دین مقدس اسلام با تبلیغ آغاز شد و در گسترش و نفوذ نیز از عنصر دعوت سود برد و به امداد آن، دورترین نقاط جهان را دربرگرفت و کلمه‌ی طیبه الهی و شریعت جاودانه‌ی محمدی ـ صلی الله علیه و آله ـ از شرق تا غرب گیتی، مؤمن و خاضع یافت و در اطراف جهان نفوذ کرد[1] و این همه میسر نگردید جز با نیروی تبلیغ و درک و استفاده صحیح از ابزارهای تبلیغی و مخاطب شناسی، چرا که مبلّغ دین باید شناخت درستی از مخاطب خود داشته باشد، سپس برای او پیام ارسال کند و بین مخاطب و محتوا و فرم تبلیغ ارتباط بر قرار کند.[2]
در این میان تبلیغ برای جوانان از اهمیت ویژه و حساسیت به‌خصوصی برخوردار هست و ابزار و فرم خاص خود را می‌طلبد چرا که طبقه‌ای است که حامل (روحیات و) طرز فکر مخصوصی است[3] و افکار خاص به خود را دارد. حال ما در حد توان خود و این نوشتار به بررسی عوامل و ابزار تبلیغی برای نسل جوان می‌پردازیم، امید که مفید واقع افتد.
1. شناخت روحیات: اولین قدم این است که ما سعی در شناخت جوان و خصوصیات اخلاقی او داشته باشیم و درد این نسل را بشناسیم. درد عقلی و فکری و در صورت آشنایی با این روحیات است که می‌توانیم بهترین روش جذب را به کار ببریم. (در این رابطه می‌توانید به کتاب‌هایی که درباره دنیای جوانی نوشته شده رجوع کنید.)
2. برخورد نیکو: می‌توان به جرأت گفت که رکن اصیل و اساسی تبلیغ و تأثیر و بالاخره جذب افراد مختلف علی الخصوص قشر جوان جامعه برخورد خوش و اخلاقی عملی منطبق بر سیره حضرت رسول ـ صلی الله علیه و آله ـ است و با استفاده صحیح از آن می‌توان از دیگر ابزارهای تبلیغی، بی‌نیاز شد و افراد به خودی خود جذب شوند.
این عامل به قدری مهم و اساسی است که در قرآن کریم نیز آمده و عامل موفقیت حضرت رسول را اخلاق خوش و مهربانانه آن حضرت دانسته است، آن جا که می‌فرماید: «ولو کنت فظّاً غلیظ القلب لانفضّوا من حولک»[4] شما نیز سعی کنید که در برخورد با دیگران گشاده‌رو باشید و تبسم بر لب داشته باشید و با حرکات دست و چهره خویش نیز (ارتباط کلامی و غیر کلامی مثبت) علاقه و تمایل قلبی خود را برای دوستی با طرف نشان دهید.
3. محبت: از بزرگترین امتیازات شیعه این است که پایه و زیربنای اصلی آن بر محبت استوار شده است و آن چنان که از روایات بر می‌آید روح و جوهر دین غیر از محبت چیزی نیست و نیروی محبت از نظر اجتماعی نیز نیروی عظیم و شگرفی است[5] و با کیمیای محبت است که می‌توان مس وجود را به طلا تبدیل کرد و دوستی و ارتباط پایدار ایجاد کرد. با چیز دیگری نمی‌توانید به مقدار تأثیر نیروی محبت، تأثیر گذاشته و جوان را به سوی دین و معنویت جذب نمایید.
4. برنامه‌های تفریحی: برگزاری اردوهای مختلف تفریحی، زیارتی، فرهنگی نقش بسیار سازنده‌ای در تربیت و رشد افراد داشته و باعث شود تا شرکت کنندگان در اردو علاوه بر تفریح و سیاحت، با خلق و خوی پسندیده اعضای کانون نیز آشنا شده و ارتباط آنان با نیروهای فرهنگی برقرار گردد.
برگزاری مسابقات گوناگون نیز می‌تواند در ایجاد ارتباط با جوانان، گزینه خوبی باشد البته این‌ها همگی راه‌هایی هستند که پای جوان به معبد و کانون کشیده شود و از آن به بعد می‌توان با اخلاق خوش و محبت، جوان را نگه داشت و با او دوست شد تا او هم اگر رفقای نابابی داشته باشد از آن‌ها اجتناب کند و یا حتی بر آن‌ها اثر مثبت بگذارد.
5. تبلیغ غیر مستقیم: از بهترین شیوه‌های تبلیغی تبلیغ غیر مستقیم است در این روش انسان مفاهیم و ارزش‌های اخلاقی را با اعمال و رفتار و شخصیت خود به طور مستقیم به دیگران آموزش می‌دهد[6] و در این زمینه از امام صادق ـ علیه السلام ـ روایت شده که فرموده‌اند: کونوا دعاه الناس بأعمالکم و لا تکونوا دعاه بالسنتکم، که مردم را با رفتار خود به سوی حق رهبری کنید نه با زبان خویش.[7]
6. شما می‌توانید از دیگر شیوه‌های جذب نیز استفاده کنید، همچون برگزاری مراسم مختلف در ایام مختلف و برگزاری دعای کمیل و توسل که اگر با رعایت اصولی چون اختصار، جذابیت و جوان پسندی انجام گیرد نقش مؤثری در جذب جوانان به سوی کانون خواهد داشت.
و نیز برگزاری کلاس‌های فوق برنامه‌ای و آموزشی که می‌توان با استفاده از مربیان متعهد و مجرب، دوره‌های مختلفی را برگزار کرد و اگر مربیان این کلاس‌ها از روش و منش اسلامی برخودار باشند به راحتی می‌توانید با استفاده از کلاس‌های مذکور زمینه جذب افراد را به کانون فراهم سازند.
7. تبلیغ چهره به چهره: در این روش فرد به جوانان رابطه عاطفی خوب برقرار می‌سازد جوان کاملاً احساس می‌کند که آن فرد از صمیم دل با او رفیق است قصد فخر فروشی، عجب و … ندارد، حرف‌هایش از دل بر می‌آید به همین خاطر چون می‌بینند که شخصیت او مورد پذیرش و احترام آن فرد مؤمن است احساس راحتی می‌کند این جا است که می‌توان روی بینش جوان کار کرد و بینش او را تقویت کرد.
8. بیان جلوه‌های زیبای دینی: گاهی افرادی پیدا می‌شوند که خود به اسم دین کارهایی انجام می‌دهند که از سیره اهل بیت ـ علیهم السلام ـ فاصله دارد جوانان نیز گمان می‌کنند که این کارها طبق دستورات شرع است پس لازم است آن‌ها را با سیره اهل بیت آشنا کرد و در مسیر جذب از تشویق‌های مادی و معنوی دریغ نورزید.
9. بیان نکات مثبت شخصیت: در تبلیغ سعی شود نکات مثبت شخصیت افراد را برجسته نمایید لازم است در مرحله اول صفات مثبت افراد بیان شود و اگر قصد نقد و انتقادی دارید آن را با ظرافت بیان دارید و در جمع و حضور دیگران به پند و امر به معروف اقدام نکنیم.
10. اصل جایگزینی: از نظر روان شناسی این اصل بسیار حساس در تغییر و اصلاح رفتار است یعنی اگر فرد را از چیزی منع می‌کنید ابتدا برای او چیزی مناسب و مشروع و جذاب جایگزین کنید.
11. اصل تدریج: تغییر تدریجی حاصل می‌شود از تبلیغ و دعوت به کارهای مثبت خسته نشوید، مثل قطرات آب آهسته و پیوسته حرکت شود، می‌توان در قلب جوانان رسوخ کرد و آهسته آهسته زمینه حرکت او به سوی خیرات را فراهم کرد، همان گونه که عادت به کار بدی به تدریج شکل گرفته عادت به کارهای خوب نیز باید آهسته آهسته شکل بگیرد.
و در آخر نیز تأکید دو باره می‌شود که رکن اصیل و اساسی در جذب افراد همان برخورد خوش و محبت به آن‌ها است، و حضرت رسول الله ـ صلی الله علیه و آله ـ با همین روش توانستند در آن خفقان، افرادی همچون سلمان فارسی و ابوذر تربیت کنند.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1.شیوه‌های جذب جوانان در تبلیغ، احمد لقمانی، نشر عطر سعادت؛
2. شناخت هدایت و تربیت، علی قائمی، نشر امیدی.
پی نوشت ها:
[1] . رهنمودهای مقام رهبری، حوزه و روحانیت، نشر سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1375.
[2] . همان، ج2، ص143.
[3] . مطهری، مرتضی، ده گفتار، نشر صدرا، چاپ هفتم، 1371، ص206.
[4] . آل عمران/159.
[5] . مطهری، مرتضی، جاذبه و دافعه علی ـ علیه السلام ـ، نشر صدرا، چاپ شانزدهم، 1373، ص42و 68 با تغییرات.
[6] . باهنر، ناصر، آموزش مفاهیم دینی، نشر بین الملل سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1378، ص215.
[7] . حَمیری، قرب الاسناد، تهران، نشر نینوا، چاپ سنگی، ص37.
