شیطان در قیامت یارانش را از خود می راند
وقتی قیامت برپا شود، همه خلایق در آن روز جمع می شوند. شیاطین، جبّاران، ظالمان، کافران و پیشوایان کفر را با پیروانشان به پیشگاه خداوند متعال آورده و محاکمه می نمایند. سپس به فراخور گناهان، افراد را جهنمی کرده و پاداش می دهند.
در این هنگام پیروان شیاطین، جبّاران و ظالمان که کورکورانه از آنان تبعیت و تقلید کرده اند خطاب به آن ها می کنند و می گویند: ما در دنیا، پیروان و فرمان برداران شما بودیم و الان به واسطه همان اعمال گرفتار عذاب جهنم هستیم،آیا ممکن است شما، هم اکنون به خاطر رهبر و پیشوا بودنتان سهمی از عذاب های ما را بپذیرید تا قدری از عذاب ما کاسته گردد؟
آن ها بلافاصله می گویند: اگر خداوند ما را از این عذاب سوزان نجات داد، و به بهشت برد ما هم شما را راهنمایی می کنیم؛ ولی افسوس که کار از این ها گذشته است. چه ناله و بی تابی کنیم و چه صبر و شکیبایی، راه نجاتی برای ما و شما وجود ندارد. در این حال شیطان خود را تبرئه می کند و جرم و گناه خویش را به گردن پیروان خود می اندازد و می گوید: من اکنون اعلام می کنم که از شرک شما درباره خود و این که اطاعت مرا در ردیف اطاعت خدا قرار دادید بیزارم و آن کفر را نمی پذیرم. اکنون فهمیدم که این شرک شما در اطاعت از من، هم مرا بدبخت کرد و هم شما را. همان بدبختی و بیچارگی که راهی برای اصلاح و جبران آن وجود ندارد.
به این ترتیب، شیطان لعین نیز با سایر خودکامگان که رهبران گمراهی بودند، هم آواز شده و تیرهای ملامت و سرزنش خود را به این پیروان بدبخت و بیچاره نشانه گیری می کند. در واقع این یک نوع مجازات روانی برای پیروان شیطان است. آن ملعون آن قدر در کار خود استاد و ماهر است که هم در دنیا مردمِ سست ایمان را گمراه و منحرف می نماید و از حق و حقیقت دور می کند و هم در آخرت آنها را محکوم و سرزنش می نماید. از طرف دیگر خود را تبرئه کرده و بی گناه معرفی می نماید.
آن روز به پیروان جاهل و سست ایمان خویش ایراد می گیرد و می گوید: برای هدایت شما پیامبرانی از جانب خدا آمدند و آنها هم برای جلوگیری از انحراف شما جانشینانی بعد از خود برگزیدند. از طرف دیگر، قرآن کتاب آسمانی، امامان معصوم(ع) و همه علمای متعهد و گاه مؤمنان وارسته برای ارشاد و هدایت شما دست به دست هم دادند تا شما را از وسوسه های من دور داشته و به صراط مستقیم بکشانند؛ اما شما با این که آنها را می دیدید و کلام ایشان را می شنیدید و در میانشان بودید، آن قدر مست و مغرور گناه و دل باخته وسوسه های شرین من بودید که حرف آنان را قبول نکردید. و با این که حرف مرا نمی شنیدید خریدارش شدید و به یاران من پیوستید.
سپس به آنان می گوید: شما کجا و کی مرا دیدی، کجا و کی حرف مرا شنیدید؟ شما دروغ می گویید! من اصلاً شما را نمی شناسم. شما خودتان خراب بودید، بی دین و فاسد بودید، چرا دیگران منحرف نشدند. لعنت خدا و ملائکه بر خودتان باد که به دستور خالق و رزاق خود عمل نکردید. به این ترتیب، جنگ بین شیطان و طرفدارانش خاتمه پیدا می کند و هر کسی به سزای اعمال خود می رسد.(1)
قضاوت خداوند در قیامت بین شیطان و طرفداران گول خورده اش
همین طور که شیطان در دنیا دست از انسان برنمی دارد و همیشه به دنبال او است و فریبش می دهد، در قیامت هم نمی خواهد از انسان دست بردارد و از او جدا شود؛ حتی وقتی داخل جهنم شد، از خداوند متعال خواهش می کند که با طرفداران و پیروانش به جهنم رود و با هم عذاب شوند. در بعضی از اخبار وارد شده: چون روز قیامت شود خداوند متعال امر فرماید که ابلیس را به جهنم ببرند.
وقتی به جهنم بردند می گوید: بارالها، تو خداوند عادل هستی و مرا در دنیا پیروان و فرمانبردارانی بود. «خواهش می کنم که ایشان را نیز با من به دوزخ فرستی.» خداوند به ملائکه خطاب می کند و می فرماید: علمای امت محمد(ص) را حاضر کنید.
وقتی آنها را حاضر می کنند به ایشان خطاب می رسد: می خواهم از شما مسئله بپرسم! آن مسئله این است که ای علمای امت محمد(ص)! شما درباره زمینی که غاصبی آن را غصب کرده و در آن تخمی کشت نموده و حاصلی از آن به دست آمده است، چه می گویید، آیا آن حاصل از کیست؟ از مال صاحب زمین است یا از غاصب؟ عرض می کنند: بارالها! زمین مال صاحب اصلی او است و حاصل به دست آمده مال غاصب است که آن زمین را غصب نموده چون در حدیث آمده:
«الزّرع للزّارعِ و لو کانَ غاصباً»
حاصل به دست آمده مال زارع است ولو این که غاصب باشد.
خطاب می رسد: امروز حکم من درباره ابلیس همان است که علمای امت محمد(ص) گفتند: دل های بندگان، زمین های من است که در عوض بهشت از ایشان خریده ام، قرآن در این باره فرموده:
(انَ الله اشتری من المؤمنین انفسهم و اموالهم بانَّ لهم الجنَّه)
به درستی که خداوند متعال از مؤمنان جانها و مال های آنها را خریده است برای این که بهشت را به جای آن به ایشان بپردازد.(2)
شیطان لعین آن زمین ها را که دل های مردم باشد از من غصب کرد و تخم وسوسه در آنها کشت نموده و حاصل معصیت از آن پیدا شده است. من زمین های خود را گرفتم، – و حاصل زمین ها- و معصیت های ابلیس را به او واگذار کردم. پس همه معاصی را به گردن آن ملعون بار کنید و او را به دوزخ اندازید. من هم آن خداوند عادلی هستم که جور و ستم به کسی نمی کنم.(3)
پاسخ شیطان به پیروان خود در قیامت
آیا شیطان در روز قیامت فریادرس کسانی است که در دنیا از او پیروی کردند؟
در قرآن آمده است که: شیطان در پاسخ افرادی که از او پیروی کردند می گوید: (ما أنا بمصرخکم و ما انتم بمصرخی انی کفرت بما أشرکتمون من قبل)
نه من فریادرس شمایم، نه شما فریادرس من. از این که مرا پیش از این شریک خدا کرده بودید بیزارم. شیطان اعتراف می کند که این سخنانی که گفته است فریبکاری بوده و اراده انسان است که واقعیت را می سازد. تابعین شیطان در آن روز، وی را به باد ملامت می گیرند، که تو این مصیبت ها را بر سر ما آوردی، حال بیا با ما شرکت کن، او هم در پاسخ می گوید: میان من و شما رابطه ای نیست و ملامت شما همه به خودتان برمی گردد و من نمی توانم با شما تماس بگیرم و نزدیک شما شوم؛ زیرا من از عذاب دردناکی که برای ستمکاران آماده شده است می ترسم، و شما هم از آنان هستید.
و سرنوشت نهایی پیروان شیطان در آیه 121سوره نساء چنین بیان شده: (اولئک مأویهم جهنّم و لایجدون عنها محیصاً) آنها جایگاهشان دوزخ است و هیچ راه فراری از آن ندارند.(4)
شیطان و رفقایش در جهنم
(و من یعش عن ذکر الرّحمن نقیض له شیطاناً فهو له قرین و انّهم لیصدّونهم عن السببیل و یحسبون انّهم مهتدون حتّی اذا جاءنا قال یا لیت بینی و بینک بعد المشرقین فبئس القرین و لن ینفعکم الیوم اذ ظلمتم انّکم فی العذاب مشترکون)(5)
یعنی: هرکس از یاد خدا روی گردان شود شیطان را به سراغ او می فرستیم پس همواره قرین و رفیق او است. و آنها (شیاطین) نیز ایشان را از راه خدا بازمی دارند، در حالی که گمان می کنند هدایت یافتگانند. تا زمانی که در قیامت نزد ما حاضر شود می گوید: ای کاش میان من و تو فاصله مشرق و مغرب بود، چه بد همنشینی بودی (ولی ما به آنها می گوییم) هرگز این گفت و گوها امروز به حال شما سودی ندارد، چرا که ظلم کردید و همه در عذاب شریک هستید.
در ذیل این آیه در تفاسیر آمده است که:
یکی از زهاد می گوید: با یکی از مؤمنان جن، دوست بودم، روزی در مسجد نشسته بودم آن رفیق جنی ام آمد و به من گفت: شما این مردم را چگونه می بینی؟ گفتم: بعضی را بی خواب و مشغول عبادت خداوند و بعضی را در خواب و غافل از یاد خدا. گفت: آنچه بر سرهای ایشان است می بینی؟ گفتم: نه. چشمهای مرا مالید دیدم که بر سر هر فردی غرابی نشسته اما بعضی از غرابها با بالهایشان جلو چشم ایشان را گرفته اند و بعضی از غرابها گاهی جلو چشم ایشان را می گیرند و گاهی بالهایشان را جمع می کنند. گفتم: این چیست؟ گفت: اینها که به صورت غراب بر سر ایشان نشسته اند، شیاطین می باشند. هر فردی از این مردم هر مقدار که از خداوند غفلت دارند به همان مقدار شیاطین بر ایشان مسلط و مستولی می باشند و جلو چشمشان را با بالهایشان می گیرند و هر کس از خدا غافل نیست چشمهایش باز است. آنگاه این آیه را قرائت کرد: (و من یعش عن ذکر الرّحمن نقیص له شیطاناً فهو له قرینٌ)
بنابراین کسانی که در دنیا شیاطین جنی و انسی را برای خود دوست و رفیق و قرین انتخاب کرده اند در قبر و قیامت و جهنم نیز رفیقشان ایشان خواهند بود.
حضرت علی(ع) می فرمایند: «در جهنم هر کس مقرون به شیطانی است که قرین و همراه و دوست او است؛ یعنی به طرف راست اهل جهنم سنگ های آتش زا مثل سنگ کبریت و چخماق بسته می شود و در طرف چپش هم رفیقی از شیطان است.(6)
شیطان تقصیر را به گردن خود جهنمیان می اندازد
انسان معمولاً دوست دارد هر کار خلافی را که کرد به گردن دیگری بیندازد، در جهنم هم اهل جهنم تقصیر را به گردن شیطان می اندازند و می گویند: این شیطان بود که ما را اغوا کرد و الاّ ما به دستورات خداوند عمل می کردیم و رستگار می شدیم. اما شیطان زیر بار نمی رود و تقصیر را به گردن خود آنان می اندازد، قرآن چنین نقل می کند:
(و قال الشّیطان لمّا قضی الامر انّ الله وعدکم وعد الحقِّ و وعدتکم فاخلفتکم و ما کان لی علیکم من سلطان الاّ ان دعوتکم فاستجبتم لی فلا تلومونی و لوموا انفسکم و ما انا بمصرخکم و ما انتم بمصرخیَّ انّی کفرت بما اشرکتمون من قبل ان الظالمین لهم عذابٌ الیمٌ)(7)
یعنی: وقتی اهل بهشت وارد بهشت شدند و اهل جهنم وارد جهنم گردیدند اهل آتش، شیطان را ملامت می کنند، شیطان در جوابشان می گوید: خداوند به شما وعده داد از بهشت و جهنم و ثواب و عقاب، و با فرستادن کتاب و پیامبران و امامان، حجت را بر شما تمام کرد؛ اما من به شما وعده های دروغین دادم و با وسوسه هایم شما را از عذاب ایمن کردم بدون اینکه حجت و دلیلی بیاورم و بدون اینکه شما را مجبور به عمل خلاف کنم، بلکه تنها شما را بر خلاف دستورات الهی فرا خواندم و شما دستورات و انذارها و حجت و برهان خدا و رسولان او را رها کردید و به خواسته من لبیک گفتید در حالی که مختار بودید و می توانستید با خواسته من مخالفت کنید؛ پس مرا ملامت نکنید و خودتان را ملامت کنید. نه من الان فریادرس شما هستم نه شما فریادرس من، و من به آنچه که شما شرک ورزید و مرا شریک خدا قرار دادید و به حرف من گوش کردید بیزارم. (8)

پی‌نوشت‌ها:

1- شیطان در کمینگاه، ص173.
2-سوره توبه، آیه110.
3-جامع التمثیل، ص310؛ شیطان در کمین گاه، ص155.
4-دنیای شگفت جن، ابلیس و شیطان، ص120.
5-زخرف، آیه 39- 36.
6-داستانهای شگفت انگیزی از جهنم ص 124.
7-سوره ابراهیم، آیه 22.
8-داستانهای شگفت انگیزی از جهنم، ص216.

منبع:قنبری، حیدر؛ (1389) داستان های شگفت انگیزی از شیطان، قم، انتشارات تهذیب، چاپ ششم.