دوستی برای خدا ـ استاد آقا مجتبی تهرانی

علّت ناپایداری دوستی‏های دنیایی :

این روایات نکته هایی را به ما می فهماند که اگر محور دوستی، خدا باشد، دوستی دوام پیدا کرده و بسیار محکم خواهد بود. توجّه کنید! اینها دو ویژگی متفاوت دوستی برای خدا است؛ یکی از نظر کمّی و زمانی است که میگوییم دوستی برای خدا دوام و پایداریاش بیشتر است و تا قیامت پا برجا خواهد ماند. امّا یک بحث هم کیفی است و میگوییم دوستی برای خدا و در راه خدا، محکمترین پیوند است. … اگر محور دوستی امور دنیایی باشد، چون سبب ناپایدار است، رفاقت هم ناپایدار میشود؛ وُدُّ أبنَاءِ الدُّنیَا یَنقَطِعُ لِإنقِطاعِ سَبَبِهِ وُدُّ أبنَاءِ الآخِرَهِ یَدُومُ لِدَوَامِ سَبَبِهِ. انقطاع و دوام، مطرح بود که کدام دوستی پایدار است و کدام ناپایدار است. امّا امروز بحث کیفی را مطرح کردیم و گفتیم که روایات میفرماید: اگر محور دوستی لله و فی الله باشد، این پیوند خیلی محکم خواهد بود، تا جایی که از پیوند خویشاوندی هم محکمتر خواهد شد.

معیار ارزیابی دوستی‏ها :

حالا ببینیم در معارف ما، از نظر ارزیابی دوستی که آیا فی الله هست یا نه چه معیاری مطرح شده است. از طرفی میبینیم که برای چنین دوستیای که بر محور معنویّت است، در روایات ارزش بسیاری قائل شدهاند. ارزش این دوستیها عند الله، ارزش خود این رفاقتهای فی الله، نسبت به باقی صالحات و کارها و اعمالی که انجام میدهد، از همه بیشتر است. نفس این رابطه محبّتی و دوستی و خود این دلبستگی فی الله و لله، در مقایسه با اعمالی که انسان انجام می‏دهد، عندالله ارزش بیشتری دارد.

افضل اعمال، دوستی برای خدا :

أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى قَالَ لِمُوسَى هَلْ عَمِلْتَ لِی عَمَلًا قَطُّ؛ خداوند به موسی گفت آیا تا به حال کاری برای من انجام دادهای؟ حضرت موسی که پیغمبر مرسل است، گفت: قَالَ صَلَّیْتُ لَکَ؛ برای تو نماز خواندهام. وَ صُمْتُ وَ تَصَدَّقْتُ وَ ذَکَرتُ لَکَ؛ روزه گرفتم، صدقه دادم و ذکر گفتم. قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى لَهُ: أَمَّا الصَّلَاهُ فَلَکَ بُرْهَانٌ؛ خداوند فرمود نمازی که خواندی دلیل این است که تو دین داری و مسلمانی. وَ الصَّوْمُ جُنَّهٌٌ؛ روزه هم سپری است که در جهنّم نروی. وَ الصَّدَقَهُ ظِلٌّ؛ صدقه‏هایی هم که دادی برای این است که در روز قیامت زیر سایه‏بان آنها قرار بگیری و از حرارت روز قیامت که می‏گویند چه قدر زیاد است و طولانی، در امان بمانی. وَ الذِّکرُ نُورٌ»؛ ذکر هم که برای این است که نورانیّت پیدا کنی. فَأَیَّ عَمَلٍ عَمِلْتَ لِی؛ چهکار برای من کردی؟

حضرت موسی در پاسخ درماند. قَالَ مُوسَى دُلَّنِی عَلَى الْعَمَلِ الَّذِی هُوَ لَکَ؛ عرض کرد خدایا، خودت مرا راهنمایی کن تا من آن را انجام دهم. قَالَ یَا مُوسَى هَلْ وَالَیْتَ لِی وَلِیّاً؛ خداوند فرمود ای موسی! آیا پیوند دوستی با دوستان من برقرار کردهای؟ یعنی آیا شده که به خاطر من کسی را دوست بداری؟ رفاقت برای خدا و رابطه برای خدا، عملی است که برای خدا است. قطع رابطه برای خدا هم هست که آن هم باید باشد. وَ هَلْ عَادَیْتَ لِی عَدُوّاً قَطُّ؛ آیا با کسی به خاطر من قطع رابطه کردهای؟ فَعَلِمَ مُوسَى أَنَّ أَفْضَلَ الْأَعْمَالِ الْحُبُّ فِی اللَّهِ وَ الْبُغْضُ فِی اللَّه. پس موسی دانست که بافضیلتترین عمل، دوستی برای خدا، و جدایی برای خدا است. دقت کنید که تعبیر روایت داشت: أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ بالاترین عمل این است. خیال نکنید که دوستی یک چیز خیلی ساده‏ است! اصلاً و ابداً اینطور نیست. دوستی برای خدا و دوستی در راه خدا از همه اعمال خیر، برتر است و ارزشش نزد خدای متعال، از همه آنها بالاتر است.

دوستی برای خدا، محکم ترین دست‏آویز ایمان :

حالا چند روایت می‏خوانم و بعد می‏گویم که سرّش چیست که اینطور روی آن تأکید شده است. این روایات را هم عامّه در منابع شان دارند و هم خاصّه. از هر دو طریق نقل شده است که: رُوِیَ عَن رَسُولِاللهِ صَلَّیاللهعلیهِوَآلِهِوَسَلَّمَ: أَفْضَلُ الْأَعْمَالِ الْحُبُّ فِی اللَّهِ وَ الْبُغْضُ فِی اللَّهِ . افضل اعمال همین بود که در روایت قبلی راجع به خطاب به حضرت موسی بود. روایت دیگر دوباره از پیغمبر اکرم: مِنْ أَوْثَقِ عُرَى الْإِیمَانِ أَنْ تُحِبَّ فِی اللَّهِ وَ تُبْغِضَ فِی اللَّهِ. یکی از محکمترین دستآویزهای ایمان، این است که برای خدا دوست بداری و برای او دشمن بداری. در منابع خاصّه دارد:«مِن أَوْثَقِ عُرَى الْإِیمَانِ، ولی در عامّه نقل می‏کنند: «إنَّ أَوْثَقِ عُرَى الإسلام أَنْ تُحِبَّ فِی اللَّهِ وَ تُبْغِضَ فِی اللَّهِ . مضمونها یکی است. اختلاف شان فقط در همین یک کلمه است. هر دو هم روایت را از پیغمبر نقل میکنند. تمام شد. تعبر دیگری هست از پیغمبر اکرم هست که فرمودند: الْحُبُّ فِی اللَّهِ فَرِیضَهٌٌ وَ الْبُغْضُ فِی اللَّهِ فَرِیضَهٌ. یعنی بر روی دوستی برای خدا و دشمنی برای او تأکید شده است.

سایت رسمی آیه الله العظمی حاج آقا مجتبی تهرانی