پاسخ اجمالی

یکی از نشانه‌های ظهور حضرت مهدی(عج)، شنیده شدن ندایی آسمانی است. این ندا که در روایات تعبیر به «صیحه» و «صوت» هم شده، در شب جمعه، مصادف با شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان رخ خواهد داد.[1] همه مردم روی زمین آن‌را با گوش خود خواهند شنید. صاحب این صدا، حضرت قائم را با اسمش و اسم پدرش نام می‌برد و مردم را به پیروی از او فرا می‌خواند و بشارت ظهورش را به انسان‌ها می‌دهد.[2] این نشانه، یکی از پنج علامت حتمی ظهور است که در روایات به قطعی بودن وقوعش اشاره شده است. عمر بن حنظله از امام صادق(ع) نقل می‌کند: «قبل از قیام قائم، پنج علامت حتمی وجود دارد که عبارت‌اند از: خروج یمانی، خروج سفیانی، صیحه آسمانی، کشته شدن نفس زکیه و فرو رفتن در سرزمین بَیداء».[3] تفاوت بین علامات حتمی و غیر حتمی به این است که؛ اعلام وقوع علائم غیر حتمی، به عنوان نشانه‌ای برای ظهور، بدون در نظر گرفتن ایجاد شدن مانعی یا حاصل نشدن شرطی صورت می‌گیرد؛ یعنی ممکن است که مانعی پیش بیاید یا یکی از شروط لازم برای وقوع آن علامت، حاصل نشود و در نتیجه آن علامت تحقق پیدا نکند. اما در مقابل، حتمی بودن برخی از علائم ظهور، بدین معنا است که برای وقوع آن مانعی پیش نخواهد آمد و شرائط وقوعش نیز به طور کامل حاصل خواهند شد؛ لذا در تحقق آن نشانه، تردیدی وجود نخواهد داشت.[4] با این همه، باید حق «بدا» را برای خداوند که هر کاری تحت مشیّت و خواست او صورت می‌گیرد، محفوظ دانست؛ یعنی ممکن است که حتی در علائم حتمی بدا حاصل شود و بدون وقوع آن، ظهور تحقق یابد.[5] این موضوع را امام جواد(ع) مورد اشاره قرار داده و حصول بدا در نشانه‌های حتمی را ممکن دانسته است: ابو هاشم داود بن قاسم جعفری گوید: ما در محضر امام جواد(ع) بودیم و سخن از سفیانى به میان آمد و آنچه در روایات آمده که کار او از حتمیّات است، من از آن‌حضرت پرسیدم: آیا خدا را در امور حتمى بدائى پدید می‌آید؟ امام(ع) فرمود: «آرى»، به آن‌حضرت گفتم: پس با این ترتیب ما می‌ترسیم که در مورد قائم نیز خدا را بدائى حاصل شود، امام(ع) فرمود: «همانا قائم از وعده‌ها است، و خداوند خلاف وعده خود رفتار نمی‌کند».[6] پس، شایسته است که شیعیان، در همه احوال منتظر ظهور بوده و آن‌را بسیار نزدیک بدانند؛ چون اصل ظهور امام زمان(عج) قطعی است.

[1]. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 650، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ دوم، 1395ق. ر. ک: علائم ظهور، پاسخ ۴۹، و بخش شیعه چه می‌گوید در سایت اسلام کوئست ذیل «امام مهدی».

[2]. کورانی، علی، عصر الظهور، ص 248، المکتبه الاعلام الاسلامی، قم، چاپ اول، 1408ق.

[3]. کمال الدین و تمام النعمه، ج 2، ص 650.

[4]. عاملی، سید جعفر مرتضی، دراسه فی علامه الظهور، ص 47-48، المرکز الاسلامیه للدراسات، بیروت، چاپ چهارم، 1424ق.

[5]. همان.

[6]. ابن ابی زینب نعمانی، محمد بن ابراهیم، الغیبه، محقق و مصحح: عفاری، علی اکبر، ص 303، نشر صدوق، تهران، چاپ اول، 1397ق.