بخش اول: راستگویى
1. جایگاه راستگو در قیامت
قالَ النَّبِىُّ صلی الله علیه و آله:
اَقْرَبُکُمْ مِنىّ غَدا فِى الْمَوْقِفِ اَصْـدَقُکُمْ فِى الْحَـدیثِ وَ اَدّاکُمْ لِلأمانَهِ وَ اَوْفاکُمْ بِالْعَهْدِ وَ اَحْسَنُکُمْ خُلْقا وَ اَقْرَبُکُمْ مِنَ النّاسِ.
[لآلى الاخبار، ج 5، حدیث 253] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: کسانى که در سخن گفتن راستگوتر و در اداى امانت مواظب تر و در عهد و پیمان با وفاتر و در اخــلاق نیـکوتر و با مردم صمیمى تر هستند، در قیامت به من از همه نزدیکترند.
2. زینـت سخـن
قالَ النَّبِىُّ صلی الله علیه و آله:
زینَهُ الْحَـدیثِ الصِّـدْقُ.
[من لایحضره الفقیه، ج 4، ص 402] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: زینت سُخن، راستگویى است.
3. درى از درهاى بهشت
عَنِ النَّبِىِّ صلی الله علیه و آله:
عَلَیْکُمْ بِالصِّدْقِ فَاِنَّهُ بابٌ مِنْ اَبْوابِ الْجَنَّهِ وَ اِیّاکُمْ وَ الْکِذْبَ فَاِنَّهُ بابٌ مِنْ اَبْوابِ النّارِ.
[نهج الفصاحه، حدیث 419] از پیغمبر صلی الله علیه و آله نقل شده است: بر شما باد به راستگویى، زیرا راستگویى درى از درهاى بهشت است، و بپرهیزید از دروغگویى، که دروغگویى درى از درهاى دوزخ است.
4. بهـترین کـلام
عَن عَلِىٍّ علیه السلام:
خَیْرُ الْکَلامِ الَصِّدْقُ.
[غرر الحکم، ج 3، ص 429، ح 96] از على علیه السلام نقل شده است: بهترین کلام، سخن راست است.
5. سـرانجام راستـگویى
عَن عَلِىٍّ علیه السلام:
عاقِبَهُ الصِّدْقِ نَجـاهٌ وَ سَلامَهٌ.
[غرر الحکم، ج 4، ص 363، ح 6333] از على علیه السلام نقل شده است: سرانجام و عاقبت راستگویى، رهـایى و سـلامت است.
6. راسـت فتنه‌انگـیز
قالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
یا عَلىُّ اِنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ اَحَبَّ الْکِذْبَ فِى الصَّلاحِ وَ اَبْغَضَ الصِّدْقَ فِى الفَسادِ.
[الحدیث، ج 1، ح 88، چاپ ششم] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به على علیه السلام فرمود: خداوند دروغى راکه موجب صلاح و آشتى باشد دوست دارد و راستى را که باعث [فتنه و] فساد گردد، دشمن دارد.
7. راستگویى و روسفیدى
عَـنِ النَّبِىّ صلی الله علیه و آله:
یا عَلى… اِنَّ الصِّدْقَ یُبَیِّضُ الْوَجْهَ وَ یُکْتَبِ عِنْدَ اللّه ِ صادِقا وَاعْلَمْ اَنَّ الصِّدْقَ مُبارَکٌ وَالکِذْبَ مَشْؤُومٌ.
[بحار الانوار، ج 77، ص 67] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: اى على علیه السلام… راستگویى، [سبب] روسفیدى است و [نام چنین فردى با این صفت در ردیف] راستگویان نوشته مى شود. بدان که راستگویى [پسندیده] و مبارک و دروغگویى شوم و [ناپسند ]است.
8. راستـگویى و مردانگى
قـالَ عـَلِىٌّ علیه السلام:
بِالصِّدْقِ تَکْمُلُ الْمُرُوَّهُ.
[غرر الحکم، ج 3، ص 208، ح 4224] على علیه السلام فرمود: مردانگى با راستگویى کامل مى شود.
9. راستگویى، زینتِ گفتار
قـالَ عـَلِىٌّ علیه السلام:
بِالصـِّدْقِ تَتَزَیَّنُ الاَْقْوالُ.
[غرر الحکم، ج 3، ص 217، ح 4257] على علیه السلام فرمود: سخنان، با راستگویى زینت و آرایش مى یابند.
10. راستـگویى و رهـایى
قـالَ عـَلِىٌّ علیه السلام:
اَلصّـادِقُ عَلى شَفا مَنْجاهٍ وَ کَرامَهٍ.
[نهج البلاغه، فیض السلام، خطبه 85 ـ فراز 12] على علیه السلام فرمود: راســتگو بر کرانه نجات و بزرگوارى است.
11. راستگویى وسیله نجات
قـالَ عـَلِىٌّ علیه السلام:
بِالصِّدْقِ تَکُونُ النَّجـاهُ.
[غرر الحکم، ج 3، ص 207، ح 4221] على علیه السلام فرمود: نجــاتِ ( دنیا و آخرت ) در گِرو راستـگویى است.
12. راستگو دوسـتِ خدا
قـالَ عـَلِىٌّ علیه السلام:
اِذا اَحَبَّ اللّه ُ عَبْدا اَلْهَمَهُ الصِّدْقَ.
[غرر الحکم، ج 3، ص 161، ح 4101] على علیه السلام فرمود: هرگاه خداوند بنده اى را دوست بدارد، راستى در گفتار را به او الهام مى کند.
13. بهـترین خصـلت
قـالَ عـَلِىٌّ علیه السلام:
خَـیْرُ الْخِـلالِ صِدْقُ الْمَقالِ وَ مَکارِمُ الاَْفْعالِ.
[غرر الحکم، ج 3، ص 430، ح 5004] على علیه السلام فرمود: بهـترین خـصلتها، راستگویى و انجام کارهاى خوب و پسندیده است.
14. راستگویى شیوه ابرار
قـالَ عـَلِىٌّ علیه السلام:
اِلْزَمْ الصِّدْقَ وَ الاَْمانَهَ فَاِنَّهُما سَجِیَّهُ الاَْبْرارِ.
[غرر الحکم، ج 2، ص 187، ح 2325] على علیه السلام فرمود: راسـتگویى و امانتـدارى پیشه کن که این دو، شیوه نیکان و ابرار است.
15. راستگویى، ستونِ ایمان
قـالَ عـَلِىٌّ علیه السلام:
اَلصِّدْقُ جَمالُ الإنْسانِ وَ دَعامَهُ الاْءیمانِ.
[غرر الحکم، ج 2، ص 143، ح 2120] على علیه السلام فرمود: راستگویى زینت انسان و ستون ایمـان است.
بخش دوم: دروغگویى
16. دروغ خـیانتى بـزرگ
قالَ النَّبِىُّ صلی الله علیه و آله:
کَبُرَتْ خِیانَهً اَنْ تُحَدِّثَ اَخاکَ حَدیثا هُوَ لَکَ مُصَدِّقٌ وَ اَنْتَ بِهِ کاذِبٌ.
[مجموعه ورّام، ج 1، ص 114] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: خیانت بزرگى است که به برادرت سخنى بگویى کـه او سخـنان تـو را تصـدیق کـند، در حالى که تو به او دروغ گفته باشى!
17. گنـاه کبـیره
عَـنِ الرِّضا علیه السلام:
وَاجْتِنابُ الْکَبائِرِ وَ هِىَ قَتْلُ الْنَفْسِ الَّتى حَرَّمَ اللّه ُ تَعالى، وَ الزِّنا، وَ السِّرْقَهُ… وَ الْکِذْبُ وَ الِکبْرُ وَ الاِْسْرافُ… .
[عیون اخبار الرضا، ج 2، ص 127] امام رضا علیه السلام فرمود: و دورى از گناهان کبیره [لازم است] که آنها عبارتنداز: کشتن کسى که خـداوند خون او را حرام کرده، زنا، سرقت… دروغـگویى، تکبر و اسراف…
18. پـرهـیز از دروغـگویى
عَن رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله قالَ:
اِیّاکُمْ وَ الْکَذِبَ فَاِنَّ الْکَذِبَ یَهْدِى اِلَى الفُجُورِ وَ الْفُجُورُ یَهْدى اِلَى النّارِ.
[مستدرک الوسائل، ج 2، ص 100] از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نقل شده است که فرمود: از دروغـگویى بپرهـیزیـد، زیرا دروغ (آدمى) را به گناه مى کشاند و گناه، (او را) به آتش رهنمون مى سازد.
19. کلـید ناپاکیـها
عَن أَبى مُحَمَّدٍ العَسکَرى علیه السلام قالَ:
جُعِلَتِ الْخَبائِثُ کُلُّها فِى بَیْتٍ وَ جُعِلَ مِفْتاحُهُ الْکِذبَ.
[بحار الانوار، ج 72، ص 263] از امام حسن عسگرى علیه السلام نقل شده است که فرمود: تمام ناپاکیها در خانه اى نهاده شده و کلـید آن دروغـگویى اسـت. (یعنى با دروغگویى، آدمى به گناهان و معاصى دیگر آلوده مى شود.)
20. دروغ و خـنده
عَن رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
یا اَبا ذَرٍّ ! وَیْلٌ لِلَّذى یُحِدَّثُ وَ یَکْذِبُ لِیُضْحِکَ بِهِ الْقَوْمَ، وَیْلٌ لَهُ وَیْلٌ لَهُ وَیْلٌ لَهُ.
[مکارم الاخلاق، ص 470] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به ابوذر غفارى فرمود: اى اباذر! واى به حال کسى که براى آنکه مردم را بخنداند دروغ بـگوید! واى بر او! واى بر او! واى بر او!
21. بدتـرین نَـقل قـول
عَنِ الصّادِقِ علیه السلام قالَ:
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: «شَرُّ الرِّوایَهِ، رِوایَهُ الْکَذِبِ».
[بحار الانوار، ج 72، ص 259] از امام صادق علیه السلام نقل شده است که: رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: بـدترین نقـلها، نَقـلِ دروغ است.
22. فـرجام دروغـگویى
عَن عَلِىٍّ علیه السلام:
عاقِبَهُ الْکِذْبِ مَلامَهٌ وَ نَدامَهٌ.
[غرر الحکم، ج 4، ص 363، ح 6332] از على علیه السلام نقل شده است که فرمود: سرانجـام دروغـگویى، سرزنش و پشیمانى است.
23. بدتـرین خصـلت
عَن عَلِىٍّ علیه السلام:
شَرُّ الاَْخْلاقِ اَلْکِذْبُ وَ النِّفـاقُ.
[غرر الحکم، ج 4، ص 166، ح 5689] از على علیه السلام نقل شده است که فرمود: بـدترین اخـلاق، دروغگویى و دورویى است.
24. سبب دروغـگویى
عَنِ النَّبِىّ صلی الله علیه و آله:
لایَکذِبُ الکاذِبُ إلاّ مِن مَهانَهٍ فى نَفسِهِ.
[میزان الحکمه، ج 8، ص 347] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: دروغگو، دروغ نمى گوید مگر به سبب حقارت و پستى که در درون اوست.
25. تأمـل در گفـتار
مِن کِتابِ عَلِىٍّ علیه السلام إلَى الحارِثِ الهَمْدانى:
… وَ لا تُحَدِّثِ النّاسَ بِکُلِّ ما سَمِعْتَ بِهِ فَکَفى بِذلِکَ کِذْبا، وَ لاتَرُدَّ عَلىَ النَّاسِ کُلَّ ما حَدَّثُوکَ بِهِ فَکَفى بِذلِکَ جَهْلاً.
[نهج البلاغه، فیض الاسلام، ص 1067، سطر 9] در فرازى از نامه حضرت على علیه السلامبه حارث همْدانى (یکى از اصحاب آن حضرت) آمده است: … و هر چه شنیدى به مردم مگو، که همین براى دروغ بودن، کافى است (زیرا بسا آنچه شنیده اى در واقع دروغ بوده است). و آنچه مردم به تو بگویند رد مکن و دروغ مپندار که این هم دلیل برنادانى است (زیرا بسا آنچه را که به تو گفتند در واقع راست باشد. پس انکار آن نادانى به حق است).
26. شهادت دروغ
عَن رَسُولِ اللّه صلی الله علیه و آله أنَّهُ قالَ فى خُطبَتِهِ عَلَى المنبَر:
اِنَّ شَهادَهَ الزُّورِ تُعادِلُ الشِّرْکَ بِاللّه ِ تَعالى. ثُمَّ تَلا قَوْلَ اللّه ِ تَعالى: «وَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الأَوثانِ وَاجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ».
[ ـ سوره مبارکه حــج آیه 30] [مستدرک الوسائل، ج 3، ص 209] پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در خطبه خود بالاى منبر فرمود: شهادت دروغ با شرک به خدا برابرى مى کند. سپس گفتار خداوند را تلاوت فرمود: «از پلیدى، یعنى از بتها دورى کنید و از سخـن دروغ بپـرهـیزید » .
27. دروغ و نفاق
قالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
اَلْکِذْبُ بابٌ مِنْ أَبْوابِ النِّفاقِ.
[مجموعه ورام، ج 1، ص 113] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: دروغــگویى درى از درهاى نفاق است.
28. دروغ و مـروّت
قالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
اَقَلُّ النّاسِ مُرُوَّهً مَنْ کانَ کـاذِبا.
[بحار الانوار، ج 72، ص 259] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: کم نصیب ترین مردم از مردانگى، کسى است که دروغـگو باشد.
29. روسـیاهى دروغـگو
عَنِ النَّبِىِّ صلی الله علیه و آله:
یا عَلِىُّ ایّاکَ وَ الْکِذْبَ، فَاِنَّ الْکِذْبَ یُسَوِّدُ الْوَجْهَ ثُمَّ یُکْتَبُ عِنْدَ اللّه ِ کَذّابا… .
[بحار الانوار، ج 77، ص 67.] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله به على علیه السلام فرمود: اى عـلى از دروغ گفتن بپـرهـیز، زیرا دروغ گفتن رو سیاهى در پى دارد، سپس (آدمى را) نزد خدا دروغگو مى نویسند.
30. جـایـگاه دروغـگو
عَنِ النَّبِىِّ صلی الله علیه و آله قالَ:
وَ مَنْ شَهِدَ شَهادهَ زُورٍ عَلى رَجُلٍ مُسْلِمٍ اَوْ ذِمّىٍّ اَوْ مَنْ کانَ مِنَ النّاسِ، عُلِّقَ بِلِسانِهِ یَوْمَ القِیامَهِ، وَ هُوَ مَعَ المُنافِقینَ فِى الدَّرْکِ الاَسْفَلِ مِنَ النّارِ .
[وسائل الشیعه، ج 18، ص 237، ح 6] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: و کسى که به زیان مرد مسلمانى یا کسى که در پناه اسلام است یا فردى از آحاد جامعه، شهادت دروغ بدهد، در روزقیامت از زبانش آویزان مى شود. و همراه منافقین در پایین ترین درجه دوزخ جاى دارد.
31. دروغ کوچـک
قـالَ عـَلِىُّ بنُ الحُسَین علیهماالسلام:
اِتَّقُوا الْکِذْبَ، الصَّغیرَ مِنْهُ و الْکَبیرَ فى کُلِّ جِـدٍّ وَ هـَزْلٍ؛ فَاِنَّ الرَّجُلَ إذا کَذِبَ فِى الْصَّغیرِ اِجْتَرَأَ عَلَى الْکَبیرِ.
[اصول کافى، ج 4، ص 35، ح 2] امام زین العابدین علیه السلام فرمود: از دروغ کوچک و بزرگ، جدّى و شوخى، بپرهیزید، زیـرا آن کس که در چـیز کوچـک دروغ گفت، به دروغ بزرگ نیز جـرأت پیـدا مى کـند.
32. آفتِ شخـصّیت
عَن أبى عَبدِاللّه ِ علیه السلام قالَ:
قالَ عیسَى بنُ مَریَمَ علیه السلام: مَنْ کَثُرَ کِذْبُهُ ذَهَبَ بَهـاؤُهُ .
[اصول کافى، ج 4، چاپ ایران، ص 38، ح 13] امام صادق علیه السلام فرمود: عیسى بن مریم علیه السلام فرموده است: هـر که دروغـگوئیش بسـیار شـد، آبرو و شخصّیتش [نزد مردم ]از بین مى رود.
33. زبـان دروغـگو
قالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
اَعْظَمُ الْخَطـایا الِلِّسانُ الْکَذُوبُ .
[نهج الفصاحه، ح 352] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: بزرگترین مایه گناهان، زبـانِ دروغـگو است.
34. صفت منافق
قالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
ثَلاثٌ مَنْ کُنَّ فیه فَهُوَ مُنافِقٌ وَ إِنْ صامَ وَ صَلّى وَ حَجَّ وَ اعْتَمَرَ وَ قالَ «اِنّى مُسْلِمٌ»: مَنْ اِذا حَدَّثَ کَذِبَ، وَ اِذا وَعَدَ اَخْلَفَ، وَ اِذا ائْتُمِنَ خانَ .
[نهج الفصاحه، ح 1280] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: سه چیز است که در هر که باشد منافق است، اگر چه روزه دارد و نمازگزارد و حج و عمره کند و بگوید من مسلمانم: کسى که وقتى سخن گوید دروغ گوید، و وقتى وعده دهد تخلف ورزد، و وقتى امانت به او دهند خیانت کند.
35. نتـیجه دروغـگویى
قـالَ عـَلِىٌّ علیه السلام:
ثَمَـرَهُ الْکِذْبِ اَلْمَهانَهُ فِى الدُّنْیا وَ الْعَذابُ فِى الآخِرَهِ .
[غرر الحکم، ج 3، ص 332، ح 4640] على علیه السلام فرمود: نتیجـه دروغـگویى، خوارى در دنیا و عذاب در آخرت است.
36. همنشینى بـا دروغگو
قـالَ عـَلِىٌّ علیه السلام:
اِیّاکَ وَ مُصادَقَهَ الْکَذّابِ فَاِنَّهُ یُقَرِّبُ عَلَیْکَ البَعیدَ وَ یُبَعِّدُ عَلَیْکَ الْقَریبَ .
[غرر الحکم، ج 2، ص 292، ح 2650] على علیه السلام فرمود: از همنشینى با دروغگو بپرهیز زیـرا او، دور را بـه تـو نزدیـک و نزدیک را به تو دور نشان مى دهد.
37. زیـنت منافـقان
قـالَ عـَلِىٌّ علیه السلام:
بِالْکِذْبِ یَتَزَیَّنُ اَهْلُ النِّفاقِ.
[غرر الحکم، ج 3، ص 207، ح 4222] على علیه السلام فرمود: منافقین با توّسل به دروغ [کارهاى ناپسند خود را] خوب و زیبا جلوه مى دهند.
38. دروغ و ایـمان
قـالَ عـَلِىٌّ علیه السلام:
جانِبُوا الْکِذْبَ فَاِنَّهُ مُجانِبٌ لِلاْءیمانِ .
[نهج البلاغه، فیض الاسلام، خطبه 85 ـ فراز 12] على علیه السلام فرمود: از دروغ گفـتن بپرهـیزید که آن از ایمان به دور است.
39. دروغـگو و هـلاکت
قـالَ عـَلِىٌّ علیه السلام:
اَلْکاذِبُ عَلى شَرَفِ مَهْواهٍ وَ مَهـانَهٍ.
[نهج البلاغه، فیض السلام، خطبه 85 ـ فراز 12] على علیه السلام فرمود: دروغگو بر لبه پرتگاه و خوارى است.
40. فـرامـوشى دروغـگو
عَنِ الصّادِقِ علیه السلام:
اِنَّ مِمّا اَعانَ اللّه ُ بِهِ عَلَى الْکَذّابینَ اَلنِسْیانُ.
[اصول کافى، ج 4، ص 38] امام صادق علیه السلام فرمود: از جمله چیزهایى که خداوند به وسیله آن بر ضدّ دروغگویان یارى مى کند، فراموشى است. (دروغـگو فراموشـکار اسـت).

منبع : چهل حدیث «راستگویی و دروغگویی»، سیدعباس رفیعى‏ پور علوى‏.