چگونه می‌توان توفیق خواندن نماز شب را پیدا کرد؟ در صورتی که این امر، در خانه ما عملی نیست؟
نماز شب، نردبانی برای رسیدن به خداوند است. انسان می‌تواند به وسیله نماز شب به کمالات معنوی دست یابد و به خداوند تقرب جوید.
ما می‌توانیم با ایجاد انگیزه در خود و با فراهم آوردن زمینه‌های لازم و با کنار زدن موانع، برای نماز شب توفیق پیدا کنیم. پس راههای توفیق یافتن بر نماز شب را به صورت زیر بیان می‌کنیم:
1. آگاهی بر فضیلت و اهمیت نماز شب:
آگاهی بر اهمیت و فضیلت یک عمل موجب می‌گردد که انسان نسبت به آن کار انگیزه پیدا کند. یادآوری اهمیت و فضیلت نماز شب نیز در ایجاد انگیزه بسیار مؤثر خواهد بود.
امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: «شَرَفُ الْمُؤمِنِ صَلاتُهُ بِاللَّیلِ»[1] شرافت مؤمن به نماز شب او است، پیامبر اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ فرمودند: «جبرئیل پیوسته مرا به شب زنده‌داری سفارش می‌کرد تا جایی که گمان بردم بهترین افراد امّت من شب‌ها هرگز نخواهند خوابید.[2]
امام صادق ـ علیه السّلام ـ نیز در روایتی دیگر محرومان از سحرخیزی و شب زنده‌داری را افرادی مغبون معرفی می‌نمایند.[3]
بزرگان دینی نیز شاگردان خود را نسبت به نماز شب سفارش بسیار می‌نمودند.
مرحوم سیّد علی آقا قاضی در سفارشات خود می‌فرمایند: تعجب از کسی است که می‌خواهد به کمال دست یابد در حالی که برای نماز شب قیام نمی‌کند و ما نشنیدیم که احدی به آن مقامات دست یابد مگر به وسیله نماز شب.[4]
2. ترک گناه: گناه مهمترین عاملی است که توفیق نماز شب را از انسان سلب می‌نماید. شخصی به امام علی ـ علیه السّلام ـ عرض کرد: من از نماز شب محروم شده‌ام. حضرت در جواب فرمودند: «أنتَ رَجلٌ قَدْ قَیَّدَتْکَ ذُنُوبَک». تو شخصی هستی که گناهانت تو را در بند کشیده است.[5]
امام صادق ـ علیه السّلام ـ می‌فرمایند: «یک دروغ موجب می‌شود که آدمی از نماز شب محروم گردد.»
آلودگی به گناه موجب می‌شود انسان توفیق نماز شب را از دست بدهد.
3. توسل به اولیاء الهی: ائمه اطهار ـ علیهم السّلام ـ واسطه فیض الهی می‌باشند. خداوند به واسطه ائمه روزی‌های معنوی و مادی را به ما ارزانی می‌فرماید. نماز شب نیز یکی از روزی‌های معنوی می‌باشد. پس ما برای توفیق نماز شب باید دست به دامن اهل بیت گردیم و به وسیله آنان از خداوند توفیق نماز شب را بخواهیم.
البته عوامل دیگری نیز به عنوان مقدمه برای توفیق نماز شب باید رعایت گردند از جمله: پرهیز از پرخوری، به موقع خوابیدن، عزم و اراده جدی برای بیدار شدن، استفاده از ساعت زنگ دار و … .
تذکر (1): وقت فضیلت نماز شب قبل از اذان صبح می‌باشد، اما اگر شما موفق به خواندن نماز شب در این موقع نمی‌گردید، می‌توانید قبل از خواب این نماز را به جا آورید. حتی اگر شب نتوانستید بیدار شوید، می‌توانید آن را بعداً قضاء نمائید. گرچه فضیلت آن در ساعات قبل از اذان صبح می‌باشد. همچنین در اوائل کار بهتر است به سه رکعت آخر اکتفاء کنید و به تدریج نسبت به حال خود به رکعات آن بیفزایید تا نشاط در عبادت برای شما حفظ شود.
تذکر (2): سعی نمایید دچار افراط و تفریط نگردید. در مواقع بی‌حوصلگی و خستگی روحی، از مستحبات پرهیز نمائید. و مواقعی که حال مستحبات دارید، اقدام به آن نمائید. اقدام به مستحبات در مواقع بی‌حالی باعث زدگی می‌گردد و نتیجه معکوس به بار می‌آورد. اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ نیز ما را به این امر توصیه نموده‌اند.[6]
در ادامه نامه‌تان نوشته‌اید (این کار در خانه ما عملی نیست). کاش منظورتان را از این قسمت نامه بیان می‌کردید. آیا عملی نبودن به خاطر نبود مکان مناسب برای نماز شب است؟ یا به خاطر جو نامناسب خانواده؟ یا به خاطر تمسخر اطرافیان؟ یا اینکه شما نسبت به این کار خجالت می‌کشید؟ اگر عملی نبودن به خاطر نبود مکان مناسب می‌باشد، بهتر است بدانید که نماز شب مکان خاصی نمی‌خواهد. شما می‌توانید در فضای کمی این عمل را انجام دهید. حتی می‌توانید در رختخواب این نماز را به جا بیاورید به گونه‌ای که مزاحم استراحت دیگران نشوید یعنی اگر نگران این هستید که با سر و صدای خود موجب آزار دیگران و بدخوابی آنان شوید، می‌توانید به آرامی وضو بگیرید و به صورت آهسته نماز را به جا آورید. اگر جو مذهبی خانواده شما مناسب نیست و آنان نسبت به مسائل معنوی چندان اهمیتی قائل نیستند، شما می‌توانید با گفتار و مخصوصاً رفتار خوب خود آنان را تحت تأثیر قرار دهید. اخلاق خوش و رفتار مناسب شما، آنان را نسبت به شما علاقه‌مند می‌نماید و به مرور آنان را نیز به مسائل معنوی علاقه‌مند می‌نماید. شاید نیز شما خجالت می‌کشید که اطرافیانتان متوجه این کار شوند. برادر عزیز، وقتی شما عمل زیبایی مثل نماز شب را به جا می‌آورید و قصد خودنمایی ندارید، اگر دیگران نیز متوجه عمل زیبای شما شوند جای ناراحتی نیست و شما نباید از عمل خویش خجالت بکشید.
اِن شاء الله با فراهم آوردن مقدمات نماز شب و رفع موانع، به انجام این نافله مؤکد موفق گردید. و ما را نیز از دعاهای خود بی‌بهره نگذارید.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ ملکی تبریزی . میرزا جواد آقا . اسرار الصلاه . ترجمه رضا رجب زاده . تهران . پیام آزادی . 1363 .
2ـ خسروی . موسی . نماز شب . تهران . ستاد اقامه نماز . چاپ 1375 .
3ـ نماز شب راه تقرب الی الله . مرکز مشاوره حوزه علمیه قم .
پی نوشت ها:
[1] . محدث نوری . مستدرک الوسائل . ج .2 . ص 20 . قم . مؤسسه آل البیت لاحیاء التراث . چاپ اول .
[2] . محمّدی ری شهری . منتخب میزان الحکمه . ج 2 . ص 596 . قم . نشر دار الحدیث . چاپ اول .
[3] . مجلسی . بحار الانوار . ج87 . ص146 . بیروت . مؤسسه الوفاء . 1404ق .
[4] . نشریه مبلغان . شماره 37 . ص 81 . ذیقعده 1423 ه . ق .
[5] . محمّدی ری شهری . منتخب میزان الحکمه . ج2 . ص596 . قم . دار الحدیث . چاپ اول .
[6] . محمّدی ری شهری . میزان الحکمه . ج10 . ص4992 . دار الحدیث . 1377 .
