براى حفظ قرآن کریم، روش های گونه گونی وجود دارد. با رعایت نکاتی چند، بهترین روش آن تحقق مى یابد:
نکات ضرورى قبل از شروع به حفظ قرآن کریم:
1 ـ نیّت خالصانه: حفظ قرآن کریم باید خالصانه باشد تا پیوند انسان را با خدا مستحکم سازد و صورت سیرت قرآن کریم را در ذهن ماندگار و تثبیت سازد.
2 – طهارت ظاهری و باطنی: طهارت ظاهری همانند با وضو بودن و رو به قبله بودن و طهارت باطنی همانند با صفا بودن با صداقت بودن و غیره از جمله نکاتی است که در تثبیت قرآن کریم در ذهن نقش آفرین است.
3 ـ حفظ در دوران کودکى و نوجوانى: اگر حفظ قرآن کریم در دوران کودکی و نو جوانی آغاز شود، بسیار سریع تر به بار خواهد نشست و هم چون نوشته بر سنگ ماندگار خواهد شد. از همان آغاز کودکی باید بر یک چنین کاری تصمیم گرفت و چنین کاری را باید روش مندانه، با جدیّت و همگام با آموزگار ماهر آغاز کرد. حفظ قرآن کریم باید از ساده ترین راه آغاز شود. به عنوان نمونه حفظ باید از اسامى سوره ها آغاز گردد.
4 ـ آمادگی و نشاط: براى حفظ قرآن کریم باید از نشاط و آمادگى لازم برخوردار بود؛ در غیر این صورت، از حفظ قرآن کریم پرهیز شود. باید ساعات مشخصى از روز را براى این کار در نظر گرفت و اگر یک روز از حفظ قرآن کریم باز ماند روز بعد آن را جبران کند. انتخاب زمان مناسب برای حفظ بسیار مهمّ است و بهتر است. به عنوان نمونه اوّل صبح، زمان بسیار مناسبی برای حفظ می باشد.
5 – استراحت بعد از حفظ: استراحت بعد از حفظ، مطالب را در ذهن تثبیت می کند و در ماندکاری آن بسیار نقش آفرین است.
4 ـ تمر کز حواس: مکان ثابت و ساده اى که داراى سکوت و آرامش و هواى سالم باشد، در تمرکز حواس بسیار نقش آفرین است و تمرکز حواس در تثبیت حفظ، نقش اساسی دارد.
5 ـ فراگیری روش ترتیل: فراگیری روش ترتیل، بستر ساز تثبیت حفظ قرآن کریم است. چون به کارگیری آهنگ های ترتیلی، حفظ را راحت و آسان می کند.
6 ـ تسلّط لازم در عرصه های گونه گون: هر چه تسلّط به روان خوانی صحیح، تجوید و دستور زبان عربى بیش تر باشد، بهتر و زودتر می توان قرآن کریم را حفظ کرد; هم چنین گوش فرا دادن به نوار ترتیل براى این کار بسیار مفید و مؤثّر است.
7 – استفاده از ابزارهای تکنولوژی: استفاده از نوار ترتیل و دیگر ابزار های آموزشی در تسریع و تثبیت حفظ، نقش آفرین است.
8 ـ خواندن دعاهای وارده: خواندن دعاهاى وارد شده و کمک خواستن از خدا، اثر زیادى در آسان شدن حفظ و فهم قرآن کریم دارد. همانند دعای قبل از تلاوت.
9 ـ مباحثه و کنترل: باید براى این کار یکى از دوستان را انتخاب کنید تا بتوانید ساعاتى از روز را با هم سپرى کرده و با یک دیگر تمرین نمایید.
نکات ضرورى در هنگام حفظ:
1 ـ انتخاب روش مناسب: انتخاب روش مناسب از برای حفظ قرآن کریم بسیار مهمّ است. مناسب است حفظ قرآن با روزى نیم ساعت و با آیات کوتاه شروع شود و پس از گذشتِ حدود 20 روز، به مرور زمان آن را افزایش داد.
2 ـ تمرین و مداومت: حفظ قرآن کریم نیازمند تکرار بسیار زیاد است; پس نباید تمرین مداوم را فراموش کرد و بهتر است که حفظ در زمان های مختلف انجام شود. (مثلاً نیم ساعت صبح و نیم ساعت شب قبل از استراحت).
3 ـ مباحثه با روش خاص: حفظ قرآن کریم با مباحثه ى دو نفرى، بهتر و سریع تر انجام مى پذیرد; به این شکل که ابتدا یک نفر آیه یا قسمتى از آن را بخواند و نفر دیگرنظار نماید و به عکس.
4 ـ توجّه به اهمیّت و محتوای آیات: برخى آیات قرآن کریم، با یک بار و برخى با دو بار و برخى با چند مرتبه خواندن حفظ مى شوند; از این رو نباید همه ى آیات را یکسان شمرد.
5 ـ شروع مناسب: براى حفظ قرآن کریم، نخست باید آیه ى اوّلِ هر سوره را حفظ کرد و سپس به سراغ آیه ى بعد رفت و به حفظ آن اقدام کرد تا این که حفظ یک صفحه تمام شود; آن گاه یکایک صفحه هاى بعد را باید مانند صفحه ى اوّل حفظ کرد تا یک سوره به اتمام برسد. توجّه به این نکته لازم است که تا یک قسمت قرآن کریم خوب حفظ نشده باشد، نباید به سراغ قسمت دیگر رفت. شماره ى آیات نیز هم زمان با حفظ آیه باید حفظ شوند.
6 ـ توجّه به آیات مشابه: در حفظ آیاتى که شبیه هم هستند، باید دقت بیش ترى به خرج داد و تکرار و تمرین زیادتر نمود.
7 ـ رعایت ترتیب: در تمرین آیات حفظ شده، حفظ باید به ترتیب و سلسله وار و جزء به جزء باشد; نه به صورت پراکنده و متفرق.
8 ـ خسته نکردن ذهن: تحت فشار گذاشتن ذهن به این صورت که یک باره معلومات زیادى بر آن عرضه کنند، باعث ملامت و ناراحتى مى شود و چه بسا در نهایت، منجر به کنار گذاشتن حفظ شود. این کار گرچه ممکن است براى مدتى کوتاه موفقیت آمیز باشد، ولی مضّر است و باید دانست کم و خوب حفظ کردن، به مراتب بهتر از زیاد و بی توجّه حفظ کردن است.
شرایط عمومى حفظ کردن
1ـ انتخاب قرآن واحد و مناسب: در طول مدت حفظ باید از یک قرآن استفاده کرد، با اندازه ى متوسط و خطّی زیبا (اگر خط عثمان طه باشد بهتر است).
2 ـ انتخاب سوره ی مناسب: قبل از حفظ، نام سوره ى مورد نظر را از میان 114 سوره باید به خاطر سپرد سپس به حفظ سوره اقدام کرد.
3 ـ توجّه به سنین افراد: سوره ى بقره به علت طولانى بودن، براى مبتدیان مناسب نیست، بهترآن است حفظ از جزء 30 شروع شود.
4 ـ حفظ صحیح: تکرار آیات حفظ شده براى دیگران، جهت جلوگیرى از اشتباهات احتمالى بسیار مفید است; زیرا صحیح خواندن، مقدّم بر حفظ است.
5 ـ استفاده از تجارب دیگران: گوش دادن به نوار ترتیل قاریان معروف، حافظ را در تسلط یافتن بر قواعد تجوید یارى کرده و در مسیر حفظ کمک مى کند.
6 ـ تمرین و تکرار بدون استفاده از قرآن کریم: در تمرین و تکرار آیات، نباید از قرآن کریم زیاد استفاده شود; بلکه بعد از چند بار خواندن یک آیه از روى قرآن کریم، باید آیه از حفظ تکرار کرد و هرگاه قسمتى از آن فراموش شد، باید از ذهن کمک گرفت و در صورتى که به یاد نیامد، به قرآن کریم مراجعه شود.
7 ـ وقت شناسی در عرصه ی حفظ: بعد از حفظ یک سوره، مدت زمانى که صرف حفظ قرآن کریم مى شود، باید دو قسمت شود: یک قسمت براى حفظ آیات جدید و یک قسمت براى تکرار آیات حفظ شده.
8 ـ نوشتن: یکى از روش هاى حفظ قرآن کریم، نوشتن می باشد. به همین دلیل امام صادق-علیه السلام- فرموده اند: «بنویسید! زیرا تا ننویسید حفظ نخواهید شد».
مواردى که باید از آن ها دورى کرد:
1ـ نا امیدى: هیچ گاه نباید نا امید شد و باید دانست که با پشتکار و اراده ى قوى است که عده اى توانسته اند به مقام هاى بالا برسند و حافظ قرآن کریم شوند.
2 ـ پرهیز از شتاب زدگی: نباید در حفظ قرآن کریم عجله کرد؛ زیرا نگه دارى محفوظات قرآنى، مشکل تر از حفظ قرآن کریم است و این نیاز به پشتکار و استمرار دارد.
3 ـ توجّه به مقام قرآن کریم: نباید در انتظار تشویق دیگران بود، بلکه حفظ قرآن کریم فقط باید براى رضاى خدا و انس با قرآن کریم باشد.
4 ـ پرهیز از تقلید های ناروا در عرصه ی حفظ: حافظ قرآن کریم باید از پیروى و تقلید غیر منطقی از دیگران پرهیز کند; زیرا تجربه نشان داده است که عمرِ تقلید کوتاه است و نمى توان بر آن پایدار ماند. البته این به معناى کنار گذاشتن تجربه ى دیگران نیست; بلکه منظور یافتن راهى مناسب با قابلیت و استعداد خود است.
راه هاى باقى ماندن محفوظات و فراموش نکردن آن ها:
براى این امر، دو روش وجود دارد:
روش اوّل، روش فردى است. به این صورت که در هر هفته یک ختم قرآن انجام شود و حافظین قرآن کریم در قدیم این چنین مى کردند تا محفوظات خود را فراموش نکنند. توضیح مطلب این که روز شنبه از اوّل قرآن کریم تا سوره ى مائده; یک شنبه، از سوره ى مائده تا یونس; دوشنبه، از یونس تا اسراء; سه شنبه از اسراء تا شعراء; چهار شنبه از شعراء تا صافات; پنج شنبه از صافات تا ق و جمعه از سوره ى ق تا آخر قرآن کریم.
روش دوّم: روش جمع است. به این صورت که دو نفر حافظ قرآن کریم هر روز در ساعاتى معیّن آن چه که از قرآن کریم حفظ کرده اند را براى یک دیگر بخوانند و آن ها را تکرار کنند. در این روش، هم اشتباهات احتمالى برطرف مى شود و هم آیات حفظ شده کاملا در ذهن باقى مى مانند.
بهترین مترجم قرآن کریم چه کسى است و خط آن کدام است؟
بهترین مترجم قرآن کریم کسى است که داراى ویژگی های زیر باشد.
1 ـ به طورکامل بر زبان مبدء و مقصد تسلّط داشته باشد.
2 ـ به اسلوب ها و ویژگى هاى هر دو زبان آگاهى کامل داشته باشد.
3 ـ معانى اصلى و مقاصد مربوط به متن در ترجمه به نحو بسار مطمئن انتقال داده شود.
4 ـ ترجمه را چنان نیکو و روان ادا نماید که مستقل و بى نیاز از متن باشد; به گونه اى که اگر کسى فقط ترجمه را مطالعه کند، نیاز به مراجعه به متن پیدا نکند.
5 – امانت داری را در عرصه ی ترجمه حفظ نماید.
ویژگى هاى بهترین ترجمه:
ترجمه ى مطلوب، ترجمه اى است که دارای دو ویژگى ذیل باشد:
1 ـ آیاتى که نیاز به تفسیر و توضیح دارند، به گونه اى ترجمه شوند که خواننده مقصود اصلى را دریابد و خود ترجمه، موجب پدید آمدن ابهام ها و اشکال هایى در ذهن خوانند نشود.
2 ـ ترجمه به گونه اى نباشد که خواننده را از دست یابى به مضامین بلند آیات قرآنى محروم نماید.
با توجه به ملاک ها و معیارهاى ذکر شده، به نظر مى رسد ترجمهى حضرت آیه الله مکارم شیرازى بهترین ترجمه باشد و بهترین خط قرآن کریم نیز عثمان طه است.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. اهمیت و روش حفظ قرآن، الیاس کلانترى
2. راهنماى حفظ قرآن،الحافظ علاء البصرى و صفا الدین البصرى، ترجمه ى محمد مهدى رضایى.
3. درس هایى از قرآن، فاطمه جهانگیر.
4. تاریخ ترجمه از عربى به فارسى، آذر تاش آذر نوش.