در پاسخ به این سؤال ما چهار دوره زندگی امام عصر را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

۱. دوران پیش از غیبت
بدون شک، امام عصر در شهر «سامرا» به دنیا آمد و تا روز شهادت امام حسن عسکری علیه‌السلام در منزل پدرش در شهر سامرا بود. حکیمه، عمّه امام حسن عسکری چندین بار حضرت مهدی علیهما‌السلام را پیش از شهادت امام حسن عسکری علیه‌السلام، در خانه پدرش دیده بود. همچنین آن امام در یکی از ملاقات‌های احمد‌بن‌اسحاق با ایشان که درمنزل آن حضرت بود، فرزند خود را به اونشان داد.[۱] همچنین امام عسکری علیه‌السلام درحال احتضار به پیش‌کارخود به نام عقید فرمود: «وارد اتاق شو، کودکی را درحال سجده می‌بینی، او را نزد من بیاور».[۲]

۲. دوران غیبت صغرا
در دوران غیبت صغرا که حدود۷۴ سال طول کشید، محل سکونت امام مهدی علیه‌السلام مشخص نبود. به نظر می‌رسد آن حضرت در عراق سکونت داشت؛ زیرا چهار نایب خاص آن حضرت که با او رابطه مستقیم داشتند، در عراق، به‌ویژه در شهر بغداد می‌زیستند و از اینکه نامه‌های مردم را می‌گرفتند و به حضرت می‌رساندند و جوابش را دریافت می‌کردند، می‌توان حدس زد که حضرت محل سکونت خود راجایی قرارداده بود که امکان دسترسی نایبان و تماس با حضرتش آسان باشد؛ بدین جهت، جز این چهار نفر، کسی از محل سکونت آن حضرت اطلاعی نداشت.
امام صادق علیه‌السلام می‌فرماید: «برای قائم دوغیبت است؛ یکی از آن دوکوتاه ودیگری طولانی. در غیبت نخست کسی جای او را نمی‌داند، مگر شیعیان خاص او».[۳] به نظرمی‌رسد، منظور از شیعیان خاص، نوّاب اربعه باشند.

۳. دوران غیبت کبرا
امام صادق علیه‌السلام به ابوبصیر فرمود : «ونعم المنزل طیبه؛ چه خوب منزلی است طیبه».[۴] علّامه مجلسی رحمه‌الله فرمود: «طیبه نام مدینه طیبه است و همین جمله دلالت می‌کند که آن حضرت بیشتر در مدینه و اطراف آن می‌باشد».[۵] امام باقر علیه السلام به کوه «طوی» اشاره فرمود.[۶] با این وجود، هیچ‌کس محل سکونت او را نمی‌داند.[۷] همچنین از امام صادق علیه‌السلام نقل است که فرمود: «کسی بر محل سکونت او آگاهی نمی‌یابد، نه فرزندان او و نه شخص دیگری، جز خدمت‌کارش».[۸] امام عصر خود به ابراهیم‌بن‌مهزیار فرمود: «پدرم از من پیمان گرفته که در سرزمین پهناور و دوردست مسکن گزینم تا از نیرنگ‌های گمراهان و متمرّدان امّت تازه‌به‌دوران‌ رسیده و گمراه، نهان و مصون باشم. این پیمان مرا به بالای تل‌های بلند و ریگ‌زارها و سرزمین‌های مورد اطمینان کشانده است».[۹] با استناد برخی روایات، امام عصر در همه‌جا حضور پیدا می‌کند و یوسف‌وار، به‌طور ناشناس در بین مردم رفت‌وآمد می‌کند و بر فرش مردم قدم می‌گذارد، درحالی‌که مردم او را نمی‌شناسند.[۱۰] بنابراین آن حضرت در همه‌جا حضور پیدا می‌کند، ولی ما او را نمی‌شناسیم.
یکی ازمکان‌هایی که بنابر روایت امام صادق علیه‌السلام، امام مهدی علیه‌السلام در آنجا حضور پیدا می‌کند، صحرای عرفات است. امام زمان هر ساله در ایام حج، در عرفات حضور پیدا می‌کند.
امام صادق علیه‌السلام فرمود: «زمانی فرارسد که مردم امام خود را نبینند، امام آنها، ایّام حج آنها را می‌بیند، ولی آنها او را نمی‌توانند ببینند».[۱۱] همچنین بسیاری از علما در کربلا، نجف، کوفه، مدینه، مکّه، مسجد‌الحرام و شهرهایی که دارای اماکن مقدّس هستند، امام عصر را زیارت کرده‌اند.

4. دوران ظهور
در دوران ظهور، امام عصر در مسجد سهله که ده‌هاهزار پیامبر در آن نماز گزارده‌اند، اقامت دارد.
امام صادق علیه‌السلام به ابوبصیر فرمود: «ای ابامحمّد! گویا آمدن قائم به مسجد سهله را می‌بینم که همراه زن و فرزندان خود، در آنجا اقامت می‌کنند».
ابوبصیر می‌گوید، عرض کردم: آیا مسجد سهله منزل او خواهد بود. حضرت فرمود : «آری این [مسجد] منزل ادریس است و خداوند پیامبری را مبعوث نکرده، مگر آنکه در آنجا نماز خوانده است، هرکس در این مسجد بیتوته کند، مانند آن است که در چادر و خیمه پیامبر اقامت کرده است».[۱۲] پی‌نوشت‌ها
۱. بشاره‌الاسلام، سید مصطفی کاظمی، ص۱۶۷.
۲. بحار‌الانوار، علامه مجلسی، ج۵۲، ص۱۵۵.
۳. همان.
۴. همان، ص۱۵۳.
۵. همان، ص۱۵۸.
۶. تفسیر عیّاشی، ج۲، ص۵۶.
۷. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۲،ص۱۵۳.
۸. همان.
۹. با خورشید سامرا، محمدجواد طبسی، ص۸۲.
۱۰. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۲، ص۱۵۴.
۱۱. کافی، کلینی، ج۱،صص۳۳۷ـ۳۳۹؛ الغیبه، نعمانی، ص۲۰۴.
۱۲. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۲، ص۳۱۷.