1. قال الامام علی – علیه السلام – : صَیرِ الدّینَ حِصنَ
دَولَتِکَ وَ الشُّکرَ حِزرَ نِعمَتِکَ فَکُلَّ دَولَهً یحوطُهَا الدّینُ لا
تُغلَبُ وَ کُلُّ نِعمَهٍ یحرُزُهَا الشُّکرَُ لا تُسلَبُ.

«غرر الحکم، ص 343»

امام
علی – علیه السلام – فرمود: دین را دژ و حصار محکم حکومت خود قرار ده و با شکر
گزاری، نعمت ها را حفظ کن؛ زیرا هر قدرتی که دین او را احاطه کرده باشد (عامل به
دین باشد)، هرگز شکست نمی خورد و هر نعمتی که با سپاسگزاری همراه باشد، گرفته نمی شود.

2. قال الباقر – علیه السلام
– إلی عمر بن عبد العزیز: اِفتَحِ البابَ وَ سَهِّلِ الحِجابَ وَ اُنصُرِ
المُظلومَ وَ رَدِّ المَظالِمَ.

«بحار الأنوار، ج 46، ص 346»

امام باقر – علیه السلام – به عمر بن عبد العزیز فرمود: در را به روی مردم
باز کن و دسترسی مردم را به خودت آسان گردان و ستمدیده را یاری کن و حق ستمدیدگان
را به آنان برگردان.

3. قال الامام علی – علیه
السلام – : یحتاجُ الاِمامُ اَلی قَلبٍ عَقولٍ وَ لِسانٍ قَئُولٍ وَ جَنانٍ عَلی
اِقامَهِ الحَقِّ صَئُولٍ.

«غرر الحکم، ص 340»

امام علی – علیه السلام – فرمود: رهبر نیازمند سه چیز است: قلب اندیشمند و
متفکر، زبان گویا و دل پر جرئت و قاطع در برابر اجرای حق.

4. قال الامام الصادق – علیه
السلام – : اِیاکَ وَ الرّیاسَهَ فَما طَلَبَهَا اَحَدٌ اِلاّ هَلَکَ.

«بحار الأنوار، ج 14، ص 47»

امام صادق – علیه السلام – فرمود: از ریاست طلبی دوری کن که هر که آن را
طلب کند، نابود می شود.

5. قال امام الرضا – علیه
السلام – : ما ذِئبانِ ضارِیانِ فی غَنَمٍ قَد تَفَرَّّقَ رُعاتُها بِاَضَرَّ فی
دینِ المُسلِمٍ مِن طَلَبِ الرّیاسَه.

«بحار الأنوار، ج 73، ص 145»

امام رضا – علیه السلام – فرمود: زیانی که دو گرگ گرسنه به گله گوسفندی بی
چوپان می زنند از زیان ریاست طلبی در دین مسلمانان بیش تر نیست.

6. قال رسول الله – صلی الله
علیه و آله – : اَوَّلُ ما عُصِی بِهِ الله تَبارَکَ وَ تَعالی سِتُّ خِصالٍ:
حُبُّ الدُّنیا وَ حُبُّ الرّیاسَه وَ حُبُّ الطَّعامِ وَ حُبُّ النِّساءِ وَ
حُبُّ النُّومِ وَ حُبُّ الرّاحَه.

«بحار الأنوار، ج 73، ص 153»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: نخستین چیزی که موجب عصیان
پروردگار گردید، شش گناه بود: دنیا طلبی، ریاست طلبی، شکم پرستی، شهوت پرستی،
علاقه به خواب و راحت طلبی.

7. قال رسول الله – صلی الله
علیه و آله – : مَن اَحَبَّ اَن یتَمَثَّلَ لَهُ الرِّجالُ قِیاماً فَلیتَبَّوأ
قعَدُهُ مِنَ النّار.

«بحار الأنوار، ج 73، ص 150»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: کسی که دوست دارد مردم جلوی پای او
بایستند، جایگاهش پر از آتش خواهد شد.

8. قال الامام الصادق – علیه
السلام – : اِیاکُم وَ هؤُلاءِ الرُّؤَساءِ الَّذینَ یتَرئَّسونَ فَوَ اللهِ ما
خَفَقَتِ النِّعالُ خَلفَ رَجُلٍ اِلاّ هَلَکَ وَ اَهلَکَ.

«بحار الأنوار، ج 73، ص 150»

امام صادق – علیه السلام – فرمود: از رئیس هایی که دوست دارند ریاست کنند،
پرهیز کنید. سوگند به خدا، هر مردی کفش ها پشت سر او به صدا در آیند هم خودش هلاک
شود و هم آنان که به دنبال او راه می روند (و او را به ریاست قبول دارند).

9. قال الامام علی – علیه
السلام – : مَن طَلَبَ الرّئاسَه بِغَیرِ حَقٍ حُرِمَ الطّاعَه لَهُ.

«تحف العقول، ص 321»

امام علی – علیه السلام – فرمود: هر که ناحق به دنبال ریاست باشد، اطاعت از
او حرام است.

10. قال الامام علی – علیه
السلام – : مَنِ اتَّخَذَ الحَقَّ لُجاماً اِتَّخَذَهُ النّاسُ اِماماً.

«غرر الحکم، ص 331»

امام علی – علیه السلام – فرمود: هر که حق را پیش روی خود قرار دهد و بر
محور حق حرکت کند، مردم او را به ریاست و زعامت می پذیرند.

11. قال رسول الله – صلی
الله علیه و آله – : مَن وَلّی شَیئاً مِن اُمُورِ المُسلِمینَ اِلاّ اُتِی بِهِ یومَ
القِیامَه وَ یداهُ مَغلُولَتانِ اِلی عُنُقِهِ لا یفُکُّهُما اِلاّ عَدلٌ.

«عوالی اللآلی، ج 1، ص 366»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: هر که ولایت و مسئولیت کاری از
امور مسلمانان به او واگذار شود، روز قیامت او را در حالی که دستان او را به گردنش
بسته اند می آورند و چیزی جز عدالت او را از غل و زنجیر آزاد نمی سازد.

12. قال الامام علی – علیه
السلام – : زَکاهُ القُدرَهِ الاِنصافُ.

«غرر الحکم، ص 342»

امام علی – علیه السلام – فرمود: زکات قدرت، انصاف است.

13. قال الامام علی – علیه
السلام – : «مِن حَقِّ الرّاعی اَن یختارَ لِرَّعیتِهِ ما یختارَهُ لِنَفسِهِ.

«غرر الحکم، ص 344»

امام علی – علیه السلام – فرمود: از حقوق مردم بر حاکمشان این است که حاکم
هر امری را که برای خود صلاح می داند، برای جامعه و مردم خود نیز همان را بخواهد.

14. قال الامام
علی – علیه السلام – : مَن جَعَلَ مُلکَهُ خادِماً لِدینِهِ اِنقادَ لَهُ کُلُّ
سُلطانٍ، وَ مَن جَعَلَ دینَهُ خادِمَاً لِمُلکِهِ طَمَعَ لَهُ کُلُّ اِنسانٍ.

«غرر الحکم، ص 344»

امام علی – علیه السلام – فرمود: هر کسی که مقام و قدرت خود را در خدمت دین
قرار دهد، همه قدرت ها تسلیم او خواهند شد و هر که دین را در خدمت مقام خود قرار
دهد، همه در او طمع کنند.

15. قال
الامام علی – علیه السلام – : فَلیکُن اَحَبَّ الذَّخائِرِ اِلَیکَ ذَخیرهُ
العَمَلِ الصّالِحِ فَاَملِک هَواکَ وَ شُحَّ بِنَفسِکَ.

«نهج البلاغه، نامه 53»

امام علی – علیه السلام – (در نامه ای به مالک اشتر) فرمود: … بیش ترین
چیزی که برای خود ذخیره می کنی، عمل صالح باشد. پس بر نفس خود مالک باش و بخل بورز
بر خودت (خود را به آسانی مفروش).

16. قال الامام علی – علیه
السلام – : وَ اَشعِر قَلبَکَ الرَّحمَهَ لِلرَّعِیهِ وَ المَحَبَّهَ لَهُم وَ
اللُّطفَ بِهِم وَ لا تَکونَنَّ عَلَیهِم سَبُعاً ضارِیاً تَغتَنِمُ اَکلَهُم.

«نهج البلاغه، نامه 53»

امام علی – علیه السلام – (در نامه ای به مالک اشتر) فرمود: دلت را از محبت
به مردم و مهربانی و لطف در حق آنها پر گردان. مبادا مانند حیوان درنده در فکر
دریدن آنان باشی.

17. قال الامام علی – علیه
السلام – : زَکاهُ السُّلطانِ اِغاثَهُ المَلهُوفِ.

«مستدرک الوسائل، ج 7، ص 46»

امام علی – علیه السلام – فرمود: زکات فرمانروایی، فریادرسی گرفتاران است.

18. قال موسی بن جعفر – علیه
السلام – : اِنَّ السُلطانَ العادِلَ بِمَنزِلَهِ الوالِدِ الرَّحیمِ.

«وسائل الشیعه، ج 18، ص 472»

امام کاظم – علیه السلام – فرمود: فرمانروای عادل، به منزله پدر مهربان
است.

19. قال
الامام الصادق – علیه السلام – : مَن تَوَلّی اَمراً مِن اُمُورِ النّاسِ وَ
فَتَحَ بابَهُ وَ رَفَعَ سِترَهُ وَ نَظَرَ فی اُمُورِ النّاسِ کانَ حَقًّا عَلَی اللهِ اَن یؤمِنَ رَوعَتَهُ یومَ القِیامَهِ وَ یدخِلَهُ
الجَنّهَ.

«بحار الأنوار، ج 75، ص 340»

امام صادق – علیه السلام – فرمود: کسی که کاری از کارهای مردم به عهده اش
گذاشته شود و او درِ محل کار خود را روی مردم باز کند، پرده ها و موانع را کنار
بزند و با دقت به فکر اصلاح امور مردم باشد، بر خداوند است که روز قیامت او را در
امان قرار دهد و به بهشت برد.

20. قال الامام علی – علیه السلام
– : وَ اَمّا بَعدُ فَلا تُطَوِّلُنَّ اِحتِجابَکَ عَن رَعِیتِکَ فَاِنَّ احتِجابَ
الوُلاهِ عَنِ الرَّعِیهِ شُعبَهٌ مِنَ الضّیقِ وَ قِلَّهُ عِلمٍ بِالاُمُورِ.

«نهج البلاغه، نامه 53»

امام علی – علیه السلام – (در نامه ای به مالک اشتر) فرمود: و اما بعد، فاصله
ات را از مردم طولانی نکن، زیرا جدایی حاکمان از مردم باعث می شود حاکمان در تنگنا
قرار بگیرند و به بسیاری از مسائل و امور آگاه نشوند.

21. قال
الامام علی – علیه السلام – إلی قثم بن عباس: اَجلِس لَهُمُ العَصرَینِ وَ اَفتِ
مُستَفتی وَ عَلِمِ الجاهِلَ وَ ذاکِرِ العالِمَ وَ لا یکُن لَکَ اِلَی النّاسِ سَفیرٌ اِلاّ لِسانُکَ وَ لا حاجِبٌ
الاّ وَجهُکَ وَلا تَحجُبَنَّ ذا حاجَهٍ عَن لِقائِکَ بِها.

«مستدرک الوسائل، ج 9، ص 358»

امام علی – علیه السلام – به قثم بن عباس فرمود: عصرها بین مردم بنشین، به
سؤالات شرعی آنان پاسخ ده و به نادانان بیاموز و با دانشمندان سخن بگو. نباشد
سفیری بین تو و مردم جز زبانت و نیز حاجبی میان تو و آنان جز چهره خودت نباشد و
هیچ صاحب حاجتی را از ملاقات با خودت محروم نساز.

22. قال الامام علی – علیه
السلام – : آلَهُ الرِّیاسَهِ سَعَهُ الصَّدرِ.

«بحار الأنوار، ج 82، ص 357»

امام علی – علیه السلام – فرمود: ابزار ریاست، داشتن سعه صدر است.

23. قال الامام علی – علیه
السلام – : مَن رُفِعَ بِلا کِفاتِهِ وُضِعَ بِلا جِنایهِ.

«غرر
الحکم، ص 344»

امام علی – علیه السلام – فرمود: کسی که بدون شایستگی (مقامش) بالا رود،
بدون جرم پایین کشیده شود.

24. قال
رسول الله – صلی الله علیه و آله – : مَنِ استَعمَلَ عامِلاً مِنَ المُسلِمینَ وَ
هُوَ یعلَمُ اَنَّ فیهِم اَولَی بِذلِکَ مِنهُ وَ اَعلَمُ بِکِتابِ اللهِ وَ سُنَّهِ نَبِیهِ فَقَد خانَ اللهَ وَ
رَسولَه وَ جَمیعَ المُسلِمینَ.

«جامع الصغیر، ج 1، ص 455»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: هر که در میان چند مسلمان یک
نفرشان را رئیس قرار دهد و بداند در میان آن چند نفر کسی بهتر و لایق تر و عالم تر
به کتاب خدا و سنت نبیش است، به خدا و رسولش و همه مسلمانان خیانت کرده است.

25. قال
الامام علی – علیه السلام – : یستَدَلَّ عَلَی ادبارِ الدُّوَلِ بِاَربَعٍ:
تَضییعِ الاُصولِ وَ التَّمَسُّکِ بِالفُرُوعِ وَ َتقدیمِ الاَراذِلِ وَ تَاخیرِ الاَفاضِلِ.

«غرر الحکم، ص 342»

امام علی – علیه السلام – فرمود: چهار چیز باعث شکست دولت ها می شود: ضایع
کردن اصول (مسائل مهم) و سرگرم شدن به فروع (امور کم اهمیت) و و به کار گماردن آدم
های پست و کنار گذاردن انسان های فاضل.

26. قال الامام علی – علیه السلام
– : تَوَلِّی ألاَراذِلِ وَ الاَحداثِ الدُّوَلَ دَلیلٌ عَلی اِنحلالِها و
اِدبارِها.

«غرر الحکم، ص 345»

امام علی – علیه السلام – فرمود: هرگاه آدم های پست و کم تجربه دولت ها را
به دست گیرند، نشان انحلال و شکست آن دولت ها خواهد بود.

27. قال الامام علی – علیه
السلام – : اِنَّ شَرَّ وُزَرائِکَ مَن کانَ لِلأشرارِ قَبلَکَ وَزیراً وَ مَن
شَرِکَهُم فِی الآثامِ.

«نهج البلاغه، نامه 53»

امام علی – علیه السلام – (در نامه ای به مالک اشتر) فرمود: بدترین وزیران
و کارگزاران تو کسانی اند که در نظام باطل گذشته وزیر (و مسئول) بوده اند و در
گناهان آنان دست داشتند.

28. قال رسول الله – صلی
الله علیه و آله – : اَصلِح وَزیرَکَ فَاِنَّهُ الَّذی یقُودُکَ اِلَی الجَنَّهِ
اَوِ النّارِ.

«بحار الأنوار، ج 74، ص 166»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: وزیر خود را صالح گردان، زیرا
همانا او کسی است که تو را به بهشت یا جهنم می برد.

29. قال الامام علی – علیه
السلام – : مِن اَماراتِ الدَّولَهِ الیقظَهُ لِحَراسَهِ الاُمُورِ.

«غرر الحکم، ص 341»

امام علی – علیه السلام – فرمود: از نشانه های (لیاقت و شایستگی) دولت،
بیداری و هوشیاری برای حفظ و حراست امور است.

30. قال الامام علی – علیه
السلام – : مَن لَم ینصِفِ المَظلوُمَ مِنَ الظّالِمِ سَلَبَهُ اللهُ قُدرَتَهُ.

«غرر الحکم، ص 341»

امام علی – علیه السلام – فرمود: هر صاحب قدرتی که داد مظلوم را از ظالم
نگیرد و به یاری مظلوم نشتابد، خداوند قدرتش را از او می گیرد.

31. قال
الامام علی – علیه السلام – : اَدِقُّوا اَقلامَکُم قارِبُوا بَینَ سُطُورِکُم وَ
احذِفُوا عنّی فُضُولَکُم وَاقصُدُ واقصد المَعانی وَ اِیاکُم وَ الاِکثارَ فَاِنَّ اَموالَ المُسلِمینَ لا
تَحتَمِلُ الاَضرارَ.

«وسائل الشیعه، ج 17، ص 404»

امام علی – علیه السلام – (به کارگزاران خود) فرمود: نوک قلم ها را تیز
کنید، سطرها را نزدیک هم قرار دهید، مطالب اضافی را از متن حذف کنید، فقط مسائل
لازم را بنویسید و از زیاده روی در نوشتن بپرهیزید، زیرا اموال مسلمانان تحمل ضرر
و زیان را ندارد.

32. قال الامام علی – علیه
السلام – : جُودُ الوُلاهِ بِقیء المُسلِمینَ جَورٌ وَ خَتَرٌ.

«غرر الحکم، ص 343»

امام علی – علیه السلام – فرمود: بذل و بخشش کارگزاران از بیت المال، ظلم و
خیانت است.

33. قال الامام علی – علیه السلام
– : دَخَلتُ بِلادَکُم بِاَشمالی هذِهِ وَ رِحلَتی وَ راحِلَتی هاهِی فَاِن اَنَا
خَرَجتُ مِن بِلادِکُم بِغَیرِ ما دَخَلتُ فَاَنَا مِنَ الخائِنینَ.

«بحار الأنوار، ج 40، ص 3265»

امام علی – علیه السلام – فرمود: آن روز که به
شهر شما آمدم، با این لباس پشمی و مرکب سواری و کوله بارم آمدم. اگر روزی که خواستم از شهر شما بروم، بیش تر از آن چه با خود داشتم بردم از
خیانت کارانم.

34. قال رسول الله – صلی
الله علیه و آله – : مَن وَلّی شَیئاً مِن اَمرِ اُمَّتی فَلَم ینصَح لَهُم وَ
یجتَهِد لَهُم کَنَصیحَتِهِ لِنَفسِهِ کَبَّهُ اللهُ عَلی وَجهِهِ یومَ القِیامَهِ فِی النّارِ.

«تاریخ بغداد، ج 8، ص 472»

رسول خدا – صلی الله علیه و آله – فرمود: کسی که متولی کاری از کارهای امت
من شود و همان طور که برای خود دل می سوزاند برای امت من دل نسوزاند و خیر خواهانه
و با تلاش برای آنان قدم بر ندارد، خداوند در قیامت او را با صورت در آتش می
اندازد.

35. قال الامام علی – علیه
السلام – : وَ اِنَّ عَمَلَکَ لَیسَ لَکَ بِطُعمَهِ وَ لکِنَّهُ فی عُنُقِکَ
اَمانَهٌ.

«بحار الأنوار، ج 32، ص 361»

امام علی – علیه السلام – (به اشعث) فرمود: این مقام برای تو طعمه نیست
بلکه امانتی است در گردن تو.

36. قال الامام علی – علیه
السلام – : مَنِ اختالَ فی وِلایتِهِ اَبانَ عَن حِماقَتِهِ.

«غرر الحکم، ص 346»

امام علی – علیه السلام – فرمود: کسی که به مقام خود مغرور شود پرده از
حماقت خود برداشته است.

37. قال
الامام علی – علیه السلام – : اَمّا لا یکُن حَظُّکَ فی وِلایتِکَ ما لا
تَستَفیدُهُ وَ لا غَیضاً تَشتَفیهِ وَلکِن اَمانَهُ باطِلٍ وَ اِحیاءُ حَقٍّ.

«مناقب، ج 2، ص 101»

امام علی – علیه السلام – (به ابن عباس) فرمود: مبادا هدف تو از فرمانروایی،
سودجویی و جمع مال، یا خنک کردن خشمی باشد. بلکه باید هدف تو از بین بردن باطل و
احیای حق باشد.

38. قال
الامام علی – علیه السلام – : اِعلَم اِنَّ الشّاغِلَ بِالصَّغیرِ یخِلُّ
بِالمُهِمِّ وَ اِفرادُ المُهِمُّ بِالشُّغلِ یاتی عَلَی الصَّغیرِ و یلحِقُهُ بِالکَبیرِ فابدَا بِالمُهِمِّ وَ لا تَنسَ النَّظَرَ فِی
الصَّغیرِ وَ اجعَلِ الاُموُرِ الصِّغارَ مَن یجمَعُها وَ یعِرَّ مِنها عَلَیکَ.

«بحار الأنوار، ج 17، ص 424»

امام علی – علیه السلام – فرمود: بدان که اگر فقط به کارهای کوچک و کم اهمیت
بپردازی از کارهای مهم و حیاتی باز خواهی ماند؛ چنان که پرداختن به کارهای مهم،
امور کوچک را از یاد می برد و آنها نیز به مشکل و کار مهم تبدیل می شوند. پس ضمن
اولویت دادن و پرداختن به امور مهم، از مسائل جزئی نیز به کلی غافل مشو و کارهای
کوچک را واگذار به کسی که تو را کفایت کند.

39. قال
الامام علی – علیه السلام – : تَجاوَز مَعَ القُدرَهِ وَ اَحسِن مَعَ الدَّولَهِ
تَکمُلُ لَکَ السِّیادَهَ.

«مستدرک الوسائل، ج 12، ص 347»

امام علی – علیه السلام – فرمود: در موقع اقتدار گذشت کن و زمانی که به
مقام رسیدی، نیکی کن تا ریاست و آقایی تو کامل شود.

40. قال الامام علی – علیه
السلام – : اَلرِّشا فِی الحُکمِ الکُفرُ بِاللهِ العَظیمِ.

«الکافی، ج 5، ص 127»

امام علی – علیه السلام – فرمود: رشوه گرفتن در حکم کفر به خدای بزرگ است.