حفظ قرآن مانند تلاوت آن آثاری فراوان و ارزنده دارد. برخی از آثار حفظ آیات قرآن مجید، عبارت است از:
1.پاداش اخروی
حافظان قرآن در بهشت جایگاهی والا دارند و پاداش آنان دو چندان خواهد بود. پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: درجات بهشت به تعدد آیههای قرآن است. وقتی که صاحب قرآن وارد بهشت شود، به وی می‌گویند بخوان و بالا برو، که هر آیه‌ای را درجه‌ای است. پس برتر از درجه حافظ قرآن درجه‌ای نیست.
همچنین در روایات بیان شده که حافظان قرآن توان شفاعت کردن دیگران را نیز دارند.
2. هدایت انسان
تلاوت و انس با قرآن از سفارشهای مکرر معصومان ـ علیهم السّلام ـ است و حفظ قرآن به طور طبیعی به انس با آیات الاهی میانجامد؛ زیرا حافظ قرآن باید برای تثبیت محفوظات قرآنیاش دست کم روزی چند بار به قرائت قرآن بپردازد. معصومان ـ علیهم السّلام ـ حافظان قرآن را به تکرار آیات الاهی فراخوانده، یادآور شده‌اند همان گونه که شتر بسته شده در یک نقطه ـ چنانچه مورد دیدار پیاپی صاحبش واقع نشود. ـ جایگاهش را ترک می‌کند، محفوظات حافظ قرآن نیز ـ اگر پیوسته مورد مراجعه و تکرار قرار نگیرد از خاطر زدوده می‌شود.[1] بنابراین، حافظ ناگزیر با قرآن انس می‌گیرد وزمینه هدایت و سعادتش فراهم میآید. حضرت علی ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: هیچ کس با قرآن هم نشین نمیشود مگر این که از کنار آن با افزایش یا کاهش برمیخیزد: افزایش هدایت یا کاهش گمراهی.[2]
نفوذ قرآن در جانها و پدید آوردن تحول در شخصیت افراد نیز از آثار سازندهی تلاوت و حفظ قرآن است. بسیاری از مردم با تلاوت یا شنیدن آهنگ دلنشین قرآن مسیر زندگی خود را تغییرداده، سمت سعادت و کمال رهنمون شدند.[3]
3. آرامش روحی
یاد خدا تأثیر بسزایی در روان آدمی دارد و دلها در پرتو آن آرام می‌گیرد. خداوند متعال می‌فرماید:
«أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»[4]
آگاه باش، دلها با یاد خدا آرام می‌گیرد.
یکی از نامهای قرآن ذکر است. تلاوت و حفظ قرآن نوعی ذکر خداوند است که انسان در پرتو آن از هجوم بسیاری از فشارهای روانی و اضطرابات درونی مصون میماند. پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: مثل قرآن مثل کیسهی سربستهی پر از مشک است. اگر آن را باز کنی، بوی مشک فضا را معطر میسازد و اگر به حال خود رها سازی، سود نمیبخشد. قرآن نیز، چنانچه به تلاوتش روی آوری، فضا را از عطر خود آکنده میسازد و روان را نشاط میبخشد؛ و اگر تلاوت نکنی، در سینهات پنهان میماند.[5]
4. نجات از تنهایی
کتاب بهترین هم نشین تنهایی است و قرآن زیباترین، عمیقترین و با نفوذترین کتاب شمرده می‌شود. امام سجاد ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: اگر همهی مردم روی زمین از دنیا بروند، تا وقتی قران با من است، از هیچ چیز وحشت ندارم.[6]
5. فهم بهتر قرآن
مهمترین و عمدهترین اثر حفظ قرآن درک بهتر آن است. حافظ به سبب تسلط بر همهی آیات، ارتباط آنها را نیک در مییابد و در پرتو آن درکی بهتر و درستتر از قرآن به دست میآورد.
هر چه حافظ قرآن بر آیات و ارتباط وبازیابی آنها مسلطتر باشد، بهتر می‌تواند نظر قرآن دربارهی یک موضوع را به دست آورد. پس مفسران حافظ قرآن، بهتر ودقیقتر میتوانند قرآن را تفسیر کنند و تفسیرشان از تفسیر مفسران غیر حافظ جامعتر و دقیقتر است.
6. همنشینی با فرشتگان:
عن ابی عبدالله ـ علیه السّلام ـ قال:
اَلْحافِظُ للْقرْآنِ الْعامِلُ بِه مَعَ السَّفَرهِ الْکِرامِ الْبَرَرَهِ.[7]
«حافظ قرآن که بدان عمل کند، در آخرت رفیق و همراه فرشتگان و سفیران الهی خواهد بود.»
7. غنا و بی نیازی:
قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :
اَغْنَی النّاسِ حَمَلهُ الْقُرآنِ مَنْ جَعَلهُ اللهُ تَعالی فی جَوْفِهِ[8].
بی‌نیازترین مردم حاملان قرآن می‌باشند، آن کسان که خدای تعالی قرآن را در سینه آنها جای داده است.
قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :
مَنْ اَعطاهُ اللهُ الْقُرآنَ فَرَای اَنَّ رَجُلاً اُعْطِیَ اَفْضَل مِمّا اُعْطی فَقَدْ صَغَّرَ عَظِیماً وَ عَظَّمَ صَغیراً.[9]
هر کسی خداوند قرآن را به او داد و چنان پندارد که به مردی بهتر از او چیزی داده‌اند، خیر بزرگی را کوچک شمرده و کوچکی را بزرگ دانسته است.
8. موجب آمرزش گناهان:
قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :
مَنْ قَرَأَ الْقُرآنَ عن حِفْظِهِ ثُمَّ ظَنَّ اَنَّ الله تَعالی لا یَغْفِرُ لَهُ فَهُوَ مِمَّنْ اسْتَهْزِءَ بِآیاتِ الله.[10]
«کسی که قرآن را از حفظ بخواند و گمان کند که خداوند متعال او را نمی‌آمرزد، در واقع از جمله کسانی است که آیات خداوند را مورد استهزاء و تمسخر قرار داده است.»
9. نجات از عذاب الهی:
لا یُعَذِّبُ اللهُ قَلباً وَعَی الْقُرآن.[11]
«خداوند متعال قلبی که قرآن در آن باشد را عذاب نمی‌کند.»
10. قبولی شفاعت:
همانطور که خود قرآن در حق مؤمنان شفاعت می‌کند، حافظ و حامل قرآن نیز توان شفاعت را دارد:
قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :
مَن قَرَاَ الْقُرآنَ حَتّی یَسْتَظْهرَهُ وَ یَحْفَظَهُ اَدْخَلَهُ اللهُ الْجَنَّهَ و شَفَّعَهُ فی عَشْرَهٍ مِنْ اَهْلِ بَیْتِهِ کُلِّهِمْ قَدْ وَجَبَتْ لَهُمُ النّارُ[12]
«هر که (آنقدر) قرآن بخواند تا حفظ شود، خداوند او را به بهشت داخل خواهد کرد و شفاعتش را درباره ده نفر از خانواده‌اش که آتش جهنم بر آن واجب شده، می‌پذیرد.»
11. آبادی و احیاء قلب:
همانطوری که خانه ویران نزد مردم بی‌ارزش است، دلی خالی از قرآن نیز پیش خداوند بی‌ارزش است.
قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :
اِنَّ الَّذی لَیْسَ فی جَوفِهِ شَیْءٌ مِنَ الْقُرآنِ کَالْبَیْتِ الْخَراب.[13]
«کسی که در درونش چیزی (سوره یا آیه‌ای) از قرآن نباشد، همانند خانه ویران است.»
12. انس با قرآن و تلاوت آن موجب احیاء و شادابی دل می‌شود.
عن کثیر بن سلیم قال قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :
یا بُنَیَّ لا تَغْفَل عَنْ قَرائَهِ الْقُرآن، فَأِنَّ القُرآنَ یُحیی الْقَلْبَ و یَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ الْبَغِی.[14]
کثیر بن سلیم می‌گوید: رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود:
ای پسر! از قرائت قرآن غفلت مکن که قرآن دل را زنده می‌کند و از فحشاء و نادرست و ستم باز می‌دارد.
13. بالاترین درجات در بهشت:
قال رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :
فَاِذا دَخَلَ صاحِبُ القُرآنِ الْجَنَّهَ قَیلَ لَهُ: اِقْرَأ وَارْقَ، لِکُلِّ آیَهٍ دَرَجهٌ فَلا تَکُونُ فَوقَ حافِظِ القُرآنِ دَرَجهٌ.[15]
هنگامی که صاحب قرآن داخل بهشت شود، به او می‌گویند بخوان و بالا رو، پس برتر از درجه حافظ قرآن درجه‌ای نیست.
14. نجات از تنهایی:
زندان تنهایی، ناخود آگاه در انسان ترس و وحشت ایجاد می‌کند و در این موقعیت انسان نیاز به دوست و همراهی دارد، بهترین مونس و همدم آدمی در تنهایی کتاب است و چه کتابی زیباتر و عمیق‌تر و با نفوذتر از قرآن؟
قال علی بن الحسین ـ علیه السّلام ـ :
لَوْ ماتَ مَنْ بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لَمَا اسْتَوْحَشْتُ بَعْدَ اَنْ یَکُونَ الْقُرآنُ مَعی[16].
امام علی بن الحسین ـ علیه السّلام ـ فرمود:
«اگر همه مردم که در میان مشرق و مغرب عالم زندگی می‌کنند، بمیرند و قرآن کریم با من باشد، احساس ترس و وحشت نمی‌کنم.»
15. در زمره بزرگان و بهترین افراد جامعه:
پیامبر بزرگوار اسلام در این باره می‌فرماید:
اَشْرافُ اُمَّتی حَمَلَهُ الْقُرْآنِ وَ اَصْحابُ اللَّیلِ.[17]
«بزرگان امت من حاملان قرآن و نماز شب خوانان می‌باشند.»
در روایت دیگر می‌فرماید:
فَضْلُ حَمَلَهِ الْقُرآن عَلَی الّذی لَمْ یَحْمِلْهُ کفضل الخالق عَلَی المخلوق.[18]
«فضیلت و برتری حاملان[19] قرآن بر کسی که سعادت حمل قرآن را نیافته، مانند برتری آفریدگار بر آفریدگان است.»
16. دریافت پاداش پیامبران:
حاملان قرآن، چون با کلام خداوند انس و الفت دارند و سعی می‌کنند، خود نیز متخلق به اخلاق قرآن و متادّب به آداب الهی باشند، مرگ و حشر و نشر آنها همانند پیامبر است:
قالَ رَسُولُ الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ :
اِنَّ اَکْرَمَ العِبادِ اِلَی اللهِ بَعْدَ الأنبیاءِ، العُلَماءُ ثُمَّ حَمَلَهُ القُرآن، یَخْرُجُونَ مِنَ الدُّنیا کَما یَخْرُجُ الانبیاءُ وَ یُحْشَرُونَ مِنْ قُبُورِهِم مَعَ الأنبِیاءِ وَ یَمُرُّون عَلَی الصِّراطِ مَعَ الأنبِیاءِ و یُأخُذُونَ ثَوابَ الأنبِیاءِ.[20]
پیامبر اسلام فرمود:
«همانا بهترین بندگان نزد خدا بعد از پیامبران علما هستند و سپس حاملان (قاریان و حافظان) قرآن، آنان همانند انبیا از دنیا می‌روند، همراه آنان از قبرها برانگیخته می‌شوند، در کنار آنان از صراط می‌گذرند و پاداش انبیاء را (از خداوند)دریافت می‌کنند.»
17. سرشناسان اهل بهشت:
اهل قرآن همانطور که در دنیا مورد تکریم و احترام مردم هستند در بهشت نیز گرامی و محبوبند.
قال رسول الله(ص):
حَمَلَهُ القرآنِ عُرَفاءُ اَهْلِ الْجَنَّه[21]
«حاملان قرآن، سرشناسان اهل بهشت‌اند.
[1] . پیامبر اسلام(ص) می‌فرماید: انما مثل صاحب القرآن کمثل الابل المعلقه اذا عاهد علیها أمسکها و ان أطلقها ذهبت و اذا قام صاحب القرآن فقرأه باللیل و النهار ذکره و اذا لم یقم به نسیه. (صحیح مسلم، ج 1، ص 544).
[2] . ما جالس هذا القرآن احد الا قام عنه بزیاده أو نقصان: زیاده من هدی أو نقصان من عمی. (نهج البلاغه، خ 175).
[3] . برخی از دانشمندان در این زمینه کتابهای مستقلی نوشتهاند و حکایات آموزنده بیشماری گرد آوردهاند، مانند کتاب نمونههایی از تأثیر و نفوذ قرآن، نوشتهی علی کریمی جهرمی.
[4] . رعد، 13: 28.
[5] . عن رسول الله ـ صلّی الله علیه و آله ـ : ان القرآن مثله کمثل جراب فیه مسک قد ربطت فاه فان فتحته فاح ریح المسک و ان ترکته کان مسکا موضوعا مثل القرآن ان قرأته و الا فهو فی صدرک. (کنز العمال، ح 2323).
[6] . لومات من بین المشرق و المغرب لما استوحشت بعد أن یکون القرآن معی. (بحار، ج 46، ص 107).
[7] . اصول کافی، ج 4، ص 404.
[8] .کنز العمال، ج 1، ص 510.
[9] . همان.
[10] . مستدرک الوسائل، ج 2، ص 294.
[11] . آثار الصادقین، ج 17، ص 247.
[12] . مجمع البیان، ج 1، ص 45.
[13] . کنز العمال، ج 1، ص 553.
[14] . کنز العمال، ج 2، ص 291.
[15] . بحار الانوار، ج 92، ص 22.
[16] . بحار الانوار، ج 46، ص 107.
[17] . سفینه، ج 2، ص 415.
[18] . کنز العمال، ج 1، ص 515.
[19] . حامل قرآن معنای گسترده‌ای دارد که قاریان مفسران قرآن را نیز در بر می‌گیرد.
[20] . بحار، ج 92، ص 17.
[21] . وسائل الشیعه، ج 6، ص 175.
@#@»
در روایت دیگری نیز وجود مقدس پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ اکرام و احترام حامل قرآن را با اکرام خود یکی دانسته و فرموده:
اَکرِمُوا حَمَلَهَ القُرآن فَمَنْ اَکْرَمَهُم فَقَدْ أکْرَمَنی.[1]
«حاملان قرآن را گرامی بدارید، هر کس آنان را گرامی بدارد، مرا گرامی داشته است.»
18. باعث احاطه رحمت الهی و پوشش نور خداوند:
عن النبی ـ صلّی الله علیه و آله ـ :
حَمَلَهُ القرآن هُمُ الْمَحْفُوفُون بِرَحْمَهِ الله الْمَلْبُوسُونَ نُورَ اللهِ عُزَّوَجَلَّ.[2]
پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمود: «حاملان قرآن به رحمت خدا احاطه شده‌اند، به نور خداوند عزوجل پوشیده شده‌اند.»
19. فراگیری عملی همه مهارتهای تلاوت قرآن:
حفظ قرآن باعث می‌شود، تا انسان به میزان قابل توجهی مهارتهای قرآنی را فرا بگیرد، کسانی که تلاش می‌کنند آیات قرآن را به خاطر بسپارند و تمرین می‌کنند تا آیات الهی را حفظ نمایند، حتی خردسالان به سرعت در روخوانی و روانخوانی قرآن تسلط پیدا می‌کنند و نیز با ممارست و تکرار آیات و مراجعه به نوار، تلفظ عربی آیات و ترتیل قرآن و احکام تجوید و وقف و ابتدا را نیز به مرور زمان فرا می‌گیرند.
20.تقویت حافظه
قال علی ـ علیه السّلام ـ : ثلثه یزدن فی الحفظ و یذهبن بالبلغم، قراءه القرآن و العسل و اللبان؛ سه چیز است که حافظه را افزایش میدهد و بلغم را از بین میبرد: قرائت قرآن، عسل، نوشیدن شیر. (بحار، ج 66، ص 290).
21. ایجاد فضای قرآنی در میان جامعه و جوانان:
حفظ قران و جذابیتهای آن می‌تواند باعث بوجود آوردن فضای معطر قرآنی گردد، همانگونه که می‌بینیم وقتی یک حافظ قران (بویژه حافظان خردسال) در جمعی حضور پیدا می‌کند و یا در مراسم و محافل قرآنی از حضور آنها استفاده می‌گردد، جامعه چه تأثیر شگرفی می‌پذیرد و تا مدتها حلاوت و شیرینی آن باقی است.
22. الفت همیشگی با قرآن همانند نماز:
کسی که قرآن را در حافظه خویش جای داده است، همیشه همراه قرآن است و همانطوری که مومنین با نماز انس پیدا می‌کنند، حافظان قرآن با قرآن نیز که مجموعه کلمات الهی است، الفت و نزدیکی دارند.
23. پربار کردن اوقات فراغت:
کلمات قرآن بهترین چیزی است که می‌تواند اوقات فراغت جوانان و همه اقشار را پر کند، امروزه که دست اندرکاران فرهنگی جامعه با هر چیز ممکن سعی دارند جوانان بیکار نباشند و بیکاری را مضر به حال جامعه می‌دانند و بعضاً در تلاش هستند که بوسیله برنامه‌های ورزشی و فوتبالی و فیلمهای غیر مفید و مسابقات غیر سازنده آنها را مشغول نمایند، حفظ قرآن بهترین نسخه‌ای است که می‌تواند درمان این درد زیان آور جامعه باشد.
24. جایگزین کردن نغمه‌های زیبای قران بجای آهنگهای نامطلوب:
حفظ قرآن باعث می‌شود تا انسان با نغمه‌های قرآنی آشنا شود و جایگزین آهنگهای بعضاً مبتذل در جامعه گردد. متأسفانه امروزه فرهنگ غرب جهت تخریب باورهای مردم به تهاجم سنگین پرداخته و از تمام امکانات مادی و معنوی جهت انحطاط جامعه دیندار، بهره می‌گیرد تا فرهنگ ناب و خالص قرآنی را از جامعه بگیرد، نغمه‌های ملکوتی قرآن کریم بهترین داروی فلاح و نجات از عربده‌ها و موسیقی‌های تند غربی است.
25. انس با صورت و رسم الخط قرآن جهت رفع مشکل فراگیری قرآن در مدارس:
حفظ سوره‌هایی از قرآن وتلاش در جهت بخاطر سپاری آیات قرآن باعث می‌شود تا دانش آموزان، خط قرآن و صورت آن را بشناسند و در مدارس به مشکل عدم فراگیری دچار نشوند.
26. ایجاد زمینه مناسب جهت آموزش مفاهیم قرآن:
حفظ قرآن باعث می‌شود تا انسان مفاهیم قرآن را به خوبی فرابگیرد و معنی کلمات و آیات و واژه‌های قرآنی و قصه‌های قرآن را بیاموزد، در قرآن داستان‌های بسیار زیادی آمده است که حافظ به برکت حفظ می‌تواند به آنها دست‌رسی پیدا کند.
به علاه اینکه حافظ قرآن بواسطه حفظ، از شأن نزول آیات و تفسیر آگاهی پیدا می‌کند.
این مختصری بود از فوائد و آثار حفظ قرآن کریم که شما می‌توانید بیش از این، خود جستجو نمائید و از ثمرات آن آگاهی حاصل نمائید، به امید آن که همگان از کوثر وحی و سفره پربرکت نعمت الهی بهره‌مند گردند.
[1] . کنز العمال، ج 1، ص 512.
[2] . بحار الانوار، ج 89، ص 19.
