مقدمه:
براى جواب به این سؤال، نخست باید دانست که ختم قرآن کریم، چنان که از منابع روایی استفاده مى شود، به دو صورت ممکن است: الف) ثواب ختم قرآن کریم: به این بیان که هرگاه انسان سه مرتبه سوره ی توحید را تلاوت نماید، مطابق روایت وارد شده، مثل این است که یک بار قرآن کریم را ختم کرده باشد. ب) خواندن قرآن کریم از ابتدا تا انتهاى آن.
از منابع روایی استفاده مى شود که مکان ها و زمان هاى مشخّصى براى ختم قرآن کریم معیّن شده است و اجر و پاداش بیشتری برای انسان در نظر گرفته شد تا انسان بیشتر تشویق به قرائت قرآن کریم شود.
زمان و مکان ویژه ی ختم قرآن کریم:
بعضی از احادیث، مکان و زمان هاى ویژه ای را برای قرائت و تلاوت قرآن کریم تشویق کرده اند.
الف) مکان ویژه ی ختم قرآن کریم: امام باقر-علیه السلام- فرموده اند: هر کس در مکّه ی معظمه قرآن را از جمعه تا جمعه ى دیگر ختم کند یا کمتر از این یا بیشتر ولى ختم و پایانش در روز جمعه باشد ـ خداوند اجر و ثواب کارهاى نیک، از اوّلین جمعه اى که در دنیا بوده تا آخرین جمعه اى که هست براى او ثبت مى فرماید.
ب) زمان ویژه ی ختم قرآن کریم: بهترین زمان، ماه رمضان است. ابو بصیر به امام صادق-علیه السّلام- عرض کرد: «آیا در ماه رمضان قرآن را در یک شب بخوانم؟ امام فرمودند: نه; عرض کرد: در دو شب بخوانم؟ فرمودند: نه; عرض کرد: در سه شب بخوانم؟ فرمود: آرى بخوان; ماه رمضان، ماهى است که هیچ کدام از ماه ها مثل آن نیستند. براى آن ماه، حقّ و حرمتى هست.»
شرایط و زمان ختم قرآن کریم در مواقع عادى:
از روایات استفاده مى شود که ختم قرآن کریم در روزهای عادى، با توجّه به فراغت و اشتغال یا نشاط و کسالت انسان تفاوت مى کند و روایات مختلفى در این زمینه وجود دارد که ائمه-علیهم السّلام- به بعضی ها سفارش کرده اند که کمتر از یک ماه قرآن کریم را ختم نمایند و به بعضی دیگر فرموده اند که در سه شب و به برخى توصیه کرده اند در پنج و یا هفت روز قرآن کریم را ختم نمایند.; و یا امام-علیه السّلام- فرموده اند: «من قرآن را در چهارده روز ختم مى کنم.» از جمله ی این روایات، روایت على بن حمزه است که ابو بصیر از امام صادق-علیه السّلام- پرسید: «قربانت شوم! من قرآن کریم را در یک شب بخوانم؟ فرمود: نه; عرض کرد در دو شب؟ فرمود: نه; تا رسید به شش شب; فرمود: آرى بخوان; سپس امام صادق-علیه السّلام- فرمود: اى ابا محمد! آنان که پیش از شما بودند ـ از اصحاب حضرت محمد-صلى الله علیه و آله و سلم- قرآن کریم را در یک ماه و کمتر مى خواندند. قرآن را با شتاب و سرعت نباید خواند; بلکه باید آهسته و شمرده خواند و هرگاه به آیه اى که در آن نام بهشت برده شده است برخورد کردى، از خداى عزّوجلّ، بهشت را بخواه و هرگاه به آیه اى برخورد کردى که در آن ذکر دوزخ بود، از دوزخ به خدا پناه ببر.»
نتیجه:
با توجّه به رعایت تمام شرایط همانند معرفت و عدم معرفت، فراغت و یا اشتغال، نشاط یا کسالت افراد و سرعت و کندی در قرئت و تلاوت، روزهایى که باید براى ختم قرآن کریم اختصاص داد، متفاوت است. در حقیقت «ختم» قرآن کریم دارای مراتب است.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1 ـ ثواب الاعمال و عقاب الاعمال.
2 ـ محمد بن یعقوب کلینى، اصول کافى، جلد 4.