یک فرد مومن و متعهد در برابر دیگران چگونه باید رفتار کند؟

پاسخ

مومن در برابر دیگران باید سبک زیر را رعایت کند:
1. رفتار شایسته و اخلاق نیکو:
برای بر خورد خوب و متعهدانه باید اصولی را رعایت کرد اما قبل از بیان این اصول کلی و اجمالی بهتر است حق و حقوق را که مسلمانان نسبت به هم دارند به شکل خلاصه ذکر کنیم تا قبل از هر کاری، چرایی کار بر ایمان روشن شود. بیشتر این حقوق در «رساله حقوقیه» از آثار امام سجاد -علیه السلام- به نگارش در آمده است. از جمله این حقوق، عیادت به هنگام بیماری، صلح و رفت و آمد، غیبت نکردن و دفاع کردن از آبروی برادری دینی هنگام غیبت کردن دیگران از او، قرض دادن، یاری و کمک رساندن، امر به معروف و نهی از منکر، حل مشکلات، قبول شهادت و قسم او و… . بحث در هر یک از این حقوق، خود نیازمند وقت و زمان زیادی است. و ما به ذکر دو، سه مورد اکتفاء می کنیم.
خوش‌اخلاقی و برخورد شایسته یکی از اصول روابط اجتماعی در اسلام است که معصومان ـ علیهم السلام ـ به آن سفارش نموده و خود آن بزرگواران نیز در روابط و برخوردهای خود با دیگران رعایت می‌کردند. در قرآن کریم و سخنان معصومان ـ علیهم السلام ـ از حُسن خلق بالاترین ستایش‌ها شده است. و از آن به کمال ایمان،[1] کمال دین،[2] رمز موفقیت رسول گرامی اسلام[3] یاد شده است.
شخصی از امام صادق ـ علیه السّلام ـ پرسید: حُسن خُلق چیست؟ امام در پاسخ فرمود: حُسن خلق آن است که با مردم با فروتنی برخورد کنی، سخنت پاکیزه باشد و با برادر دینی خود با گشاده‌رویی ملاقات نمایی.»[4] با توجّه به اهمیت و جایگاه حُسن خُلق از نظر اسلام و نیز آثار آن مانند این‌که سبب عزّت انسان در دنیا می‌شود[5] و باعث می‌شود انسان در مردم نفوذ کند.»[6] لازم است یک فرد مومن در برابر دیگران رفتار شایسته و اخلاق نیکو داشته باشد.
2. خدمت به دیگران در حد توان
همیشه به این حقیقت توجّه داشته باشید که: جامعه اسلامی، مانند یک پیکر است که روح الهی در آن دمیده شده و هرگاه عضوی از این پیکر دچار درد و رنج شود، دیگر اندام‌ها را آرامش و قراری نیست و اگر عضوی نیازمند کمک باشد، دیگر اندام‌ها باید به یاری‌اش بشتابند و اگر در عضوی نقصی وارد شود، سایر اندام‌ها برای ترمیم‌اش باید بسیج شوند. اگر همه افراد مؤمن و متعهد جامعه این احساس را داشته باشند که اعضای یک پیکرند و افراد یک خانواده ‌الهی هستند و نیازهای یکدیگر را برآورده سازند، چنین جامعه‌ای در حقیقت بهشت برین می‌شود. اسلام نیز در پی ساختن چنین جامعه‌ای است و از این رو بالاترین ستایش‌ها را برای خدمت به مردم و همدردی و رعایت حقوق‌شان قایل است. رسول گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمودند: «نزدیکترین شما به من در روز قیامت، کسانی‌اند که در گفتار، راستگوتر و در امانتداری، استوارتر و در عهد و پیمان، وفادارتر و در اخلاق، نیکوتر و نسبت به مردم، خدمت‌گزارتر باشد.»[7] بنابراین یک فرد مؤمن و متعهد که سعادت خود را و جامعه‌اش را می‌خواهد باید به دیگران خدمت کند.
باید سعی نمود با کارسازی و گره‌گشایی از کار دیگران در ردیف بهترین افراد بوده و بالاترین و باارزش‌ترین ثواب‌ها و نعمت‌های الهی را نصیب خود کرد. فرض کنید فردی برای حلّ مشکل‌اش به برادر دینی خود مراجعه می‌کند، باید به احترام‌اش بلند شد، و برای جلب رضایت الهی با چهره گشاده، سلام‌اش کرد و با صبر و حوصله به سخنان‌اش گوش داد، سپس با دلسوزی و تلاش بدنبال برآوردن حاجت او و یا رفع مشکل‌اش رفت و در پایان بدرقه‌کنان از وی خداحافظی کرد. اگر اینگونه برخورد شود، نشانه‌ ایمان، تعهد و پای‌بندی به اصول و ارزش‌های اسلامی است.
خدمت به دیگران که یکی از ویژگی‌های اخلاقی افراد مؤمن و متعهد است، مصداق‌ها و جلوه‌های فراوانی دارد، کمک‌ مالی از مصداق‌های بارز خدمت به مردم به حساب می‌آید. یکی دیگر از جلوه‌های خدمت به مردم که افراد مؤمن و متعهد خود را به آن پای‌بند می‌دانند، راهنمایی فکری دیگران به خصوص کودکان و نوجوانان است.
3. برقراری رابطه برادرانه
برادری و صمیمیت، نعمتی است که دل‌ها را به هم پیوند داده، اختلاف‌ها را از میان برده و آرامش و امنیت را برای مردم به ارمغان می‌آورد. خداوند در قرآن می‌فرماید: «نعمت بزرگ خدا را به یاد آرید که چگونه دشمنان یکدیگر بودید و خدا در میان دل‌های شما صمیمیّت و دوستی ایجاد کرد و به برکت این نعمت، برادر شدید.»[8] افراد مؤمن و متعهد به خوبی می‌دانند که رفتار برادرانه، با دیگران آثار دنیوی و اخروی بسیاری دارد و پیشوایان دینی شدیداً به آن تأکید نموده‌اند. امام صادق ـ علیه السّلام ـ در مورد رابطه برادرانه میان مؤمنان می‌فرماید: «همانا مؤمن برادر مؤمن، چشم و راهنمای او است،‌به او خیانت و ظلم نمیکند و در کار او غشّ روا نمی‌دارد و وعده‌ای نمی‌دهد که به آن عمل نکند.»[9] پیامبر گرامی اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ با یک تشبیه گویا، همکاری برادرانه افراد مؤمن و متعهد را نسبت به یکدیگر، چنین بیان می‌کند: «مثل دو برادر ایمانی، همانند دو دست است که یکی به دیگری کمک می‌رساند.»[10] نتیجه عملی و کاربردی که از این روایات می‌توان گرفت این است که: باید همه‌افراد مؤمن و متعهد با همگان اعم از آنهایی که دوستان نزدیک هستند یا با افرادی که نسبت خاصی ندارند رفتار شایسته، و حاکی از احترام و گذشت از خود نشان داد.

پی نوشت ها:
[1] . کلینی، محمد ابن یعقوب، اصول کافی، ج 2، ص 99.
[2] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 67، ص 361.
[3] . آل‌عمران/158.
[4] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 68، ص 398.
[5] . قمی، عباس، سفینه البحار، ج 1، ص 411.
[6] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 71، ص 383.
[7] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 7، ص 303.
[8] . آل‌عمران/103.
[9] . کلینی، محمد ابن یعقوب، اصول کافی، ج 2، ص 166.
[10] . فیض کاشانی، المحجه البیضاء، ج 3، ص 319.