آثار نماز چیست و چرا نباید در نماز خواندن کاهلی کرد؟

در پاسخ به این سؤال مناسب است نکاتی را جهت تبیین فلسفه نماز و عبادت بیان کنم.
1. نماز میراث همه انبیاء الهی و بهترین هدیه آنان برای ارتباط خلق با خالق خویش است. زیباترین تجلّی نیایش را در سیمای نماز می توان به مشاهده نشست. رکوع و سجود آن مظهر متلاشی شدن کوه انانیّت انسان و ظهور نشانه های ربوبی حق است. اقامه نماز و توجه در آن باعث صلح و آرامش، سلامت و سعادت، رفاه و برکت، صلاح و رشد، اعتماد و آرامش دل و جان و بالاخره قلبی مالامال از صفا و نورانیت خواهد شد.
در مقابل آنگاه که این فریضه بزرگ الهی تعطیل گردد یا در آن کاهلی شود و یا حقّ نماز به خوبی أدا نگردد، اضطراب و نگرانی، زشتی و تباهی، کجروی و کج‌اندیشی، غرور و فریب، جان بی‌امید و اعتماد انسان بی‌نماز را مورد هجوم قرار می‌دهد.
2. دستورات الهی همه‌اش طبق مصلحت و نفع انسان واجب‌شده و فواید دنیوی و اُخروی آنها نصیب خود انسان‌ها می‌گردد و خداوند متعال طبق مقتضای رحمت و حکمت خود می خواهد انسان‌ها با انجام اوامر و دستورات او به سعادت دنیا و آخرت نایل آیند و این انسان باید مطیع فرمان الهی بوده و یقین بداند که وعده الهی صد در صد محقق خواهد شد و اجر کسی زایل نخواهد گردید و خداوند مصلحت هر کسی را بهتر از خودش می داند.
3. کسی که مطیع فرمان الهی باشد و رابطه قوی با خالق کائنات داشته باشد و ایمان به دستورات او داشته باشد، هرگز احساس تنهایی و نگرانی نمی‌کند و با یاد خدا دلش محکم و استوار است و هرگز فکر گناه و معصیت را نکرده و سراغ آن نمی‌رود و در تمام زندگی معیار را رضایت الهی و دستورات شرع قرار می دهد.
قران کریم می‌فرماید:«إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاهَ …. وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ»؛ کسانی که ایمان آوردند و کارهای خوب را انجام دادند و نماز برپا داشتند ….. خوف و ترسی و حزنی ندارند.[1] کسی که به ریسمان الهی پیوند بخورد همه امورش به نحو احسن برآورده می‌شود و خداوند مشکلات او را به موقع و طبق مصلحت حلّ خواهد کرد و انسان نباید عجول باشد؛ بلکه وظیفه بندگی خود را انجام دهد.
4. خداوند متعال در قرآن کریم فرموده، ای بنده من، هر چه می‌خواهی از من طلب کن تا اجابت کنم.«وَ قالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ»؛ بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را.[2] و در نماز بهترین دعاها و طلب حاجات محقق می‌شود و انسان در سوره حمد و توحید نعمت دنیا و آخرت و رحمت واسعه الهی را طلب می کند؛ و هر کس درِ خانه خدا را بزند هرگز مأیوس برنمی گردد.
5. شیطان یکی از دشمنان قسم خورده انسان است و قسم یاد کرده تا از هر راهِ ممکن انسان را گمراه کند و به هر لباسی در می آید تا انسان را فریب دهد.
حتی این شیطان گاهی در خواب به صورت افراد خوب ظاهر می شود و انسان را به این طریق گمراه می کند. مسائل جنسی و نفسانی را برای او زیبا جلو ه گر می‌کند و او را در اعتقادات خودش متزلزل می‌سازد؛ امّا اگر کسی اهل نماز و عبادت باشد، شیطان نمی تواند به حریم او نفوذ کند. آری نماز این اکسیر عظیم معنوی او را از شر شیطان باز می دارد.
علی ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند:«الصلوه حصن من سطوات الشیطان»؛ نماز قلعه ای است که انسان را از حملات شیطان نگه می دارد.[3] 6. ترک نماز و کاهلی در آن علاوه بر گرفتاری دنیوی و اضطراب خاطر باعث می‌شود که انسان در آخرت که زندگی واقعی و ابدی در آنجاست، گرفتار عذاب و آتشی باشد. پیامبر گرامی اسلام می‌فرماید: «انَّ تارک الصلوه لا یَجِدُ ریح الجنَّه»؛ ترک کننده نماز بوی بهشت را استشمام نمی‌کند و از بهشت محروم می‌شود.[4] در روز قیامت وقتی از دوزخیان سؤال می‌شود که چه چیزی باعث شد که شما اهل جهنّم شوید؟ جواب می‌دهند که ما از نمازگزاران نبودیم.[5] خلاصه اینکه اگر می خواهیم در دنیا و آخرت خوشبخت باشیم و با عزّت زندگی کنیم سعی کنیم، مطیع اوامر الهی باشیم و واجبات و محرّمات الهی را به نحو احسن انجام دهیم؛ و یقین بدانیم که رستگاری و سعادت فقط در این مسیر نهفته است. از نماز این ذکر معجزه آسای الهی هرگز غفلت نکنیم و اگر می توانیم نماز شب را که فضائل بسیار بلندی دارد هم انجام دهیم. اگر این کار را با حال و هوای خالص و معنوی انجام دهیم هر روز و هر شب روزنه های امید به روی شما گشوده خواهد شد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. جوادی آملی، عبدالله حکمت عبادات، قم، نشر اسراء، 1378.
2. قرائتی، محسن، پرتوی از اسرار نماز، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1369(کتاب بسیار ارزشمندی است).
3. راشدی، حسن، نمازشناسی، تهران، ستاد اقامه نماز، 1378، ج 1 و 2.

پی نوشت ها:
[1] . بقره/277.
[2] . مؤمن/60.
[3] . محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمه، مکتب الاعلام الاسلامی، 1362، ج7، ص166.
[4] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، انتشارات دارالکتب الاسلامی، 1402، ج82، ص224.
[5] . مدثر/43.