مواردی از آداب ظاهری و باطنی نماز را بیان کنید؟

نماز جلوه‌ای از بندگی انسان در پیشگاه خدا و مظهر عبودیت و عبادت است و چگونگی خواندن نماز و برقراری ارتباط قلبی، یکی از مسائل مهم شیعیان و کلیه مسلمانان جهان می باشد.
بر ارباب بصیرت و معرفت و مطلع بر اسرار و اخبار اهل بیت عصمت و طهارت ـ علیهم السلام ـ پوشیده نیست که روح عبادت و تمام و کمال آن به حضور قلب و اقبال آن است ، که هیچ عبادتی بدون آن مقبول درگاه احدیّت و مورد نظر و لطف و رحمت الهی نمی شود و از درجه اعتبار ساقط می باشد.[1] هر چه مرتبه اخلاص و حضور قلب، که دو رکن مهم عبادات است کاملتر باشد، روح منفوخ در آن طاهرتر و کمال سعادت آن بیشتر و صورت غیبه ملکوتیه آن، منوّرتر و کاملتر خواهد بود وکمال اعمال اولیاء ـ علیهم السلام ـ به واسطه جهات باطنیه آن بوده و الا صورت عمل چندان مهم نیست.[2] (البته صورت عمل یکی از لوازم و شرایط قبولی عمل می باشد)
حضور قلب را در حال عبادت می‌توان چنین معنی کرد که قلب عابد در جمیع عبادت حاضر باشد و بداند که حق را به چه توصیف می‌کند و چطور مناجات می‌کند از برای آن مراتب و مقاماتی است بسیار متفاوت، حسب تفاوت مقامات، قلوب و معارف عابدان است.
چنان چه تا به حال اشاره شد در نماز ارتباط قلبی یکی از اصلهای واجب است که تا ارتباط قلبی به شیوه صحیح برقرار نشود اقامه نماز معنی ندارد ولی علاوه بر ارتباط قلبی این عبادت مهم و واجب نیاز به اجرای شرایط و آداب و مقدمات دیگر هست که از جانب رسول خدا برای ما روشن گردیده است.
از اشکال ظاهری واجب نماز که باید اجرا شوند می‌توان به اینها اشاره کرد: [3] 1. طهارت، 2. نیت، 3. تکبیرات افتتاحیه و رفع ید، 4. قرائت، 5. رکوع، 6. سجده، 7. تشهد، 8. سلام.
برای محتوای نماز نیز نکاتی را باید مراعات کرد:[4] 1. آگاهانه باشد: یعنی نماز باید با آگاهی کامل از معانی اذکار و اعمال و مفهوم نماز خوانده شود.
2. عاشقانه باشد: آن چه موجب نشاط روح در عبادت می‌شود و عابد، از پرستش خود لذت می‌برد، عشق به خداوند متعال و شوق به گفتگوی با اوست.
3. خالصانه باشد: هیچ چیز چون خلوص، به نماز و عبادات ارزش نمی دهد و اگر عبادت خالص نباشد، در درگاه الهی پذیرفته نمی‌شود.
4. خاشعانه باشد: خشوع، حالت قلبی انسان در عبادت است و نتیجه توکل کامل به مقام بندگی در آستان الهی است.
البته همه نمازها پذیرفته نمی‌شوند ولی ابتدا باید دانست که قلوب بسیار مختلف اند و احوال هر یک نیز به حسب اوقات مختلف می‌شوند، پس بر انسان لازم است که مانند طبیب معالج و پرستار شفیق از قلب خود نگهداری کند و در احوال آن دقت کند که اگر خلوت با حال او مناسب است در خلوت عبادت کند، و اگر در خلوت اشتغال بیشتر می‌شود، در جلوت به عبادت قیام کند.[5] و در آخر لازم به ذکر است که اوصاف نماز، فلسفه و حکمتش،‌ فایده و آثارش، شرایط و آدابش و مکان و زمانش همه در روایات ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ و در آیات نورانی قرآن بیان شده است و نماز بزرگترین و مهمترین عبادت از جانب همه انبیاء معرفی شده و تنها عبادتی است که در هیچ حال از عهده انسان ساقط نمی‌شود حتی در میدان جنگ و هنگام غرق شدن.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. محسن قرائتی، راز نماز.
2. امام خمینی (ره) ، سر الصلوه، موسسه نشر آثار امام خمینی.
3. آیت الله جوادی آملی، اسرار الصلوه.
4. امام خمینی، آداب نماز، موسسه نشر آثار امام خمینی.

پی نوشت ها:
[1] . موسوی خمینی، سید روح الله، سر الصلوه، ص 15.
[2] . همان، ص 16.
[3] . همان، صص 34، 74، 80، 76، 94، 99 و 108.
[4] . قرائتی، محسن، راز نماز.
[5] . سر الصلوه، ص 33.