میم ساکنه نزد حروف الفباسه حالت پیدا می‌کند «ادغام، اخفاء، اظهار».
1ـ ادغام: میم ساکنه در حرف «میم» بعد از خود ادغام می‌شود (ادغام، متماثلین و با غُنّه همراه است)، مانند:
وَ هُمْ مُهْتَدُونَ (وَ هُمُّهْتَدُونَ) ـ کَمْ مِنْ (کَمِّنْ)
2ـ اخفاء: میم ساکنه قبل از حرف «باء» اخفاء می‌گردد.
در هنگام اخفاءِ میم، لبها را به هم نزدیک می‌کنیم به حدّی که فاصله اندکی بین دو لب موجود باشد در این حالت صوت به حالت غُنّه به میزان دو حرکت کشیده می‌شود، مانند:
رَبَّهُمْ بِهِمْ ـ اَمْ بِهِ جِنَّهٌ ـ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ
یادسپاری: میان میم ساکنه اصلی و نون ساکنه و تنوین که قبل از حرف باء تبدیل به میم ساکنه می‌گردد تفاوتی وجود ندارد.
تمرین:
نَجَّیْناهُمْ بِسَحَرٍ ـ صَبَّحَهُمْ بُکْرِهً ـ اَنْتُمْ مُدْهِنُونَ ـ اَنْتُمْ بِهِ ـ رَبَّهُمْ مُشْفِقُونَ ـ هُمْ مِنْها ـ وَ هُمْ بارِزُونَ ـ اَنَّهُمْ بادُونَ ـ لَهُمْ مُوسی ـ هُمْ بَدَؤُوکُمْ ـ جُلُودُهُمْ بَدَّلْناهُمْ ـ مِثْلَهُمْ مَعَهُمْ
نحوه علامت‌گذاری دو مورد فوق در قرآنها
در مورد اوّل میم ساکن را بدون علامت سکون و در عوض میم دوّم را با تشدید مشخّص کرده‌اند، مانند:
وَهُم مُّهْتَدُونَ ـ کَم مِّنْ ـ اَنَّکُم مُّلاقُوهُ
و در مورد دوّم، همانند مورد «ادغام ناقص» عمل کرده‌اند، مانند:
رَبَّهُم بِهِمْ ـ اَم بِهِ جِنَّهٌ ـ اَنَّهُم بادُونَ ـ اَنتُم بِهِ
3ـ اظهار: میم ساکنه در نزد بقیّه حروف اظهار می‌گردد، باید دقت نمود که حرکت نگرفته و روی آن مکث نیز نشود و در نزد دو حرف «فاء ـ واو» توجّه بیشتر لازم است تا میم ساکنه، اخفاء یا ادغام نشده و صوت نیز قطع نگردد بدین منظور پس از تلفّظ میم، بدون اینکه صوت قطع گردد و یا لبها به شدت از یکدیگر جدا شود لبها با ظرافت به حالت ادای حرف «فاء و واو» درآید، مانند:
لَکُمْ فیها ـ یَمُدَّهُمْ فی ـ اَنْفُسَهُمْ وَ اَمْوالَهُمْ
جمعبندی موارد غُنّه
در پایان موارد غُنّه که در درسهای گذشته به طور پراکنده تشریح شده، جمعبندی می‌کنیم.
1ـ نون و میم مشدّد، مانند:
اِنَّ ـ کُنّا ـ عَمَّ ـ اُمَّهً
2ـ ادغام میم ساکنه در میم، مانند:
لَهُمْ مُوسی ـ وَ هُمْ مِنْها
3ـ ادغام نون ساکنه در چهار حرف «یَنمو»، مانند:
مَنْ یَشاءُ ـ مِنْ نَفْسٍ ـ مِنْ مالٍ ـ مِنْ وَلِیٍّ
4ـ کلّیّه اخفاءها (که شامل اخفاء نون ساکنه نزد «حروف مابقی» و همچنین اخفاء میم ساکنه در نزد حرف «باء» می‌باشد)، مانند:
عَنْکُمْ ـ کُنْتُمْ ـ مِنْ بَعْدِ ـ اَمَداً بَعیداً
