بخش اوّل: اهمیت دوستى در اسلام
1. جایگاه دوست
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
اَلْمَـرْءُ عَلى دینِ خَـلیلِهِ، فَلْیَنْظُرْ اَحَدُکُمْ مَنْ یُخالِلْ.
[ بحارالأنوار، 74/192.] رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: انسان بر دین دوستش خواهد بود، بنابراین هر یک از شما دقت کند که با چه کسى دوست مى شود.
2. ناتوانترین انسان
قـالَ عَلِىُّ علیه السلام:
اَعْجَزُ النّاسِ مَنْ عَجَزَ عَنْ اِکْتِسابِ الاِْخْوانِ، وَ اَعْجَزُ مِنْهُ مَنْ ضَیَّعَ مَنْ ظَفَرَ بِهِ مِنْهُمْ.
[ بحارالأنوار، 74/278.] امام على علیه السلام فرمود: ناتوانترین مردم کسى است که از دوست گرفتن عاجز باشد و ناتوانتر از او کسى است که دوستى را که بدست آورده تباه سازد و از دست بدهد.
3. تجسّم دوستان
قـالَ رسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
اُنْظُرُوا مَنْ تُحادِثُونَ؟ فَاِنَّهُ لَیْسَ مِنْ أَحَدٍ یَنْزِلُ بِهِ الْمَوْتُ اِلاّ مُثِّلَ لَهُ أَصْحابُهُ إلَى اللّه ِ إنْ کانُوا خِیارا فَخِیارا وَ اِنْ کانُوا شِرارا فَشِرارا وَ لَیْسَ أَحَدٌ یَمُوتُ اِلاّ تَمَـثَّلْتُ لَهُ عِنْدَ مَوْتِهِ.
[ کافى، ج 4، ص 451.] رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: بنگرید با چه کسى هم صحبت مى شوید؟ زیرا هیچ کس نیست که مـرگش فرا رسد جز آنکه دوسـتانش در پیش خـدا در برابرش مجسّـم شوند، اگر از نیـکان باشند بدانها شـاد شـود، و اگر از بدان باشند به سرنوشت آنان دچار شود. هیچکس نمى میرد جز اینکه هنگام مرگ من در نظر او مجسّم مى شوم.
4. با دوسـت محشور مى‌شود
قـالَ النَّبىُّ صلی الله علیه و آله:
اَلْمَـرْءُ مَعَ مَنْ أَحَـبَّ.
[ بحارالأنوار، ج 17، ص 13.] پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: انسان همراه کسى محشور مى شود که او را دوست بدارد.
5. راهنماى عقل
قـالَ عَـلىٌّ علیه السلام:
خَلیلُ الْمَرْءِ دَلیلٌ عَلى عَقْلِهِ وَ کَـلامُهُ بُرْهـانُ فَضـْلِهِ.
[ غرر الحکم، ج 3، ص 261.] على علیه السلام فرمود: دوست هرکس راهنماى عقل اوست و سخن او دلیل فضل او.
6. اهمیّت دوست
قـالَ اَمیرُالْمُؤْمِنینَ علیه السلام:
جُمِـعَ خَیْرُ الدُّنْیا وَالاْخِرَهِ فِى کِتْمـانِ السِّرِّ وَ مُصادَقَهِ الاَْخْیارِ، وَ جُمِعَ الشَّرُّ فِى الاِْذاعَهِ وَ مُواخاهِ الاَْشْرارِ.
[ بحارالأنوار، ج74،ص178.] امام امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: خیر دنیا و آخرت در رازدارى و دوستى با نیکان جمع شده است، و شرّ و بدى در افشاى راز و دوستى با اشرار گردآمده است.
7. دوستـى با آل محمّد صلى‌الله‌علیه‌و‌آله
قـالَ رَسُولُ اللّه ِ علیه السلام:
مَنْ ماتَ عَلى حُبِّ الِ مُحَمَّدٍ مــاتَ شَـهیدا.
[ بحارالأنوار، ج 27، ص 111.] پیامبر گرامى اسلام علیه السلام فرمود: هرکس با دوستى خاندان پیامبر بمیرد شهید مرده است.
بخش دوم: آیین دوستیابى
8. راه دوست یابى
قـالَ اَمیرُالْمُؤْمِنینَ علیه السلام:
قُـلُوبُ الرِّجـالِ وَحْشِـیَّـهٌ فَمَنْ تَـأَلَّـفَها اَقـْبَلَتْ عَلَیْهِ.
[ نهج البلاغه، ج 2، ص 1101.] امیرمؤمنان علیه السلام فرمود: دلهاى مردم، رمنده و وحشى است، کسى که با آنها الفت پیدا کند، دلها به او روى مى آورند.
9. دوست شایسته
قالَ الصّادِقُ صلی الله علیه و آله:
مَنْ غَضِبَ عَلَیْکَ (مِنْ إخْوانِکَ) ثَلاثَ مَرّاتٍ فَلَمْ یَقُلْ فیکَ سُوءً فَاتَّخِذْهُ لِنَفْسِکَ خَلیلاً.
[ مواعظ العددیه، ص 97.] امام صادق صلی الله علیه و آله فرمود: (از دوستان تو) کسى که سه بار بر تو خشمناک شود و درباره تو بد نگوید، او را بعنوان دوست خود انتخاب کن.
10. دوستى پایدار و ناپایدار
قالَ عَلىٌّ علیه السلام:
اَلاِْخْوانُ فِى اللّه ِ تَعالى تَدُومُ مَوَدَّتُهُمْ لِدَوامِ سَبَبِها، اِخْوانُ الدُّنْیا تَنْقَطِعُ مَوَدَّتُهُمْ لِسُرْعَهِ انْقِطاعِ اَسْبابِها.
[ غرر الحکم، ج 2، حدیث 1795 و 1796.] على علیه السلام فرمود: دوستى کسانى که بخاطر خدا دوستند ادامه پیدا مى کند، چون عامل آن دوستى، دائمى است (ولى) دوستى برادرانى که بخاطر دنیا دوست شده اند بریده مى شود، زیرا عوامل آن دوستى ها زود از بین مى رود.

11. دوستى با بزرگواران
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
أسْعَدُ النّاسِ مَنْ خالَطَ کِرامَ النّاسِ.
[ بحارالأنوار، ج 74، ص 187.] پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: خوشبخت ترین مردم کسى است که با مردم بزرگوار دوستى و معاشرت کند.
بخش سوم: با چه‌ کسانى‌ دوست شویم؟
12. دوستان قدیمى
قـالَ اَبوعَبْـدِاللّه ِ علیه السلام:
عَلَیْکَ بِالتَّلادِ وَ اِیَّاکَ وَ کُلَّ مُحْدَثٍ لا عَهْدَ لَهُ وَ لا اَمـانَ ولا ذِمَّـهَ وَ لا میثـاقَ، وَ کُنْ عَلى حَذَرٍ مِنْ اَوْثَقِ النّاسِ عِنْدَکَ.
[ اصول کافى، ج 4، ص 452.] امام صادق علیه السلام فرمود: بر تو باد دوستان دیرین و کهن که آنها را آزموده اى و بپرهیز از هر رفیق تازه پیمان شکن که به هیچ امان و عهد و پیمانى پاى بند نیست، و از مطمئن ترین افراد در پیش خود هم بر حذر باش و احتیاط را رعایت کن.
13.دوستان برتر
قـالَ عَلىٌّ علیه السلام:
خَیْرُ اِخْوانِکَ، مَنْ سارَعَ اِلىَ الْخَیْرِ وَ جَذَبَکَ اِلَیْهِ، وَ اَمَرَکَ بِالْبِرِّ وَ اَعانَکَ عَلَیْهِ.
[ میزان الحکمه، 1/57/267] امام على علیه السلام فرمود: برترین دوست و برادر تو کسى است که در کار خیر سبقت گیرد و تو را هم بسوى خیر بکشاند، و تو را به نیکى فراخواند و یارى کند.
14. همنشینـى با دانشمنـدان
وَ قـالَ لُقْمانُ لاِبْنِهِ صلی الله علیه و آله:
یا بُنَىَّ صاحِبِ الْعُلَماءَ، وَ اقْرُبْ مِنْهُمْ، وَ جالِسْهُمْ وَ زُرْهُمْ فِى بُیُوتِهِمْ، فَلَعَلَّکَ تَشْبَهَهُمْ، فَتَکُونَ مَعَهُمْ، وَ اَجْلِسْ مَعَ صُلَحائِهِمْ فَرُبَّما اَصابَهُمُ اللّه ُ بِرَحْمَهٍ فَتَدْخُلَ فِیْها فَیُصیبُکَ.
[ بحارالأنوار، ج 74، ص 189.] حضرت لقمان علیه السلام به فرزندش فرمود: اى فرزندم با دانشمندان همنشینى کن و به آنان نزدیک شو و با آنان همنشینى کن و آنان را در خانه هایشان زیارت کن شاید مانند آنها شوى، و با آنان باشى. و با شایستگان آنان نشست و برخاست کن چه بسا رحمت خدا بر آنان برسد و تو در میان آنان باشى و به تو هم برسد.
15. محبوبترین دوست
قـالَ اَبُو عَبْدِاللّه ِ علیه السلام:
أَحَبُّ إخْوانى إلَىَّ مَنْ اَهْدى اِلَىَّ عُیُوبى.
[ اصول کافى، ج 4، ص 452.] امام صادق علیه السلام فرمود: محبوبترین برادرانم نزد من کسى است که عیبهاى مـرا پیـش مـن هـدیه آورد (و آنهـا را به من گوشـزد کند).
16. دوست شایسته
عَنْ رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
مَثَلُ الْجَلیسِ الصّالِحِ مَثَلُ الْعَطّارِ اِنْ لَمْ یُعْطِکَ مِنْ عِطْرِهِ اَصابَکَ مِنْ ریحِهِ.
[ کنز العمال، ج 9، ح 24676.] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: همنشین شایسته همانند عطرفروش است، اگر چیزى از عطرش به تو ندهد بوى عطرش به تو خواهد رسید.
17. بهترین دوست
قالَ عَلىٌّ علیه السلام:
خَیْرُ اِخْوانِکَ مَنْ دَعاکَ اِلى صِدْقِ الْمَقالِ بِصِدْقِ مَقالِهِ، وَ نَدَبَکَ اِلى اَفْضَلِ الاَْعْمالِ بِحُسْنِ اَعْمالِهِ.
[ غرر الحکم، ج 3، ص 434.] امام على علیه السلام فرمود: بهترین برادران تو کسى است که با راستگویى خود تو را به راستگوئى دعوت کند و با اعمال نیک خود ترا به بهترین کارها فرا خواند.
18. بهترین همنشین
قـالَ عَلِىٌّ علیه السلام:
خَیْرُ مَنْ صَحِبْتَ مَنْ وَلَّهَکَ بِالاُْخْرى، وَ زَهَّدَکَ فِى الدُّنْیا، وَ اَعانَکَ عَلى طاعَهِ الْمَوْلى.
[ غرر الحکم، ج 3، ص 436.] امام امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: بهترین دوست تو کسى است که تو را شیفته آخرت کند، و نسبت به دنیا بى رغبت کند و تو را در فرمانبردارى از خدا کمک کند.
19. دوستى با خدا و رسول و عترت علیهم‌السلام
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله لِلنّاسِ وَهُمْ مُجْتَمِعُونَ عِنْدَهُ:
أَحِبُّوا اللّه َ لِما یَغْذُوکُمْ بِهِ مِنْ نِعْمَهٍ، وَ أَحِبُّونى لِلّهِ عز و جل، وَ أَحِبُّوا قَرابَتى لى.
[ بحارالأنوار، ج 17، ص 14.] پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله به مردم، در حالیکه دور او گرد آمده بودند فرمود: خدا را دوست بدارید بخاطر نعمتهائى که بشما ارزانى داشته و مرا بخاطر خداوند دوست بدارید. و نزدیکان مرا بخاطر من دوست بدارید.
بخش چهارم: با چه کسانى دوست نشویم؟
20. دوستهاى ناشایست
عَنْ اَبى عَبْدِاللّه ِ علیه السلام قالَ:
کانَ أَمیرُالْمُؤْمِنینَ علیه السلام إذا صَعِدَ الْمِنْبَرَ قالَ: یَنْبَغى لِلْمُسْلِمِ اَنْ یَتَجَنَّبَ مُواخاهَ ثَلاثَهٍ: اَلْماجِنِ الْفاجِرِ، وَ الاَْحْمَقِ، وَ الْکَّذابِ.
[ اصول کافى، ج 4، ص 453.] امام صادق علیه السلام فرمود: هر زمان امیر مؤمنان علیه السلام به منبر مى رفت، مى فرمود: شایسته است مسلمان از رفاقت با سه نفر دورى کند: پرروى بى باک تبهکار، احمق و دروغگو.
21. دوستى‌هاى زیان‌بار
قالَ اَبُوجَعْفَرٍ علیه السلام:
لاتُقارِنْ وَلاتُواخِ اَرْبَعَهً: اَلاَْحْمَقَ وَ اَلْبَخیلَ وَ الْجَبانَ وَ الْکَذّابَ، اَمَّا الاَْحْمَقُ فَاِنَّهُ یُریدُ اَنْ یَنْفَعَکَ فَیَضُرُّکَ، وَ اَمَّا الْبَخیلُ فَإِنَّهُ یَأْخُذُ مِنْکَ وَ لایُعْطیکَ وَ اَمَّا الْجَبانُ فَاِنَّهُ یَهْرُبُ عَنْکَ وَ عَنْ والِدَیْهِ، وَ اَمَّا اَلکَذّابُ فَاِنَّهُ یَصْدُقُ وَلایُصَدَّقُ.
[ خصال صدوق، ج 1، ص 244.] امام باقر علیه السلام فرمود: با چهار شخص معاشرت و دوستى نکن: احمق، بخیل، ترسو و دروغگو. زیرا شخص احمق مى خواهد بتو سود برساند ولى صدمه مى زند، و آدم بخیل و تنگ نظر از تو مى گیرد اما به تو پس نمى دهد، و ترسو از تو و پدر و مادرش فرار مى کند و دروغگو اگر راست بگوید کسى باور نمى کند.
22. دوست شایسته
قـالَ الصّادِقُ علیه السلام:
… اِحْذَرْ أَنْ تُواخِىَ مَنْ اَرادَکَ لِطَمَعٍ اَوْ خَوْفٍ اَوْ مَیْلٍ اَوْ لِلاَْلِ وَالشُّرْبِ، وَ اطْلُبِ الْـمُواخاهَ الاَْتْقیاءَ.
[ بحارالأنوار، 74/282.] امام صادق علیه السلام فرمود: … بپرهیز از اینکه دوستى کنى با کسى که براى طمع و ترس یا هواى نفس و خوردن و آشامیدن رو به تو مى آورد و در جستجوى دوستى با پرهیزگاران باش.
23. دوسـتان فـرصت طلب
قـالَ عَلىٌّ علیه السلام:
شَرُّ الاِْخْوانِ اَلْمُواصِلُ عِنْدَ الرَّخاءِ،وَ المُفـاصِلُ عِنـْدَ الْبَـلاءِ.
[ غرر الحکم، ج 4، ص 171.] على علیه السلام فرمود: بدترین دوستان کسانى اند که هنگام آسایش پیوند دارند و هنگام گرفتارى جدا مى شوند.
24. دوسـت، معیار شناخت
قـالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
إیّاکَ وَ قَرینَ السُّوءِ فَاِنـَّکَ بِهِ تُعـْرَفُ.
[ کنز العمال، ج 9، ح 24844.] رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: از همنشینى با دوست بــد بپرهیز، چون تـو بــا او شناخته مى شوى.
25. اثر دوستى با بدکاران
قـالَ اَمیرُ الْمُؤْمِنینَ علیه السلام:
مُجالَـسَهُ الاَْشـْـرارِ تُورِثُ سُوءَ الظَّنِّ بِالاَْخْیارِ.
[ بحارالانوار، ج 74، ص 191.] امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: هم نشینى با بدان مایه بدگمانى به خوبان است.
26. دوسـت بـد
سُئِلَ اَمیرُالمُؤْمِنینَ علیه السلام:
اَىُّ صـاحِبٍ شَـرٌّ؟ قالَ: اَلْمُزَیِّنُ لَکَ مَعْصِیَهَ اللّه ِ.
[ بحارالانوار، ج 74، ص 190.] از حضرت امیر علیه السلام سئوال شد: کدام دوست بد است؟ فرمود: کسى که معصیت خدا را براى تو زیبا جلوه دهد.
27. دوستان مرده دل
قـالَ رَسُـولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
اِیّاکُمْ وَ مُجالَسَهَ الْمَوْتى قیلَ یا رَسُولَ اللّه ِ مَنِ الْمَوْتى؟ قالَ: کُلُّ غَنِىٍّ اَطْغاهُ غِناهُ.
[ تنبیه الخواطر،ص284.] پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: از همنشینى با مردگان بپرهیزید. پرسیدند: یا رسول اللّه ! مردگان چه کسانى اند؟ فرمود: هر ثروتمندى که ثروتش او را به سرکشى وادارد.
بخش پنجم: آداب دوستى
28. شرایط دوستى
عَن اَبى عَبدِاللّه ِ علیه السلام قالَ:
لا تَکُونُ الصَّداقَهُ إلاّ بِحُدُودِها، فَمَنْ کانَتْ فیهِ هذِهِ الْحُدُودُ اَوْ شَىْ ءٌ مِنْها فَانْسِبْهُ إلَى الصَّداقَهِ، وَ مَنْ لَمْ یَکُنْ فِیْهِ شَىْ ءٍ مِنْها فَلا تَنْسِبْهُ إلى شَىْ ءٍ مِنَ الصَّداقَهِ، فَاَوَّلُها اَنْ تَکُونَ سَرِیرَتُهُ وَ عَلانِیَتُهُ لَکَ واحِدَهً، وَالثَّانى اَن یَرى زَیْنَکَ زَیْنَهُ وَ شَیْنَکَ شَیْنَهُ وَالثّالِثَهُ اَنْ لا تُغَیِّرَهُ عَلَیْکَ وَلایَهٌ وَلامالٌ، وَالرّابِعَهُ لاَیَمْنَعَکَ شَیْئا تَنالُهُ مَقْدِرَتُهُ وَالْخامِسَهُ (وَ هِىَ تَجْمَعُ هذِهِ الْخِصالَ) اَنْ لایُسَلِّمَکَ عِنْدَ النَّکَباتِ.
[ اصول کافى، ج 4، ص 452.] حضرت صادق علیه السلام فرمود: رفاقت و دوستى جز با شرایط آن تحقّق پیدا نمى کند، پس کسى که همه یا بعضى از شرایط را داشت او را دوست به حساب آور. و کسى که هیچیک از آن شرایط را نداشت او را دوست خود مشمار.
۱ ـ ظاهر و باطن او نسبت به تو یکسان باشد.
۲ ـ زیبائى تو را زیبائى خودش بحساب آورد و زشتى تو را زشتى خودش.
۳ ـ ریاست و مال برخوردش را با تو عوض نکند.
۴ ـ آنچه از دستش بر مى آید از تو دریغ نکند.
۵ ـ (که شامل همه این امور مى شود این است که هنگام گرفتارى تو را رها نکند.
29. وظیـفه دوسـتى
قـالَ الصّادِقٌ علیه السلام:
مَنْ رَأى أخاهُ عَلى اَمْرٍ یَکْرَهُهُ فَلَمْ یَرُدَّهُ عَنْهُ، وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلَیْه، فَقَدْ خانَهُ، وَ مَنْ یَجْتَنِبْ مُصادِقَهَ الاَْحْمَقَ اَوْشَکَ اَنْ یَتَخَلَّقَ بِأَخْلاقِهِ.
[ بحارالانوار، ج 75، ص 65.] امام صادق علیه السلام فرمود: کسى که دوستش را در کار زشتى ببیند و با اینکه توانائى دارد، او را از آن باز ندارد، به او خیانت کرده است، و کسى از دوستى با نادان اجتناب نکند، ممکن است همانند او گردد.
30. پاداش دوستى شایسته
قـالَ رَسُـولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
مَا اصْطَحَبَ اِثْنانِ إلاّ کانَ اَعْظَمُهُما أَجْرا وَ اَحَبُّهُما إلَى اللّه ِ عز و جلاَرْفَقَهُما بِصاحِبِهِ.
[ اصول کافى، ج 4، ص 494.] پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: دو نفر با هم رفاقت و دوستى نکنند مگر آنکه هر یک از آن دو که با رفیق خود بهتر رفاقت کند، نزد خدا پاداشش بیشتر و محبوبتر خواهد بود.
31. دوستى جوانمردان
قـالَ عَلىٌّ علیه السلام:
اَشْرَفُ الْمُرُوءَهِ حُسْنُ الاُْخُوَّهِ.
[ غرر الحکم، ج 2، ح 2986.] امام على علیه السلام فرمود: با شرافت ترین جوانمردى، خوب دوستى کردن است.
32. برخورد با دوست
قـالَ اَمیرُالمُؤْمِنِینَ علیه السلام:
اِرْحَمْ اَخاکَ وَ اِنْ عَصاکَ، وَصِـلْهُ وَ اِنْ جـَفاکَ.
[ بحارالانوار، ج 74، ص 166.] امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: با دوستت مهربانى کن، اگر چه تو را نافرمانى کند و با او ارتباط برقرار کن اگر چه به تو جفا کند.
33. سرزنش دوست
قالَ عَلِىٌّ علیه السلام:
عاتِبْ أَخاکَ بِالاِْحْسانِ اِلَیْهِ، وَ ارْدُدْ شَـرَّهُ بِالاِْنْعامِ اِلَیْهِ.
[ نهج البلاغه فیض الاسلام، ج 2، ص 1155.] حضرت على علیه السلام فرمود: دوست خود را بوسیله نیکى کردن به او سرزنش کن. و بدى او را بوسیله بخشش به او دفع کن.
34. بهترین همنشین
قِیلَ یا رَسُولَ اللّه ِ! اَىُّ الْجُلَساءِ خَیْرٌ؟ قالَ صلی الله علیه و آله:
مَنْ ذَکَّرَ کُمْ بِاللّه ِ رُؤْیَتُهُ، وَ زادَ کُمْ فِى عِلْمِکُمْ مَنْطِقُهُ، وَ ذَکَّرَکُمْ بِالْأخِرَهِ عَمَلُهُ.
[ بحارالانوار، ج 74، ص 186.] از پیامبر گرامى صلی الله علیه و آله سؤال شد کدام همنشین بهتر است؟ فرمود: کسى که دیدن او شما را به یاد خدا اندازد، و گفتار او دانش شما را بیفزاید، و کردار او شما را به یاد آخرت اندازد.
35. اندازه دوستى
قـالَ اَمیرُالْمُؤْمِنینَ علیه السلام:
أَحْبِبِ الاِْخْوانَ على قَدْرِ التَّقْوى.
[ بحارالانوار، ج 74، ص 186.] على علیه السلام فرمود: دوستان و برادران دینى را به اندازه تقوایشان دوست بدار.
36. اظهار دوستى
عَنْ اَبى عَبْدِاللّه ِ علیه السلام قالَ:
اِذا اَحْبَبْتَ رَجُلاً فَاَخْبِرْهُ بِذلِکَ فَاِنَّهُ اَثْبَتُ لِلْمَوَدَّهِ بَیْنَکُما.
[ اصول کافى، ج 4، ص 459.] امام صادق علیه السلام فرمود: هرگاه کسى را دوست داشتى او را بدان آگاه ساز، زیر اعلام محبّت، محبّت را میان شما استوارتر مى سازد.
37. صفاى دوستى
قـالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
ثَلاثٌ یُصْفینَ وُدَّ الْمَرْءِ لِأَخیهِ الْمُسْلِمِ: یَلْقاهُ بِالْبُشْرِ اِذا لَقِیَهُ وَ یُوَسِّعُ لَهُ فِى الْمَجْلِسِ اِذا جَلَسَ إلَیْهِ وَ یَدْعُوهُ بِأَحَبِّ الْأَسْماءِ اِلَیْهِ.
[ اصول کافى، ج 4، ص 457.] پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: سه چیز دوستى مسلمانان را نسبت به هم صفا دهد: با دوست خود با خوشرویى برخورد کند، در مجالس براى او جا باز کند، و او را با نامى که بیشتر آنرا دوست دارد صدا کند.
بخش ششم: حقوق دوستان
38. دوستى حقیقى
قالَ عَلىٌّ علیه السلام:
لا یَکُونُ الصَّدیقُ لِأَخیهِ صَدیقا حَتّى یَحْفَظَهُ فِى نِکْبَتِهِ، وَ غَیْبَتِهِ وَ بَعْدَ وَفاتِهِ.
[ تحف العقول، ص 219.] على علیه السلام فرمود: دوست انسان دوست واقعى نیست مگر اینکه در سختى، و پشت سر و بعد از مرگ، حقوق او را رعایت بنماید.
39. حق دوستى
قـالَ عَلِىٌّ علیه السلام:
اُذْکُرْ أَخاکَ اِذا غابَ بِالَّذى تُحِبُّ اَنْ یَذْکُرَکَ بِهِ وَ اِیّاکَ وَ ما یَکْرَهُ، وَدَعْهُ مِمّا تُحِبُّ اَنْ یَدَعَکَ مِنْهُ.
[ غرر الحکم، ج 2، ح 2393.] على علیه السلام فرمود: برادرت را پشت سرش چنان یاد کن که دوست دارى او تو را یاد کند. و بپرهیز از آنچه دوست ندارد، و واگذار آنچه را که دوست دارى او نسبت به تو واگذارد و ترک کند.
40. حق دوست
قـالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
اِذا آخا اَحَدُکُمْ رَجُلاً فَلْیَسْأَلْهُ عَنْ اِسْمِهِ وَ اِسْمِ اَبیهِ وَ قَبیلَتِهِ وَ مَنْزِلِهِ، فَاِنَّهُ مِنْ واجِبِ الْحَـقِّ وَ صافِى الاِْخاءِ، وَ اِلاّ فَهِىَ مَوَدَّهُ حَمْـقاءَ.
[ بحارالانوار، ج 74، ص 166.] رسول خدا که درود خدا بر او باد فرمود: وقتى یکى از شما با کسى دوست شد از نام او و پدرش و قبیله و منزلش بپرسد، چرا که آن از حق لازم دوستى و صفاى برادرى است در غیراینصورت دوستى احمقانه خواهد بود.
منبع : چهل حدیث «دوستی»، محمود شریفى‏.