مقدمه
یکی از اوصاف قرآن کریم عدم اختلاف و عدم تناقض در آیات است که خود بدان تصریح کرده و فرموده است: اگر غیر خدا برای شما قرآن را تدوین می کرد، اختلاف زیادی در آن یافت می شد.[1]
همهی آیات قرآن با هم مرتبطاند و بعضی از آن بعضی دیگر را تفسیر می کنند. همچنین دارای عام و خاص، مطلق و مقید، حقیقت و مجاز است که باید از هم جدا شوند و برای فهم آن از احادیث پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ و معصومین ـ علیهم السّلام ـ ( که مفسر قرآن هستند) استفاده شود؛ و برای درک معانی قرآن یا باید متخصص بود و یا به اهل فن قرآن مراجعه کرد. در این میان برخی با ذکر مطالبی در باب آیات قرآن خواستهاند القا کنند که بین آیات قرآن تناقض وجود دارد و لذا گزارههای قرآنی مشتمل بر پارادوکس و تناقض است[2] نمونهای از مطالب یاد شده را ذکر و مورد بررسی قرار میدهیم:
«در آیهی5 سورهی سجده روزهای خدا را هزار سال بیان می کند، اما در آیهی 4، سورهی معارج ، 50 هزار سال» اشکال فوق، از چند جهت قابل بررسی است که ذیلاً تقدیم می گردد.
با بررسی دقیق در تفاسیر و احادیث، هیچ گونه تناقضی بین دو آیهی فوق دیده نمی شود.
خداوند در آیهی 5 سورهی سجده می فرماید: (یُدَبِّرُ الْأَمْرَ مِنَ السَّماءِ إِلَی الْأَرْضِ ثُمَّ یَعْرُجُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ أَلْفَ سَنَهٍ مِمَّا تَعُدُّونَ) ؛ «امور این جهان را از آسمان به سوی زمین تدبیر می کند. سپس در روزی که مقدار آن هزار سال از سال هایی است که شما می شمرید، به سوی او باز می گردد (و دنیا پایان می یابد).»
و در آیهی 4 سورهی معارج می فرماید: (تَعْرُجُ الْمَلائِکَهُ وَ الرُّوحُ إِلَیْهِ فِی یَوْمٍ کانَ مِقْدارُهُ خَمْسِینَ أَلْفَ سَنَهٍ)؛ «فرشتگان و روح (فرشتهی مخصوص) به سوی او عروج می کنند؛ در آن روز که مقدارش 50 هزار سال است».
با توجه به آیات قبل که دربارهی قیامت و معاد سخن می گفت؛ و دو آیهی فوق، مراد از یوم (روز)، روز قیامت است و عدد هزار یا 50 هزار سال، مقایسه با روزهای دنیاست؛ یعنی اگر روز قیامت را با روزهای دنیا بسنجیم؛ معادل 50 هزار سال می شود.
اما در این که چرا در یک آیه هزار سال و در آیهی دیگر 50 هزار سال آمده است، باید گفت: همانطور که در مقدمه بیان شد، آیهی قرآن را به تنهایی نمی توان تفسیر کرد و لازم است آیه را با آیات دیگر و احادیث معصومین ـ علیهم السّلام ـ تطبیق داد، تا فهم درست از آن استخراج شود.
امام صادق ـ علیه السّلام ـ در تفسیر آیهی فوق می فرماید: «در روز قیامت 50 توقفگاه برای رسیدگی به اعمال و حساب انسان ها مهیا شده و هر توقفگاه به اندازهی هزار سال که در مجموع 50 هزار سال دنیایی است».[3]
از مجموع دو آیه و روایت و قواعد اصولی (عام و خاص) استفاده می شود که هر روز قیامت، 50 هزار سال دنیایی است و دارای 50 توقفگاه است که آیهی 4 سورهی معارج به صورت عموم به آن اشاره کرده است؛ اما آیهی 5 سورهی سجده به صورت خاص، به اولین توقفگاه اشاره نموده که هزار سال است؛ بدین ترتیب ادعای تناقض در آیات ادعایی پوچ و عبث است.[4]
[1] . سوره نساء ، آیه 82.
[2] . سایت سکولاریسم در ایران، تاریخ 12/9/84.
[3] . علامه مجلسی، بحارالانوار، بیروت: مؤسسه الوفاء، ج 7، ص 126 .
[4] . ر. ک: جعفر سبحانی، مفاهیم قرآن، مکتبه التوحید، قم، چاپ اول، 1420ق، ج 8، ص 245 مکارم شیرازی و همکاران، تفسیر نمونه،، سید محمد حسین طباطبایی، تفسیر المیزان، ،ذیل آیات فوق.
حسن رضا رضایی
