پدیدآورنده : جواد محدثی
منبع: حکمت های عسکری

امام حسن عسکری علیه السلام فرمود:

منْ مدَحَ غیرَ المُستحقِّ فقَدْ قامَ مقامَ المُتّهمِ؛

هرکس شخصی را ستایش کند که شایسته آن نیست، در جایگاه فرد متّهم قرار گرفته است.

بحارالانوار، ج۷۵، ص ۳۷۸
شرح حدیث

ستایش دیگران، ‌اگر به خاطر صفات خوب و اعمال نیک آنان باشد، پسندیده است. تعریف از دیگری اگر بدون لیاقت و شایستگی در آنان باشد، «چاپلوسی» است.

هر تعریف و تمجید هم باید اسب و به اندازه فضیلت و خیری باشد که در یک شخص است. به تعبیر حضرت علی علیه السلام:

مدح و ثنا بیش از حدّ استحقاق، تملّق است و کمتر از حدّ شایسته، ناتوانی است یا حسد» (نهج البلاغه، حکمت ۳۴۷.) .

کسی که از افراد ناشایسته تعریف کند، به تعبیر امام عسکری علیه السلام در معرض اتّهام است؛ یعنی چه بسا به خاطر دنیا و رسیدن به مال و مقام و موقعیّت باشد. چنین تعریفی، هم ستایشگر را از اعتبار می اندازد، هم برای فرد مورد ستایش زیان دارد، چون او را مغرور و خودپسند می کند و غرور، او را به تکبّر می کشاند.

از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل شده است که: «در چهره ی ستایشگران خاک بپاشید». (میزان الحکمه، حدیث ۱۸۵۷۳.)

معنای آن این است که به چاپلوسان متملّق میدان ندهید تا با تعریفهای بی جا، دام فریب و ریاکاری بگسترانند و بازار حقیقت کساد گردد و چاپلوسی رواج پیدا کند.

در شعر جامی آمده است:

«پی لقمه، چون سنگ تملّق مکن».

آنان که روح بلند و همّت عالی دارند و قدر کرامت انسانی خویش را می دانند و آن را حفظ می کنند، زبان به مدح بیهوده ی نالایقان نمی گشایند. به خصوص «مدح فاجر» و ستایش از فرد گنهکار بسیار نکوهش شده است.

زبان پاک خویش را به مدح ناپاکان نیالاییم.