خداوند سبحان، رسول گرامی (صلّی الله علیه و آله و سلّم) را به شب زنده داری امر فرمود تا از این طریق یه مقام محمود باریابد :
( و من اللیل فتجهد به نافله لک عسی أن یبعثک ربک مقاما محموداد).
از آن پس، آن حضرت بدان حدّ در اقامه این عبادت به خود زحمت می داد که خداوند فرمود :
( ما أنزلنا علیک القران لتشقی ) ؛
قرآن نیامده تا خودرا به زحمت بیندازی.
در کیفیت نماز شب رسول اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) آمده است که وی آب وضو و مسواک خود را از قبل مهیا می فرمود و مانند یک رزمنده سنگر نشین خواب ممتد و طولانی نداشت و همواره پاسدار حرم دل بود تا مبادا غفلت در آن راه پیدا کند.

آن حضرت پس از خوابی کوتاه بیدار می شد، چهار رکعت نماز می خواند و سپس قدری می خوابید و دوباره برمی خاست و به همین ترتیب عمل می کرد. ایشان هر بار که بیدار می شدند به آسمانها نگاه کرده، این آیات را تلاوت می کردند :
( إن فی خلق السموات و الأرض و اختلاف اللیل و النهار لایات لأولی الأباب * الذین یذکرون الله قیاما و قعودا و علی جنوبهم و یتفکرون فی خلق السموات والأرض ربّنا ما خلقت هذا باطلا سبحانک فقنا عذاب النار ).
این گونه آیات هم انسان را به تفکر در نظام آفرینش تشویق کرده، ضمن بیان برخی اوصاف فرزانگان، دیگران را هم به فرزانه شدن ترغیب می کند و هم هدف داری نظام خلقت را گوشزد می کند و هم روش نیایش مسبّحانه در پیشگاه خداوند را برای امن از عذاب دوزخ به سالکان می آموزد.
غرض آن که شب زنده دار واقعی کسی است که عبادت عملی او با عبادت فکری وی هماهنگ باشد، از این رو پیامبر گرامی (صلّی الله علیه و آله و سلّم) بر اساس آیات سوره آل عمران ، تفکر در معارف را با شب زنده داری توأم می کرد.
منبع : کتاب سیره رسول اکرم در قرآن ج 9 ص 313