1. قال رسول الله – صلی الله
علیه و آله – : اَلنّاسُ رَجُلانِ: عالِمٌ وَ مُتَعَلِّمٌ وَ لا خَیْرَ فیما سِواهُما.

«نهج الفصاحه، ح 3145»

پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – : مردم، دو گروهند: دانشمند و دانش
اندوز و در غیر این دو، خیری نیست.

2. قال رسول الله – صلی الله
علیه و آله – : اِخْتَبِرُوا النّاسَ بِاَخْدانِهِمْ فَاِنَّ الرَّجُلَ یُخادِنُ
مَنْ یُعْجِبُهُ.

«نهج الفصاحه، ح 106»

پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – : مردم را از دوستانشان بشناسید، زیرا
انسان با کسی رفاقت می کند که او را می پسندد.

3. قال رسول الله – صلی الله
علیه و آله – : اَلنّاسُ یَعْمَلونَ بِالْخَیْرِ وَ اِنَّما یُعْطَونَ اُجورَهُمْ
عَلی قَدْرِ عُقولِهِمْ.

«کنزالعمال، ح 7052»

پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – : مردم، کارهای خیر می کنند، ولی
پاداش آنان تنها به اندازه عقلشان عطا می شود.

4. قال رسول الله – صلی الله
علیه و آله – : اَلنّاسُ مَعادِنُ وَ الْعِرْقُ دَسّاسٌ وَ اَدَبُ السُّوءِ
کَعِرْقِ السُّوءِ.

«نهج الفصاحه، ح 3146»

پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – : مردم، همانند معدن ها مختلف اند و
اصل و نسب در انسان بسیار مؤثر است و تربیت بد، همانند اصل و نسبِ بد است.

5.
قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : اِنَّ ابْنَ آدَمَ لَحَریصٌ عَلی ما مُنِعَ.

«کنزالعمال، ح 44095»

پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – : آدمی زاده به آنچه که از آن منع می شود،
حریص است.

6.
قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : اِنَّ مِنَ النّاسِ ناسا مَفاتیحُ
لِلْخَیْرِ مَغالیقُ لِلشَّرِّ وَ اِنَّ مِنَ النّاسِ ناسا مَفاتیحُ لِلشَّرِّ
مَغالیقُ لِلْخَیْرِ فَطوبی لِمَنْ جَعَلَ اللّه مَفاتیحَ الْخَیْرِ عَلی یَدَیْهِ
وَ وَیْلٌ لِمَنْ جَعَلَ اللّه مَفاتیحَ الشَّرِ عَلی یَدَیْهِ.

«نهج الفصاحه، ح 920»

پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – : برخی از مردم کلید خیر و قفل شرند و
برخی کلید شر و قفل خیرند، پس خوشا به سعادت کسی که خداوند کلیدهای خیر را در دست
او قرار داده و بدا به حال کسی که خداوند کلیدهای شر را به دست او سپرده است.

7.
قال الامام الصادق – علیه السلام – : اَلنّاسُ مَأْمورونَ وَ مَنْهیّونَ وَ مَنْ
کانَ لَهُ عُذْرٌ، عَذَرَهُ اللّه .

«محاسن، ج 1، ص 245، ح 242»

امام صادق – علیه السلام – : مردم به اموری امر و نهی شده اند، ولی هر کس
(در انجام دادن آنها) عذری داشته باشد، خداوند عذرش را می پذیرد.

8.
قال الامام علی – علیه السلام – : اَلنّاسُ فِی الدُّنْیا عامِلانِ: عامِلٌ عَمِلَ
فِی الدُّنْیا لِلدُّنْیا، قَدْ شَغَلَتْهُ دُنْیاهُ عَنْ آخِرَتِهِ، یَخْشی عَلی
مَنْ یَخْلُفُهُ الْفَقْرَ وَ یَأْمَنُهُ عَلی نَفْسِهِ فَیُفْنی عُمُرَهُ فی
مَنْفَعَهِ غَیْرِهِ وَ عامِلٌ عَمِلَ فِی الدُّنْیا لِما بَعْدَها، فَجاءَهُ
الَّذی لَهُ مِنَ الدُّنْیا بِغَیْرِ عَمَلٍ، فَاَحْرَزَ الْحَظَّیْنِ مَعا وَ
مَلَکَ الدّارَیْنِ جَمیعا، فَاَصْبَحَ وَجیها عِنْدَ اللّه ، لا یَسْاَلُ اللّه
حاجَهً فَیَمْنَعُهُ.

«نهج البلاغه، قصار 269»

امام علی – علیه السلام – : مردم در دنیا دو گونه کار می کنند: یکی تنها
برای دنیا کار می کند، تا جایی که کار دنیا او را از آخرت باز می دارد. او با این
که خودش بی نیاز است، نگران فقر بازماندگان خود است و عمرش را در راه سودرسانی به
دیگران فنا می کند. دیگری در دنیا برای آخرت کار می کند و روزی دنیایی بدون تلاش
برایش می رسد و از بهره دنیوی و اخروی با هم برخوردار شده، هر دو دنیا را با هم
دارد. در نتیجه در پیشگاه خداوند آبرومند است و هر حاجتی از خدا بخواهد، بر می
آورد.

9.
قال الامام الصادق – علیه السلام – : إِنَّ رِضَا النّاسِ لایُمْلَکُ وَ
اَلْسِنَتَهُمْ لا تُضْبَطُ وَ کَیْفَ تَسْلَمونَ مِمّا لَمْ یَسْلَمْ مِنْهُ
اَنبیاءُ اللّه وَ رُسُلُهُ وَ حُجَجُ اللّه علیهم السلام … .

«بحارالأنوار، ج 70، ص 2، ح 4»

امام صادق – علیه السلام – : همانا خشنودی مردم را نتوان به دست آورد و جلو
زبان هایشان را نتوان گرفت، چگونه در امان مانید از چیزی (زبان مردم) که پیامبران
و فرستادگان و حجت های خدا علیهم السلام از آن در امان نماندند…؟

10.
قال رسول الله – صلی الله علیه و آله – : اَبْغونی الضُّعَفاءَ فَاِنَّما
تُرْزَقونَ وَ تُنْصَرونَ بِضُعَفائِکُمْ.

«نهج الفصاحه، ح 20»

پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله – : ناتوانان را برای من بیابید؛ زیرا
شما به برکت ناتوانان خود روزی داده و یاری می شوید.

11.
قال الامام الصادق – علیه السلام – : اَلنّاسُ سَواءٌ کَاَسْنانِ الْمُشْطِ وَ
الْمَرْءُ کَثیرٌ بِاَخیهِ.

«تحف العقول، ص 368»

امام صادق – علیه السلام – : مردم، همانند دندانه های شانه با هم برابرند و
انسان با برادرش پر تعداد (و پر توان) می گردد.

12.
قال الامام علی – علیه السلام – : اَلنّاسُ اِخْوانٌ فَمَنْ کانَتْ اُخُوَّتُهُ فی
غَیْرِ ذاتِ اللّه فَهِی عَداوَهٌ.

«بحارالأنوار، ج 74، ص 165، ح 29»

امام علی – علیه السلام – : مردم برادرند، اما آن که برادری اش برای خدا
نباشد، برادری وی، دشمنی است.

13.
قال الامام علی – علیه السلام – : اَلنّاسُ اَبْناءُ الدُّنْیا وَ لا یُلامُ
الرَّجُلُ عَلی حُبِّ اُمِّهِ.

«نهج البلاغه، حکمت 303»

امام علی – علیه السلام – : مردم، فرزندان دنیایند و کسی برای دوست داشتن
مادرش سرزنش نمی شود.

14.
قال الامام علی – علیه السلام – : اَلنّاسُ کَالشَّجَرِ شَرابُهُ واحِدٌ وَ
ثَمَرُهُ مُخْتَلِفٌ.

«غررالحکم، ح 2097»

امام علی – علیه السلام – : مردم، همانند درختانند که آبشان یکی و میوه
هایشان گوناگون است.

15.
قال الامام علی – علیه السلام – : اَلنّاسُ اَعْداءُ ماجَهِلوُا.

«نهج البلاغه، حکمت 172»

امام علی – علیه السلام – : مردم با آنچه آشنا نیستند دشمنی می ورزند.

16.
قال الامام علی – علیه السلام – : اَلنّاسُ مَنْقوصونَ مَدْخولونَ اِلاّ مَنْ
عَصَمَ اللّه .

«نهج البلاغه، حکمت 343»

امام علی – علیه السلام – : مردم، دارای عیب و نقص اند، مگر کسی که خداوند
او را حفظ کند.

17.
قال الامام علی – علیه السلام – : اَلنّاسُ مِنْ خَوْفِ الذُّلِّ مُتَعَجِّلُوا الذُّلِّ.

«غررالحکم، ح 2172»

امام علی – علیه السلام – : مردم از ترس ذلّت، به سوی ذلّت شتابانند.

18.
قال الامام علی – علیه السلام – : لا یَزالُ النّاسُ بِخَیْرٍ ما تَفاوَتُوا
فَاِذَا اسْتَوَوا هَلَکوا.

«امالی شیخ صدوق، ص 531، ح 718»

امام علی – علیه السلام – : مردم تا زمانی که متفاوتند در خیرند، و هرگاه
یکسان گردند هلاک می شوند.

19.
قال الامام علی – علیه السلام – : اَلنّاسُ کُلُّهُمْ اَحْرارٌ وَلکِنَّ اللّه
خَوَّلَ بَعْضَکُمْ بَعْضا.

«الکافی، ج 8، ص 69، ح 26»

امام علی – علیه السلام – : مردم همگی آزادند، ولی خداوند بعضی را سرپرست
بعضی دیگر قرار داده است.

20.
قال الامام علی – علیه السلام – : اَلنّاسُ بِاُمَرائِهِمْ اَشْبَهُ مِنْهُمْ بِآبائِهِمْ.

«تحف العقول، ص208»

امام علی – علیه السلام – : مردم، به دولتمردان خود شبیه ترند تا به
پدرانشان.

21.
قال الامام علی – علیه السلام – : اَلنّاسُ اِلی اَشْکالِهِمْ اَمْیَلُ.

«بحارالأنوار، ج 78، ص 92، ح 100»

امام علی – علیه السلام – : مردم، به همانند خود بیشتر تمایل دارند.

22.
قال الامام علی – علیه السلام – : اَلنّاسُ نیامٌ فَاِذا ماتُوا انْتَبَهوا.

«بحارالأنوار، ج 4، ص 43، ح 18»

امام علی – علیه السلام – : مردم در خوابند، چون بمیرند بیدار می شوند.

23.
قال الامام الباقر – علیه السلام – : اَلنّاسُ رَجُلانِ: مَسْتَریحٌ بِالْمَوْتِ
وَ مُسْتَراحٌ بِهِ مِنْهُ .

«معانی الأخبار، ص 290»

امام باقر – علیه السلام – : مردم بر دو دسته اند: آن که با مرگ آسوده شود
و آن که با مرگش دیگران آسوده شوند.

24.
قال الامام الصادق – علیه السلام – : اَلنّاسُ اِذا صَلَحُوا، کَفُّوا عَنْ
تَتَبُّعِ عُیوبِهِمْ.

«من لایحضره الفقیه، ج 4، ص 401، ح 5862»

امام صادق – علیه السلام – : مردم، هنگامی که درستکار شوند، از عیب جویی
یکدیگر دست می کِشند.

25.
قال الامام علی – علیه السلام – : اَلنّاسُ اَبْناءُ ما یُحْسِنونَ.

«الکافی، ج 1، ص 51، ح 14»

امام علی – علیه السلام – : مردم فرزند نیکی های خویش اند (بنگرید عملشان
چیست نه پدرشان کیست).

26.
قال الامام الصادق – علیه السلام – : اَلنّاسُ رَجُلانِ: مُبْتَلی وَ مُعافی،
فَارْحَمُوا الْمُبْتَلی وَ احْمَدُوا اللّه عَلَی الْعافیَهِ.

«تحف العقول، ص 305»

امام صادق – علیه السلام – : مردم دو دسته اند: گرفتار و سلامت؛ پس به
گرفتاران ترحم نمایید و خدا را بر سلامتی سپاس گویید.

27.
قال الامام علی – علیه السلام – : اَلنّاسُ اثْنانِ، بَرٌّ تَقِی وَ آخَرُ شَقِی.

«بحارالأنوار، ج 78، ص 23، ح 86»

امام علی – علیه السلام – : مردم دو دسته اند: نیکوکارِ پرهیزکار و سنگ دل
بدبخت.

28.
قال الامام علی – علیه السلام – : اَلنّاسُ بِزَمانِهِمْ اَشْبَهُ مِنْهُمْ بِآبائِهِمْ.

«خصائص الائمه، ص 115»

امام علی – علیه السلام – : مردم به زمان خود شبیه ترند تا به پدران خود.

29.
قال الامام الباقر – علیه السلام – : اَلنّاسُ رَجُلانِ: مُؤْمِنٌ وَ جاهِلٌ، فَلا
تُؤْذِی الْمُؤْمِنَ وَ لا تَجْهَلُ الْجاهِلَ فَتَکونَ مِثْلَهُ.

«خصال، ص 49»

امام باقر – علیه السلام – : مردم دو گروه اند: مؤمن و جاهل، مؤمن را آزار
ندهید و با جاهل، رفتار جاهلانه نکنید؛ زیرا همانند او خواهید بود.

30.
قال الامام علی – علیه السلام – : اِذَا اسْتَولَی الصَّلاحُ عَلَی الزَّمانِ وَ
اَهْلِهِ ثُمَّ أساءَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ لَمْ تَظْهَرْ مِنْهُ حَوبَهٌ
فَقَدْ ظَلَمَ، وَ اِذَا اسْتَوْلَی الفَسادُ عَلَی الزَّمانِ وَ اَهْلِهِ
فَاَحْسَنَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ فَقَدْ غَرَّرَ.

«نهج البلاغه، حکمت 114»

امام علی – علیه السلام – : هرگاه درستکاری بر روزگار و مردمش حاکم شود و
در چنین زمانی کسی به دیگری بی آن که گناهی از او آشکار شود، گمان بد ببرد، ظلم
کرده است و هرگاه فساد بر روزگار و مردم آن حاکم شود و کسی به دیگری خوشبین باشد،
خود را فریب داده است.

31.
قال الامام علی – علیه السلام – : … فَاِنَّهُمْ صِنْفانِ: اِمّا اَخٌ لَکَ فِی
الدِّینِ وَ اِمّا نَظیرٌ لَکَ فِی الْخَلْقِ یَفْرُطُ مِنْهُمُ الزَّلَلُ وَ
تَعْرِضُ لَهُمُ الْعِلَلُ وَ یُؤْتی عَلی اَیْدیِهمْ فِی الْعَمْدِ وَ الْخَطَأِ
فَاَعْطِهِمْ مِنْ عَفْوِکَ وَ صَفْحِکَ مِثْلَ الَّذی تُحِبُّ اَنْ یُعْطیَکَ
اللّه مِنْ عَفْوِهِ وَ صَفْحِهِ… .

«نهج البلاغه، نامه 53»

امام علی – علیه السلام – : … مردم دو گروهند: یا هم دین تو هستند، یا هم
نوع تو، که از همه آنها خطاهایی سر می زند، و به آنان حالات گوناگون رو می آورد، و
به عمد یا خطا دچار لغزش هایی می گردند، پس از گذشت و بخشش خویش بهره شان ده،
همانگونه که دوست داری تا خدا نیز از گذشت و بخشش خود، تو را بهره دهد….

32.
قال الامام الحسین – علیه السلام – : اِنَّ النّاسَ عَبیدُ الدُّنْیا وَ الدِّینُ
لَعْقٌ عَلی اَلْسِنَتِهِمْ یَحوطونَهُ ما دَرَّتْ مَعائِشُهُمْ فَاِذا مُحِّصوا
بِالْبَلاءِ قَلَّ الدَّیّانونَ.

«تحف العقول، ص 245»

امام حسین – علیه السلام – : به راستی که مردم بنده دنیا هستند و دین لقلقه
زبان آنهاست، تا جایی که دین وسیله زندگی آنهاست، دین دارند و چون در معرض امتحان
قرار گیرند، دینداران کم می شوند.

33.
قال الامام علی – علیه السلام – : عَجِبْتُ مِمَّنْ یَشْتَری المَمالیکَ بِمالِهِ
کَیْفَ لا یَشْتَری الاَْحْرارَ بِمَعروفِهِ فَیَملِکَهُمْ؟!.

«تحف العقول، ص 204»

امام علی – علیه السلام – : در شگفتم از کسی که بنده ها را با مال خود می
خرد، چرا با نیکی و احسان خویش، آزادها را نمی خرد تا مالک آنان شود؟!

34.
قال الامام الصادق – علیه السلام – : اِنَّ النّاسَ یَعْبُدونَ اللّه عَزَّوَجَلَّ
عَلی ثَلاثَهِ اَوْجُهٍ: فَطَبَقَهٌ یَعْبُدونَهُ رَغْبَهً فی ثَوابِهِ فَتِلْکَ
عِبادَهُ الحُرَصاءِ وَ هُوَ الطَّمَعُ وَ آخَرونَ یَعْبُدونَهُ فَرَقا مِنَ
النّارِ فَتِلْکَ عِبادَهُ الْعَبیدِ وَ هِی الرَّهْبَهُ وَ لکِنّی اَعْبُدُهُ
حُبّا لَهُ عَزَّوَجَلَّ فَتِلْکَ عِبادَهُ الکِرامِ وَ هُوَ الاَْمْنُ… .

«خصال، ص 188، ح 259»

امام صادق – علیه السلام – : عبادت کنندگان خداوند سه گروهند: گروهی او را
برای پاداش عبادت می کنند، که طمعکارانه است و اینان حریصند. گروهی او را از ترس
جهنم عبادت می کنند که این عبادت بردگان و از روی ترس است. ولی من خداوند را از
روی محبت عبادت می کنم که چنین عبادتی مایه امنیت و آرامش و عبادت کریمان است.

35.
قال الامام الکاظم – علیه السلام – : اِنَّ لِلّهِ عِبادا فِی الاَْرضِ یَسْعَوْنَ
فی حَوائِجِ النّاسِ هُمُ الآْمِنونَ یَوْمَ القیامَهِ.

«الکافی، ج 2، ص197، ح 2»

امام کاظم – علیه السلام – : خدا را در زمین بندگانی است که برای رفع
نیازهای مردم می کوشند. اینان در روز قیامت در امان هستند.

36.
قال الامام الکاظم – علیه السلام – : اَلنّاسُ عَلی اَرْبَعَهِ اَصْنافٍ: جاهِلٌ
مُتَرَدّی مُعانِقٌ لِهَواهُ وَ عابِدٌ مُتَقَوّی کُلَّما اَزْدادَ عِبادَهً
اَزْدادَ کِبْرا وَ عالِمٌ یُریدُ اَنْ یوطَاَ عُقْباهُ وَ یُحِبُّ مَحْمِدَهَ
النّاسِ وَ عارِفٌ عَلی طَریقِ الحَقِّ یُحِبُّ القیامَ بِهِ فَهُوَ عاجِزٌ اَوْ
مَغْلوبٌ فَهذا اَمْثَلُ اَهْلِ زَمانِکَ وَ اَرْجَحُهُمْ عَقْلاً.

«خصال، ص 262»

امام کاظم – علیه السلام – : مردم چهار گروهند: جاهلی که غرق در هوا و هوس
و در معرض هلاکت است، عابدی که تظاهر به تقوا می کند و هر چه بیشتر عبادت می
نماید، تکبرش بیشتر می شود، عالمی که می خواهد پشت سرش حرکت کنند و دوست دارد از
او تعریف نمایند، و حق شناسِ حق پویی که دوست دارد حق را به پادارد، اما یا ناتوان
است و یا زیر سلطه. چنین فردی بهترین نمونه روزگار و عاقل ترین مردم دوران است.

37.
قال الامام علی – علیه السلام – : اَلنّاسُ ثَلاثَهٌ: فَعالِمٌ رَبّانی وَ
مُتَعَلِّمٌ عَلی سَبیلِ نَجاهٍ وَ هَمَجٌ رَعاعٌ اَتْباعُ کُلِّ ناعِقٍ یَمیلونَ
مَعَ کُلِّ ریحٍ لَمْ یَسْتَضیئوا بِنورِ الْعِلْمِ وَ لَمْ یَلْجَؤُوا اِلی
رُکْنٍ وَثیقٍ.

«نهج البلاغه، قصار 147»

امام علی – علیه السلام – : مردم سه گروهند: دانشمند خداشناس، دانش جوی در
راه رستگاری و فرومایگانی بی اراده و سرگردان که هر دعوتی را اجابت می کنند و به
هر طرف که باد بیاید به همان طرف می روند، از نور دانش روشنایی نمی گیرند و به
پایگاه محکمی پناه نمی برند.

38.
قال الامام الحسن – علیه السلام – : اَلنّاسُ اَرْبَعَهٌ فَمِنْهُمْ مَنْ لَهُ
خُلقٌ وَ لا خَلاقَ لَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ لَهُ خَلاقٌ وَ لا خُلقَ لَهُ، قَدْ
ذَهَبَ الرّابِعُ وَ هُوَ الَّذی لا خَلاقَ وَ لا خُلقَ لَهُ وَ ذلِکَ شَرُّ
النّاسِ وَ مِنْهُمْ مَنْ لَهُ خُلقٌ وَ خَلاقٌ فَذلِکَ خَیْرُ النّاسِ.

«بحارالأنوار، ج 70، ص 10، ح 8»

امام حسن مجتبی – علیه السلام – : مردم چهار دسته اند: دسته ای از آنها
اخلاق دارند، امّا بهره ای (از دنیا) ندارند. دسته ای بهره مندند، اما اخلاق
ندارند. دسته ای نه بهره ای (از دنیا) و نه اخلاق دارند که اینها بدترین مردم اند.
و دسته ای که هم اخلاق دارند و هم (از دنیا) بهره مندند که اینان، بهترین مردم
اند.

39.
قال الامام الرضا – علیه السلام – : عَجِبْتُ لِمَنْ یَشْتَرِی الْعَبیدَ بِمالِهِ
فَیُعْتِقُهُم کَیْفَ لا یَشْتَرِی الاَحْرارَ بِحُسْنِ خُلقِهِ.

«فقه الرضا، ص 354»

امام رضا – علیه السلام – : در شگفتم از کسی که بندگان را با ثروت خویش می
خرد تا رهایشان کند، چگونه با خوش اخلاقی خویش آزادگان را نمی خرد.

40.
قال الامام الهادی – علیه السلام – : اَلنّاسُ فِی الدُّنْیا بِالاَْمْوالِ وَ فِی
الآْخِرَهِ بِالاَْعْمالِ.

«بحارالأنوار، ج 78، ص 368، ح 3»

امام هادی – علیه السلام – : اعتبار مردم در دنیا به مال است و در آخرت به
عمل.