امام حسن مجتبی(ع) پسری به نام زید داشت. از این زید پسری به دنیا آمد به نام حسن. مادر این حسن لبابه نام داشت و لبابه پیش از این همسر حضرت ابوالفضل(ع) بود و پس از به شهادت رسیدن حضرت ابوالفضل، زید او را به همسری گرفت و از او یک پسر و یک دختر به وجود آمد. پسر را حسن و دختر را نفیسه نامیدند. حسن بزرگ شد و همسر اختیار کرد و برای او هفت پسر به دنیا آمد که یکی از آنان علی نامیده شد. این علی پس از آنکه رشد کرد و همسری گرفت، پسری به نام عبدالله به وجود آمد و این عبدالله پس از آنکه بزرگ شد و زن گرفت، خداوند برایش نه پسر داد به نام های: عبدالعظیم، احمد، قاسم، حسن، محمد، ابراهیم، علی اکبر، علی اصغر و زید.
شاه عبدالعظیم که در ری مدفون است، پسر همین عبدالله است و با این حساب نسب شاه عبدالعظیم به این صورت است: عبدالعظیم = عبدالله = علی = حسن = زید بن الحسن المجتبی علیه السلام. (منتهی الآمال، ج 1، ص 457 به بعد؛ جنات النعیم، ملا محمد اسماعیل کزازی اراکی، تحقیق و تصحیح علی اکبر زمانی نژاد، ص 35 به بعد؛ التذکره العطیه، شیخ محمد باقر کلباسی، تحقیق علیرضا هزار، ص 53 به بعد).
حضرت عبدالعظیم حسنی دارای فضایل فراوانی است که یکی از آنان این است که او شیعه خالص و مخلص بود و این در آن زمان و آن شرایط بسیار مهم بود و هر کس نمی توانست به این فضیلت نایل شود. یکی از فضایل او علم فراوان او نسبت به دین خدا بود و گاهی امام معصوم مردم را به او ارجاع می دادند و از فضایل او عبادت و زهد است. او جزو عباد و زهاء عصر خویش بود. (التذکره العطیه، ص 83 به بعد).
صاحب بن عباد یکی از بزرگترین علمای شیعه در زمان شیخ صدوق است و در علم و عمل معروف بود و در آن عصر کمتر کسی به پای او می رسید. او کتابی درباره حضرت عبدالعظیم حسنی نوشته است و نام آن را «رساله فی فضل عبدالعظیم» گذاشته و بارها چاپ شده است. نوشتن این کتاب از سوی ایشان نشانه این است که حضرت عبدالعظیم، از امامزادگان بسیار باعظمت است.
هجرت به ری:
حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) در زمان معتز بالله زندگی می کرد. معتز در صدد قتل او برآمد و او به دستور امام هادی(ع) به ری آمد و در خانه یکی از شیعیان اقامت کرد. زندگی آن حضرت در ری مخفیانه بود و پس از مدتی عده ای از خواص شیعه او را شناختند و از او استفاده های علمی و عملی کردند. (التذکره العطیه، ص 109 به بعد).
وفات یا شهادت:
معروف و مشهور بین علما این است که آن حضرت، در ری بیمار شد و در اثر بیماری رحلت کرد و برخی را عقیده بر این است که آن حضرت را عوامل معتز بالله به شهادت رسانده اند. (التذکره العطیه، ص 217 به بعد، زندگانی حضرت عبدالعظیم، محمد رازی، ص 96 به بعد به طور مفصل و امامزادگان معتبر ایران، سید عزیزاله امامت، ص 13 به بعد).
عرضه اعتقادات بر امام هادی(ع): یکی از کارهای برجسته حضرت عبدالعظیم حسنی این است که اعتقادات دینی خود را به امام عصر خود عرضه کرد و امام هم اعتقادات او را تأیید کرد. عبدالعظیم حسنی می گوید: «خدمت سرورم امام هادی رسیدم، وقتی که چشم آن حضرت به من افتاد فرمود: ای اباالقاسم خوش آمدی، تو به حقیقت شیعه ما هستی. به آن حضرت عرض کردم: می خواهم دین خودم را بر شما عرضه کنم و اگر مورد پسند شما باشد تا روز قیامت بر آن پایدار بمانم. امام هادی(ع) فرمود: ای اباالقاسم بگو و من چنین گفتم: «خداوند یگانه است، مانند ندارد، نه می توان عقل را از شناختن او تعطیل کرد و نه می توان او را به مخلوقات تشبیه کرد. خداوند نه جسم است، نه صورت است، نه عرض است و نه جوهر است؛ بلکه او اجسام را جسم کرده، صورت ها را صورت کرده، اعراض و جواهر را آفریده و رب همه چیز، مالک همه چیز، آفریدگار همه و ایجادکننده همه چیز است.
من گواهی می دهم که حضرت محمد(ص) عبد و پیامبر او، خاتم پیامبران است و پس از او پیامبری نمی آید و امام و جانشین و ولی امر پس از او حضرت علی(ع)، امام حسن، امام حسین، امام زین العابدین، امام باقر، امام صادق، امام موسی بن جعفر، امام رضا، امام جواد است و اکنون امام و خلیفه و ولی امر شما هستید. امام هادی(ع) به من فرمود: و پس از من امام و جانشین پیامبر و ولی امر پسرم حسن است و پس از او پسرش قائم آل محمد است و مردم در مورد او به حیرت خواهند افتاد. گفتم چطور مگر؟ فرمود: شخص او را نخواهند دید و ذکر نام او حلال نخواهد بود تا روزی که از پرده غیبت بیرون بیاید و کره زمین را پر از عدل و داد بکند. پس از آنکه پر از ظلم و جور است. عرض کردم: همه اینها مورد قبول من است. پس از آن گفتم: ولی آنان ولی خداست، دشمن آنان دشمن خداست، اطاعت آنان اطاعت خداست و معصیت آنان معصیت خداست. من گواهی می دهم که معراج حق است، سؤال قبر حق است، بهشت حق است، آتش حق است، صراط حق است، میزان حق است، و روز قیامت بدون تردید خواهد آمد و خداوند مرده ها را زنده می کند. و من گواهی می دهم که پس از ولایت، فرایض واجب عبارتند از: نماز، زکات، روزه، حج، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر.
امام هادی(ع) فرمود: ای اباالقاسم! به خدا سوگند دینی که خداوند برای بندگان خود پسندیده همین است و تو بر آن پایدار بمان و خداوند تو را در دنیا و آخرت ثابت قدم نگهدارد. (بحارالانوار، ج 3، ص 268، چاپ ایران، حدیث سوم، باب ادنی ما یجزی من المعرفه به نقل از توحید شیخ صدوق علیه الرحمه).
حضرت عبدالعظیم حسنی در اوایل سال 200 هجری قمری به دنیا آمد و در سال 250 از مدینه به سامرا رفت و پس از آن به ایران آمد و در سال 252 تا 255 در ری وفات یافت.(امامزادگان معتبر ایران، ص 13 به بعد).