بازی‌های رایانه‌ای که خشونت‌زا هستند چه پیامدی می‌تواند داشته باشد؟ با توجّه به این‌که بنده به‌عنوان مادر خانواده به تمام فیلم‌های خارجی بدبین هستم و معتقدم که آن فیلم‌ها و یا بازی‌ها یک پیام مخرّب و منفی دارد لطفاً مرا راهنمایی کنید.

سؤال شما در واقع دارای دو بخش است. 1ـ دیدن بازی‌های رایانه‌ای بامحتوای خشونت وپرخاشگریچه پیامدی می‌تواند داشته باشد. 2ـ راهنمایی در مورد تماشای فیلم‌های خارجی. امّا در پاسخ به قسمت اوّل سوال لازم است به این نکته اشاره کنم که یکی پیامدهای عمده دیدن بازی‌های رایانه‌ای و هم‌چنین فیلم‌های تلویزیونی بامحتوای پرخاشگری  ، افزایش سطح خشونت در کودکان و تقلید رفتارهای پرخاشگرانه در آن‌ها است.[1] بیش از 20 سال تحقیقات آزمایشگاهی و میدانی به این نتیجه‌گیری منجر شده که دیدن صحنه‌های خشونت‌آمیز بر رفتارها و باورهای کودکان خردسال پیامدهای منفی قطعی دارد[2] که اگر خواسته باشیم ابعاد مختلف آن را به صورت متمایز و جداگانه مورد توجّه و ارزیابی قرار دهیم، به موارد ذیل می‌توان اشاره نمود:
1ـ کودکان در بازی‌های رایانه‌ای الگوهایی را می‌بینند که اعمال پرخاشگرانه انجام می‌دهند. با توجّه به این‌که کودکان بیشتر رفتارها را از طریق مشاهده و الگوپذیری یاد می‌گیرند، در هنگام مشاهده بازی‌های رایانه‌ای نیز تمایل دارند که اعمال پرخاشگرانه قهرمانی را که برافروخته شده است و با پرخاشگری مقابله به مثل وتقلید کنند. بنابراین تماشای پرخاشگری و خشونت، رفتارهای خشونت‌آمیز تازه‌ای را به خزانه رفتار کودک می‌افزاید.[3] علاوه بر این، هنگامی که یک قهرمان به دلیل اعمال خشونت آمیز خود پاداش دریافت می‌کند یا به عنوان فردی موفق معرفی می‌شود، تمایل کودکان برای نشان دادن پرخاشگری افزایش می‌یابد.
2ـ دومین ‌پیامد دیدن بازی‌های رایانه‌ای حاوی پرخاشگری این است که سطح برانگیختگی کودکان را افزایش می‌دهد. کودکان با دیدن صحنه‌های خشن مجذوب آن می‌شوند و پس از لحظاتی  سطح هیجان‌پذیری آن‌ها بالا می‌رود[4] و به این ترتیب باعث بروز احساسات، افکار و خاطرات پرخاشگرا و تمایل به ابراز خشونت نسبت به دیگران می‌شود. بنابراین کودکانی که پرخاشگری زیادی را در تلویزیون، بازی‌های رایانه‌ای و… مشاهده کرده‌اند و ذاتاً نیز پرخاشگر هستند احتمال دارد که به علّت برانگیختگی شدید ناشی از محرک‌های تصویری، به اعمال پرخاشگرانه آشکار دست بزنند.[5] 3ـ تماشای پرخاشگری در بازی‌های رایانه‌ای، بر باورها و ارزش‌های کودکان تأثیر می‌گذارد. کودکانی که به کرّات در معرض صحنه‌های خشونت‌آمیز تلویزیون و یا بازی‌های رایانه‌ای، قرار می‌گیرند؛ معتقدند رفتار پرخاشگرانه، روشی قابل قبول برای حلّ تعارضات است و لذا در برخورد با والدین، اطرافیان و همسالان رفتارهای پرخاشگرانه از خود نشان می‌دهند.
4ـ ممکن است برخی از کودکان با دیدن برنامه‌های رایانه‌ای خشونت‌زا، انتظار رفتار خشونت‌آمیز از دیگران را داشته باشند. یعنی چنان‌چه در صحنه‌های بازی اعمال خشونت را بر روی فردی مشاهده کند، خود را جای فرد مورد اعمال خشونت قرار داده و در صحنه‌های واقعی و برخوردهای اجتماعی نیز حالت انفعالی و درمانده از خود نشان دهد.
5ـ یکی دیگر از پیامدهای منفی دیدن بازی‌های رایانه‌ای و صحنه‌های تلویزیونی خشونت‌زا این است که احتمال دارد نگرش و تصور کودکان را در مورد جهان منفی سازد و با دیدن افراد مورد خشونت، دنیا را مکانی خطرناک تصور کنند.[6] 6ـ استفاده بیش از اندازه از بازی‌های رایانه‌ای و مشاهده صحنه‌های خشونت‌آمیز، امکان دارد موجب اختلال فیزیولژیک و روان‌شناختی شود نظیر: حالت عصبی و التهاب، خستگی، کاهش میزان شنوایی، اختلال در خواب و اشتها و سردردهای مزمن.[7] در پاسخ به قسمت دوّم سوال، توجّه شما را به نکات زیر جلب می‌نمایم:
1ـ دیدن بازی‌های رایانه‌ای خشونت‌زا و فیلم‌های خارجی را که به اعتقاد شما پیام منفی دارد، محدود کنید. شما می‌توانید با انتخاب برنامه‌های مناسب و یا جایگزین کردن فعالیت‌های دیگری به جای بازی‌های رایانه‌ای و مشاهده فیلم‌های خارجی، از پیامدهای منفی آن‌ها جلوگیری نمائید. البتّه باید توجّه داشته باشید که احتمالاً امکان‌پذیر نخواهد بود که کودکان را به کلی از تماشای چنین برنامه‌هایی محروم کنید، امّا باید اقدامات هشیارانه‌ای به عمل آورید تا تماشای برنامه‌های پرخاشگرانه توسط کودکان را کاهش دهید.
2ـ کودکان را تشویق کنید که از میان برنامه‌های تلویزیونی دست به انتخاب بزنند آن‌ها را علاوه بر فیلم‌ها و سریال‌های تلویزیونی، با اخبار ویژه، برنامه‌های علمی و برخی اخبار و رویدادها آشنا کنید.
3ـ با کودکان در مورد فعالیت‌های دیگری که آن‌ها می‌توانند به‌جای دیدن بازی‌های رایانه‌ای و تماشای فیلم‌های خارجی انجام دهند صحبت کنید و زمینه مناسب را برای بازی، تفریح و دیگر سرگرمی‌های مفید و مورد علاقه کودکان فراهم نمایید و حتّی دقایقی نیز خودتان در بازی‌ها و سرگرمی‌های کودکان شرکت کنید.
4ـ با کودکان درباره اهداف فیلم‌ها و سریال‌های خارجی و پیامدهای منفی آن‌ها صحبت کنید .
5ـ از نوارهای ویدیویی مفید که از نظر سنّی مناسب کودکان است؛ برای اوقاتی که آن‌ها در خانه هستند و یا زمانی که تشخیص می‌دهید یک برنامه تلویزیونی ـ اعم از فیلم‌های خارجی و یا سریال‌های ایرانی ـ مناسب سن کودک نیست و یا محتوای زننده دارد، استفاده کنید.
امید است این مختصر بتواند شما را در برنامه‌ریزی کودکان راهنمایی کند. برای اطلاعات بیشتر توصیه می‌شود که:
1ـ با مشاوران تربیتی موضوع را در میان بگذارید تا شما را راهنمایی کنند. 2ـ کتابهایی را که در ذیل معرفی می‌شود به دقت مطالعه فرمائید.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ مجید درخشان، کودک و تلویزیون، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، 1371.
2ـ امه دور، تلویزیون و کودکان، ترجمه علی رستمی، سروش 1374.
3ـ ویلبر شرام، تلویزیون در زندگی کودکان ما، ترجمه محمود حقیقت کاشانی، صدا و سیما، 1377.

پی نوشت ها:
[1] ـ پاول هنری ماسن و همکاران، رشد و شخصیت کودک، مهشید یاسایی، نشر مرکز، چاپ دوازدهم، 1377، ص 431.
[2] ـ ماهنامه تربیت، شماره 10، سال 14، ص 45 ـ 44.
[3] ـ مصباح، علی و همکاران، روان شناسی رشد، سمت، ج 1، ص 502.
[4] ـ ویلبر شرام، تلویزیون در زندگی کودکان ما، ترجمه محمود حقیقت کاشانی، صدا و سیما، 1377، ص 235 ـ 233.
[5] ـ همان، ص 256 ـ 252.
[6] ـ ماهنامه تربیت، شماره 10، سال 14، ص 47.
[7] ـ گروهی از کارشناسان تعلیم و تربیت فرانسه، نشانه‌های آموزشی مناسب، انجمن  اولیاء و مربیان، 1378، ص 111.