در این که معیار در شناخت گناهان کبیره از صغیره چیست، بین علما، گفتگو و اختلاف فراوان شده، که در مجموع پنج معیار را بیان کرده‌اند:
1- هر گناهى که خداوند در قرآن، براى آن وعده عذاب داده باشد.
2- هر گناهى که شارع مقدس، براى آن حد تعیین کرده، مانند شرابخوارى یا زنا و دزدى و مانند آن که تازیانه و کشتن و سنگسار از حدود آنها است و در قرآن به آن هشدار داده است.
3- هر گناهى که بیانگر بى اعتنایى به دین است.
4- هر گناهى که حرمت و بزرگ بودنش با دلیل قاطع ثابت شده است.
5- هر گناهى که در قرآن و سنّت، انجام دهنده آن، شدیداً تهدید شده است.(36)
گناهان کبیره از دیدگاه امام خمینی (ره)
در کتاب تحریر الوسیله امام خمینى (ره) در مورد معیار گناهان کبیره، چنین آمده است:
– گناهانى که در مورد آنها در قرآن یا روایات اسلامى وعده آتش دوزخ، داده شده باشد.
– از طرف شرع، به شدت، از آن نهى شده است.
– دلیل، دلالت دارد که آن گناه، بزرگتر از بعضى از گناهان کبیره است.
– عقل، حکم کند که فلان گناه، گناه کبیره است.
– در ذهن مسلمینِ پایبند به دستورات الهى، چنین تثبیت شده که فلان گناه، از گناهان بزرگ است.
– از طرف پیامبر اکرم یا امامان (علیهم السلام) در خصوص گناهى تصریح شده که از گناهان کبیره است.
سپس مى‌گویند: گناهان کبیره، بسیار است، بعضى از آنها عبارتند از:
1- نا امیدى از رحمت خدا.
2- ایمن شدن از مکر خدا.
3- دروغ بستن به خدا یا رسول خدا (صلّى الله علیه وآله) و یا اوصیاى پیامبر (علیهم السلام)
4- کشتن نا بجا.
5- عقوق پدر و مادر.
6- خوردن مال یتیم از روى ظلم.
7- نسبت زنا به زن با عفت.
8- فرار از جبهه جنگ با دشمن.
9- قطع رحم.
10- سحر و جادو.
11- زنا.
12- لواط .
13- دزدى.
14- سوگند دروغ.
15- کتمان گواهى. (در آنجا که گواهى دادن واجب است)
16- گواهى به دروغ .
17- پیمان شکنى.
18- رفتار بر خلاف وصیّت.
19- شرابخوارى.
20- رباخوارى.
21- خوردن مال حرام.
22- قمار بازى.
23- خوردن مردار و خون.
24- خوردن گوشت خوک.
25- خوردن گوشت حیوانى که مطابق شرع ذبح نشده است.
26- کم فروشى.
27- تعرّب بعد از هجرت. یعنى انسان به جایى مهاجرت کند که دینش را از دست مى‌دهد.
28- کمک به ستمگر.
29- تکیه بر ظالم .
30- نگهدارى حقوق دیگران بدون عذر.
31- دروغگویى.
32- تکبر.
33- اسراف و تبذیر.
34- خیانت.
35- غیبت.
36- سخن چینى.
37- سرگرمى به امور لهو.
38- سبک شمردن فریضه حج.
39- ترک نماز.
40- ندادن زکات.
41- اصرار بر گناهان صغیره.
اما شرک به خدا و انکار آنچه را که خداوند دستور داده، و دشمنى با اولیاى خدا، از بزرگترین گناهان کبیره مى‌باشد.(37)
همانگونه که بیان شد طبق فتواى امام خمینى(ره) گناهان کبیره، بسیار است و آنچه در بالا ذکر شد قسمتى از آنها است، مثلا توهین به کعبه و قرآن و پیامبر (صلّى الله علیه وآله) و امامان (علیهم‌السلام) یا ناسزا گفتن به آنها و بدعت گذارى و … از گناهان کبیره است.
یک تقسیم بندى دیگر در مورد گناهان
امام على علیه السلام در گفتارى فرمود:
انّ الذنوب ثلاثه… فذنب مغفور و ذنب غیر مغفور و ذنب نرجو لصاحبه و نخاف علیه… ؛ گناهان بر سه گونه‌اند: گناه بخشودنى و گناه نابخشودنى و گناهى که براى صاحبش، هم امید(بخشش) داریم و هم ترس از کیفر.
سپس فرمود: «اما گناهى که بخشیده است، گناه بنده‌اى است که خداوند او را در دنیا کیفر مى‌کند و در آخرت کیفر ندارد. در این صورت خداوند حکیم‌تر و بزرگوارتر از آنست که بنده‌اش را دو بار کیفر کند.
اما گناهى که نابخشودنى است، حق الناس است یعنى ظلم بندگان نسبت به همدیگر که بدون رضایت مظلوم بخشیده نمى‌شود.
و اما نوع سوم، گناهى است که خداوند آن را بر بنده‌اش پوشانده و توبه را نصیب او نموده است، و در نتیجه آن بنده هم از گناهش هراسان است و هم امید به آمرزش پروردگارش دارد، ما نیز درباره چنین بنده‌اى، هم امیدواریم و هم ترسان.(38)

پی‌نوشت‌ها:

1- کافى، ج3، ص 392. به نقل از علامه مجلسى که او این موارد را از شیخ بهائى نقل نموده است.
2- تحریر الوسیله، ج 1، ص 274- 275.
3- بحارالانوار، ج 6، ص 30.

منبع:گناه شناسى، محسن قرائتى