مقدمه
انسانی که مورد تشویق قرار بگیرد احساس آرامش و رضایت خاطر و اعتماد به نفس می‌کند، و برای تلاش بیشتر و تحمل مشکلات و حل مسایل آماده می‌گردد. برعکس، اگر مورد بی‌توجهی یا ناسپاسی قرار گیرد، دلسرد و بی رغبت می‌شود؛ احساس حقارت و ضعف می‌کند، و نمی‌تواند از توانایی‌ها و استعدادهای خویش به نحو مطلوبی استفاده نماید. از سوی دیگر تشویق نقش محرّک را برای رسیدن به هدف بازی می کند. هنگامی که گرسنه‌ایم از درون تحریکاتی که تا خوردن غذا ادامه می یابد، سبب می‌شود ما به هدف برسیم و این نقش فعال را در ما ایجاد می‌کند. تحریک‌های بیرونی نیز می‌تواند ما را به هدف برساند. معمولاً شما مانند همه والدین دیگر علاقه دارید فرزندتان دارای اراده و اعتماد به نفسی قوی باشد. بر این اساس کودک خود را تشویق کرده و محرک پیشرفت وی را فراهم می‌آورد. برای تحقق این خواسته پاسخ زیر را با دقت مطالعه بفرمایید.
برای چه؟
– نوجوان باید بداند برای چه چیزی تشویق می‌شود.
– تشویق زیاد و مداوم نوجوان را نسبت به اصل تشویق بی‌اعتماد می‌کند.
– تشویق را باید به جهت کوشش و تلاش وی به او بدهید و به او بگویید چون تلاش کرده است و پشتکار داشته این تشویق را دریافت کرده است. تشویق‌ها نباید تنها برای کسب نمره یا موفقیت خاص وی نباشد.اگر چه تشویق برای کسب موفقیت احتمال بروز موفقیت جدید را افزایش می دهد؛ لکن ممکن است در برخی از تلاش‌ها با شکست مواجه شود و اعتماد به نفس او در صورتی که این بار تشویق نشود کاهش پیداکرده یا احساس یأس می کند.

نکات مهم
این نکات را به خاطر بسپارید که تشویق باید دارای جاذبه باشد؛ با سن، ادراک و شناخت و رفتار نوجوان هماهنگ باشد. کودکان خردسال از یک مداد رنگی بسیار خوشحال می شوند. معمولاً این کودکان پس از رفتن به مهد هنوز لباس هایشان را بیرون نیاورده و گاهی قبل ازسلام کردن، مسأله هدیه را مطرح می کنند. نوجوانان دیگر درک سابق را ندارند و خود را آماده بزرگسالی و در بسیاری از موارد تصور بزرگسالی برای خود دارند. در این مسأله به تشویق های در خور شأنشان نیاز دارند. در یک جمله کودکان به ارزشِ خود هدیه می اندیشند، و نوجوانان و جوانان به هدیه با ارزش فکر می کنند. اگر چه نفس تشویق برای نوجوانان و جوانان نیز دارای ارزش است.

چگونه تشویق کنیم؟
تشویق کلامی: که عبارت است از بیان کلمات و جملات محبت آمیز، نقش ابراز علاقه به نوجوان برای افزایش اعتماد به نفس در آنان به جهت احساس پشتوانه حمایتی است که از جانب والدین صورت می گیرد.
تشویق حرکتی: گاهی نگاه مهربان و تبسم و لبخند و گشادگی چهره، نوجوان را به اعتماد بالایی می‌رساند نوجوانان اگر چه به رشد بدنی مطلوبی رسیده‌اند اما هنوز در برخی از خواسته‌ها شبیه کودکان عمل می‌کنند. معمولاً آخرین وضعیت والدین را هنگام جدایی از آنان نزد خود ثبت می‌کنند. اگر چه جای تجربه و تحقیق دارد که نوجوانانی که با چهره درهم والدین از والدین خود جدا می‌شوند تا مدتی آثار غم و اندوه بر چهره آنان موج می‌زند. با نوجوان خود به ورزش هایی نظیر فوتبال و والیبال و شنا و… بپردازید. این نوعی تشویق حرکتی است که در افزایش اعتماد به نفس وی نقش دارد.
تشویق با توجه به نوجوان: نوجوان خود را درک کنید. به رأی و نظر او احترام بگذارید. خواسته های خود را به او تحمیل نکنید. بگذارید او خودش درباره مسایل شخصی تصمیم بگیرد. از او نظرخواهی کنید. به او مسؤولیت واگذار کنید.
تشویق با هدیه مورد علاقه: یکی از مناسب ترین تشویق برای افزایش خودباوری و اعتماد به نفس در نوجوانان تشویق با هدیه است. هدیه نزد نوجوان به این معناست که او مطرح شده است و مورد توجه دیگران واقع شده است، یا والدین او را دوست دارند. اگر این هدیه ها بدون اعلام و آمادگی خاص باشد و مطابق با خواسته های نوجوان باشد، تأثیر بهتری خواهد داشت. شأن نوجوان را درباره هدیه باید در نظر گرفت؛ دادن مداد و پاک کن به نوجوان نه تنها تأثیر مثبت نخواهد داشت بلکه جسارت به وی است. اسم بردن در صف کلاس یا نوشتن اسم او در تابلوی اعلانات مدرسه به عنوان قدردانی از وی و یا چاپ در مجله روزنامه و… هدیه هایی است که می تواند اعتماد به نفس نوجوان را بالا ببرد و انرژی او را برای فعالیت بیشتر برانگیزد.
اجازه بودن با همسالان: نوجوانان از بودن با همسالان و گروه دوستی و گروه های مدرسه لذت می برند. از صحبت با آنان کمتر خسته می‌شوند. دوست دارند در کنار آنها به تفریح و گردش بروند. اجازه بدهید در گروه دوستی که مورد تایید است ارتباط داشته باشند و با دوستانشان به ورزش و تئاتر و سینما بروند. اضافه بر این مسأله تشویق در بین همسالان و دوستان مؤثرتر از تشویق به تنهایی است.
تشویق شخصی نه شخصیتی: شخص نوجوان را مورد تشویق قرار دهید نه شخصیت نوجوان را! تشویق را به خاطر تغییر شخصیت نوجوان به کار نبرید. به او نگویید چون پسر یا دختر خوبی هستی این تشویق را انجام داده‌ام،چون این کار سبب می‌شود که از شما تصویر سلطه گری برداشت نماید و در خیال پردازی خود شما را سد راه بروز احساسات، انگیزه ها و خواسته های خود قلمداد کند، بلکه به خاطر عملی که انجام داده است او را تشویق کنید. در ضمن تشویق با کاری که انجام داده است باید مطابق باشد، برای کارهای کوچک نمی‌توان تشویق بزرگ انجام داد.
تشویق غیرسیاسی: برخی از والدین در راستای سیاست از پیش تعیین شده نوجوان خود را تشویق می‌کنند و در برابر آن از نوجوان انتظارات لیست شده‌ای دارد. این مسأله با ویژگی‌های روحی و روانی نوجوان سازگاری ندارد و زود او را از تشویق زده می‌کند. این گونه تشویق ها را فریب کارانه و گول زننده قلمداد می کند. از این رو نه تنها اعتماد به نفس او را بالا نمی‌برد، بلکه او را در تصمیمات دچار مشکل کرده و در برخی موارد ارتباط و همدلی و صداقت را بین او و والدینش از بین می‌برد و انگیزه پرخاشگری نوجوانانه را بر می‌انگیزد.

بهترین تشویق
نوجوانان برای «ابراز وجود» و «جلب توجه دیگران» دست به هر کاری می‌زنند، آنها دوست دارند در کانون توجه والدین قرار گیرند. واگذار کردن مسؤولیت در حد توان نوجوان و تشکر از او بهترین شیوه تقویت و تشویق برای بالا بردن اعتماد به نفس ایشان است. عباراتی نظیر لطفاً به من کمک کنید. و بعد بگویید از لطف شما متشکرم. عبارتی ساده ولی بسیار تأثیرگذار در روحیه نوجوان است. با هر کلمه و جمله ای که می‌توانید از نوجوان خود تشکر و قدردانی کنید.
مهم تر آن که…
نوجوان از مرحله تشویق با اظهار محبت والدین، مورد توجه قرار گرفتن، بوسیدن، نوازش، مراقبت و آفرین گفتن، شکلات و شیرینی و اسباب بازی و گردش یا مهمانی رفتن، و شنیدن داستان گذشته است. نوجوان به دنبال نقش پذیری، مسئولیت پذیری، مورد مشاوره قرار گرفتن، قهرمان شدن، مدال گرفتن، در حضور جمع معرفی شدن، و استقلال طلبی است، بر این اساس شأن نوجوان اقتضا می کند از نوع تشویق های پیشین (دوره پیش از نوجوانی) فاصله گرفته و متناسب با توانایی ها، عملکرد و ویژگی های خاص دوره که بیشتر شبیه بزرگسالان است تشویق شود.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. روش های آسیب‌زا در تربیت از منظر تربیت اسلامی، محمدرضا قائمی مقدم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه.
2. والدین و مربیان مسئول، رضا فرهادیان، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
3. چگونه مشکلات تربیتی را حل کنیم، دکتر محمدرضا شرفی، نشر تزکیه.
4. روان شناسی نوجوانی، سیاوش خلیلی، نشر یادواره کتاب.