تجربه در احادیث

فَبادَرْتُک بِالأَدَبِ قَبْل أَنْ یَقْسوَ قلبُکَ وَ یَشتغِلَ لُبُّکَ لتَستَقْبِلَ بجِدِّ رأیِکَ من الأمرِ ما قَد کَفاکَ أهلُ التَّجارِبِ بُغیَتَهُ و تَجرِبَتَهُ، فتکونَ قد کُفِیتَ مَؤونَهَ الطَّلَبِ و عُوفِیتَ مِن عِلاجِ التَّجرِبَهِ .
پیش از آن که دلت سخت و فکرت مشغول گردد به تربیت تو پرداختم تا با اندیشه استوارت به امورى که خداوندانِ تجربه آنها را جسته اند و آزموده اند روى آورى و بدین سان رنج جستجو از تو برداشته شود و از دست زدن به تجربه معاف گردى.

( تحف العقول : ۷۰ ، شرح نهج البلاغه : ۱۶/۶۶)

امام على علیه السلام :

الأیّامُ تُفیدُ التّجارِبَ .
روزگار، تجربه مى آموزد.

( غرر الحکم : ۳۷۶ )

امام على علیه السلام :

لا تُقْدِمَنَّ على أمرٍ حتّى تَخْبُرَهُ .
تا کارى را نیازموده اى، به آن اقدام مکن.

( غرر الحکم : ۱۰۱۶۹ )
ثمره تجربه

امام على علیه السلام :

ثَمَرهُ التَّجرِبهِ حُسْنُ الاخْتِیارِ .
ثمره تجربه، گزینش نیکوست.

( غرر الحکم : ۴۶۱۷ )

امام على علیه السلام :

التَّجرِبهُ تُثمِرُ الاعْتِبارَ .
تجربه، عبرت آموزى به بار مى آورد.

( غرر الحکم : ۱۱۰۴)

امام على علیه السلام :

مَن قَلّتْ تَجرِبَتُهُ خُدِعَ ، مَن کَثُرَتْ تَجرِبتُهُ قَلَّتْ غِرَّتُهُ .
هر که تجربه اش اندک باشد، فریب مى خورَد و هر که پر تجربه باشد، کمتر فریب مى خورَد.

( غرر الحکم : ۷۸۹۹ – ۸۰۳۸ )

امام على علیه السلام :

مَن لَم یُجَرِّبِ الاُمورَ خُدِعَ .
هر کس امور را تجربه نکند فریب مى خورَد.

( بحار الأنوار : ۷۷/۴۲۰/۴۰ )

امام على علیه السلام :

مَن أحْکَمَ التَّجارِبَ سَلِمَ مِن المَعاطِبِ ، مَن غَنِیَ عَنِ التَّجارِبِ عَمِیَ عنِ العَواقِبِ .
هر کس بدرستى تجربه آموزد از هلاکتها جان سالم به در مى برد و هر کس از تجارب بى نیازى جوید عواقب امور را نمى بیند.

( غرر الحکم : ۸۰۴۰ – ۸۶۸۰ )

امام على علیه السلام :

کفى بالتَّجارِبِ مُؤدِّبا .
تجربه ها بهترین آموزگارند .

( غرر الحکم : ۷۰۱۶ )

امام على علیه السلام :

خَیرُ ما جَرّبْتَ ما وَعَظَکَ .
بهترین تجربه ات آن است که تو را پند دهد.

( بحار الأنوار : ۷۷/۲۰۸/۱ )

امام على علیه السلام :

فی کُلِّ تَجرِبهٍ مَوعِظَهٌ .
در هر تجربه اى پند و اندرزى است.

( غرر الحکم : ۶۴۶۰ )

امام على علیه السلام :

رأیُ الرّجُلِ على قَدْرِ تَجرِبَتِهِ .
اندیشه مرد به اندازه تجربه اوست.

( غرر الحکم : ۵۴۲۶ )

امام على علیه السلام :

الظَّفَرُ بالحَزْمِ ، و الحَزْمُ بالتّجارِبِ .
پیروزى با دوراندیشى به دست مى آید؛ و دور اندیشى با تجارب .

( غرر الحکم : ۴۲ )

امام على علیه السلام :

مَن حَفِظَ التَّجارِبَ أصابَتْ أفعالُـهُ .
هر که تجربه اندوزد درست کار مى کند.

( غرر الحکم : ۹۱۸۰ )

امام صادق علیه السلام :

لا یَطْمَعنَّ ··· القلیلُ التَّجرِبهِ المُعْجَبُ برأیِهِ فی رِئاسهٍ .
··· شخص کم تجربه خود رأى، هرگز نباید به هیچ ریاستى طمع بندد.

( الخصال : ۴۳۴/۲۰ )
تجربه و خِرَد

امام على علیه السلام :

العَقلُ غَریزهٌ تَزیدُ بالعِلْمِ و التَّجارِبِ .
خرد قریحه اى است که با دانش و تجارب زیاد مى شود.
( غرر الحکم : ۱۷۱۷ )

امام على علیه السلام :

العَقلُ حِفْظُ التَّجارِبِ .
خرد، اندوختن تجربه هاست.

( غرر الحکم : ۶۷۳ )

امام على علیه السلام :

حِفْظُ التَّجارِبِ رأسُ العَقلِ .
اندوختن تجارب ریشه خرد است.

( غرر الحکم : ۴۹۱۶ )

امام على علیه السلام :

لولا التَّجارِبُ عَمِیَتِ المَذاهبُ، و فی التَّجارِبِ عِلمٌ مُسْتَأنَفٌ .
اگر تجربه ها نبود ، راهها پوشیده مى ماند. و در تجربه [کردن]هاست که دانش جدید به دست مى آید .

( بحار الأنوار : ۷۱/۳۴۲/۱۵ )

امام على علیه السلام :

العاقلُ مَن وعَظَتْهُ التَّجارِبُ .
خردمند کسى است که تجربه ها او را پند دهد.

( تحف العقول : ۸۵ )

امام على علیه السلام :

التَّجارِبُ لا تَنْقَضی ، و العاقِلُ مِنها فی زِیادَهٍ .
تجربه ها را پایانى نیست و خردمند همواره بر تجربه هاى خویش مى افزاید.

( غرر الحکم : ۱۵۴۳ )

امام حسین علیه السلام :

العِلمُ لِقاحُ المَعرفهِ ، و طُولُ التّجارِبِ زِیادَهٌ فی العَقلِ .
دانش، بارور کننده شناخت است و تجربه هاى زیاد، افزاینده خرد .
( أعلام الدین : ۲۹۸ )

منبع: میزان الحکمه، جلد دوم.