یکی از عوامل ایجاد حضور قلب در نماز ، بستن چشم در مواقع ضروری است، منظور از این مواقع ضروری چیست؟
سؤالی که، در مورد مواقع ضروری مطرح شده است بستن چشم در نماز، برای تحصیل حضور قلب است.
با توجه به اینکه یکی از مهمترین شرایط قبولی نماز در پیشگاه خداوند متعال حضور قلب است، نمازگزار باید تمامی همّت خود را به کار برد تا هنگام نماز خیالش به جای دیگری پرواز نکند. یکی از عواملی که باعث میشود نمازگزار حضور قلب را از دست دهد، موانع بیرونی حضور قلب است، یعنی چیزهایی که از بیرون، فکر انسان را مشغول میکند. مانند صداهایی که شنیده میشود و مناظری که باعث جلب نظر میشود.
در این باره توصیه شده است که در مکانی نماز خوانده شود که صدای کمتری به گوش میرسد و مناظر کمتری به چشم میآید و در صورت امکان خوب است در جای تاریکی نماز بخوانیم و چشمها را به محل سجده بدوزیم، ولی اگر کسی در این صورت نیز نمیتواند به حضور قلب برسد و تنها راه جمع کردن حواس، این باشد که فقط چشمها را ببندد، در این صورت میتواند چشمها را فرو بندد.
اما چرا از ابتدا آن را تجویز نکردهاند؟! علتش این است که اولاً بستن چشم در نماز مکروه است و ثانیاً مستحب است نمازگزار به محل سجده خود نگاه کند، به همین سبب بستن چشم ، ترک امری مستحب و ابتلاء به امری مکروه در نماز است. ولی با توجه به اهمیت فراوان حضور قلب در نماز و با توجه به اینکه شرط قبولی نماز حضور قلب است، بستن چشم را از روی ضرورت، جهت تمرکز حواس تجویز کردهاند.[1]
شهید ثانی (ره) در این باره می فرمایند:
«البته شایسته است که انسان مادامی که از راهی دیگر میتواند جلو تشتّت افکار خود را بگیرد، چشم فرو بستن را انتخاب نکند، بلکه در عین این که مراقب اندیشه خویش است، با چشم باز نماز گزارد و چشمش را به مهر و سجادهاش بدوزد و از نگاه کردن به پیرامون خود بپرهیزد. فقط در صورتی که با چشم باز از انجام وظیفه فرو ماند، به ناچار دیده فرو بندد. زیرا نگاه کردن به محل سجده در حال قیام اگر چه مستحب است، ولی در موردی که نگاه کردن موجب پراکندگی افکار شود، آنچه به وسیله نگاه از دست میدهد از این کار مستحبی اهمیتش بیشتر است. به ناچار از این وظیفه استحبابی چشم بپوشد و دیدگان خود را فرو بندد.»[2]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. حضور قلب در نماز، محمد بدیعی.
2. آداب الصلوه، امام خمینی (ره).
3. آداب الصلاه، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی.
پی نوشت ها:
[1] . بر گرفته از: آداب الصلوه، امام خمینی (ره) و آداب الصلوه، میرزا جواد آقا ملکی تبریزی و حضور قلب در نماز، محمد بدیعی.
[2] . شهید ثانی، اسرارالصلوه، ص 117.
