نویسندگان:
حمیده فیض آبادی
حسین پناهی

«اعجازعلمی قرآن» مربوط به اشاراتی است که از گوشه های سخن حق تعالی نمودارگشته و هدف اصلی نبوده است، زیرا قرآن کتاب هدایت است و هدف اصلی آن جهت بخشیدن به زندگی انسان و آموختن راه سعادت به او است ازاین رو اگر گاه در قرآن به برخی اشارات علمی بر می خوریم، ازآن جهت است که این سخن از منبع سرشارعلم و حکمت الهی نشأت گرفته و از سرچشمه علم بی پایان حکایت دارد.
در این مقاله می خواهیم به آیاتی که به دریا و اقیانوس اشاره ای دارند بپردازیم.
«و او در دریاها چشمه های تجدید کننده رشته کوه مانند دارد».
نکته آیه: در دریا چشمه های تجدید کننده رشته کوه مانند وجود دارد: قشر خارجی زمین از بخش های کوچک و بزرگ جدا از هم تشکیل شده که حدوداً 10 تا می باشند.میان آن ها شکاف های بزرگ است که هزاران کیلومتر طول دارد و بخش عمده آن ها در دریاها می باشد. از میان این شکاف ها مواد مذاب درون زمین چشمه وار بیرون می ریزند. مواد و عناصری که از درون زمین از این چشمه ها بیرون می آیند تجدید کننده شرایط زیستی و از ضروریات ادامه حیات روی زمین می باشند. شکل آن ها نیز چنان که قرآن آن را توصیف نموده مانند “رشته کوه” می ماند.

خورشید
خورشید در قرار گاه خود در حرکت است
وَالشَّمْسُ تَجْرِی لِمُسْتَقَرٍّ لَّهَا ذَلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ (یس/38)
«و نیز خورشید(تابان) که بر مدار معین خود دائم بی هیچ اختلاف به گردش است برهان دیگر بر قدرت خدای دانای مقتدر است.»

حرکت خورشید
چوخورشید اندر معین مدار
همیشه بچرخد بود برقرار
نکته آیه: خورشید در قرار گاه خود در حرکت است: واژه «مستقر» به معنی: جای ثابت و مشخصی است که شئ یا فرد در آن است ضمن این که به این طرف و آن طرف نیز رفت و آمد می کند. خورشید همان طور که آیه توصیف می کند در«مستقر» خود در حرکت است.«مستقر» آن مرکز منظومه شمسی است که جای آن ثابت و مشخص است. و حرکت آن از جمله حرکت آن در مداری در کهکشان راه شیری است که با سرعت 900000 کیلومتر در ساعت در آن در حرکت است و 225 میلیون سال طول می دهد تا آن را طی کند.(بنا بر علم نجوم عصر حضرت محمد(ص): زمین مرکز جهان بود و خورشید و سیارات به دور آن می چرخیدند. این تئوری تا سال 1543 به قوت خود باقی بود. ولی قرآن خورشید را در«مستقر» خود(که مرکز منظومه شمسی باشد) در حرکت بیان کرده است).
وَالشَّمْسِ وَضُحَاهَا – وَالْقَمَرِ إِذَا تَلَاهَا – وَالنَّهَارِ إِذَا جَلَّاهَا (شمس/1-3)
«سوگند به خورشید و پرتو آن- و به ماه وقتی که آن را بازتاب می دهد- و به روز وقتی که آن را متجلی می کند- و به شب وقتی که آن را می پوشاند»
*قسم باد بر شمس گیتی فروز
چو روشن نماید جهان را به روز
*قسم باد بر قدر تابنده ماه
که دنبال خورشید آید ز راه
*قسم باد بر روز چون با حضور
منور نماید جهان را به نور
*قسم باد بر شب چو آن تیره شام
جهان در سیاهی کشاند تمام
نکته آیات: روز پرتو خورشید را متجلی می کند و شب آن را می پوشاند: تصویری که می بینیم تصویر کره زمین است که از فضا گرفته شده است. چنان که می بینیم فضا در اصل سیاه و تاریک است، هر چند نور و پرتو خورشید در فضا وجود دارد اما متجلی نیست، ولی آن بخشی از زمین که روبه روی خورشید قرار دارد و روز نامیده می شود آن را متجلی می کند. که ارتفاع آن حدوداً 100 کیلومتر از جو است. و با چرخش زمین و رفتن روز به جای شب، شب آن بخش متجلی پرتو خورشید را می پوشاند.

نسبت مساحت دریاها با خشکی ها
در زمان نزول قرآن کریم هنوز قاره ها کشف نشده بودند و تعیین نسبت دریاها به خشکی ها به هیچ وجه امکان پذیر نبوده است و همان طور که اطلاع دارید قاره آمریکا در قرن(5) کشف شده است. در آیات قرآن جمعاً(13) بار از کلمه خشکی(بریابس) و(32) بار از کلمه دریا یاد شده است. یعنی نسبت دریا 32/45 و نسبت خشکی 13/45 است که اگر به درصد محاسبه شود دریا 71% و خشکی 29% محاسبه می شود که با محاسبات علمی امروز مطاقبت دارد. این درصدی که بشر امروزه با استفاده از تجهیزات پیشرفته کامپیوترهای مدرن و با استفاده از عکس های فضایی به دست آورده همان طوری که مشاهده می کنید در لابه لای آیات قرآن مجید که(14) قرن پیش نازل شده است مندرج است.

ابتدا آسمان خلق شد یا زمین؟
در سوره بقره آیه 29 خدا می گوید:
هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُم مَّا فِی الأَرْضِ جَمِیعًا ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاء فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَهُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ (بقره/29)
«و هفت آسمان را بر فراز یک دیگر برافراشت و او به هر چیز(و همه ی نظام آفرینش) داناست.»
«او خدایی است که همه موجودات زمین را برای شما خلق کرد سپس به خلقت آسمان نظر گماشت.»
در سوره فصلت آیه های 9 الی 12 به جزئیات خلق زمین اشاره شده و بار دیگر تأکید شده که ابتدا خداوند زمین را آفرید. اما در سوره النازعات آیه های 27 الی 30 می خوانیم آسمان را ابتدا بس بلند و محکم آفرید سپس زمین را بگسترانید!
قُلْ أَئِنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فِی یَوْمَیْنِ وَتَجْعَلُونَ لَهُ أَندَادًا ذَلِکَ رَبُّ الْعَالَمِینَ * وَجَعَلَ فِیهَا رَوَاسِیَ مِن فَوْقِهَا وَبَارَکَ فِیهَا وَقَدَّرَ فِیهَا أَقْوَاتَهَا فِی أَرْبَعَهِ أَیَّامٍ سَوَاء لِّلسَّائِلِینَ* ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاء وَهِیَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ اِئْتِیَا طَوْعًا أَوْ کَرْهًا قَالَتَا أَتَیْنَا طَائِعِینَ* فَقَضَاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ فِی یَوْمَیْنِ وَأَوْحَى فِی کُلِّ سَمَآءٍ أَمْرَهَا وَزَیَّنَّا السَّمَاء الدُّنْیَا بِمَصَابِیحَ وَحِفْظًا ذَلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ (فصلت/12-9)
«ای رسول مشرکان را بگو که شما به خدا که زمین(جهان را) در دو روز بیافرید کافر می شوید و بر او مثل و مانند قرار می دهید او خدای جهانیان است- و او را روی زمین کوه ها بر افراشت و انواع برکات و منابع بسیار در آن قرار داد و قوت و ارزاق اهل زمین را در چهار روز(برای هر شهر و دیاری) مقدر و معین فرمود و روزی طلبان را یکسان در کسب روزی خود گردانید- و آنگاه به خلقت آسمان ها توجه کامل فرمود که آسمان ها دودی بود او(به امر نافذ تکوینی) فرمود که ای آسمان و زمین همه به سوی خدا(و اطاعت فرمان حق) به شوق و رغبت یا به جبر و کرامت بشتابید آن ها عرضه داشتند ما با کمال شوق و میل به سوی تو می شتابیم-
آن گاه نظم هفت آسمان را در دو روز استوار فرمود و در هر آسمانی به نظم امرش وحی فرمود و آسمان(محسوس) دنیا را به چراغ های رخشنده(مهر و ماه انجم) زیب و زیور دادیم این تقدیر خدای مقتدر داناست.»
ءَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاء بَنَاهَا* رَفَعَ سَمْکَهَا فَسَوَّاهَا* وَأَغْطَشَ لَیْلَهَا وَأَخْرَجَ ضُحَاهَا* وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِکَ دَحَاهَآ (النازعات/30-27)
«آیا بنای شما آدمیان استوارتر است یا بنای آسمان بلند- که سقفی بس بلند بی ستون و استوار ساخت- و شامش را تیره ساخت و روزش را روشن گردانید- و زمین را پس از آن بگسترانید.
1) اگر قول اول و دوم را بپذیریم سوال این است که اگر ابتدا زمین را آفرید زمین را در کجا قرار داد؟ می دانیم زمین سیاره ی کروی است در فضا واقع در منظومه شمسی. چگونه ممکن است ابتدا زمین آفریده شده و بعد آسمان و بعد خداوند زمین را در فضا قرار داده باشد؟!
2)امروزه حتی کودکان هم در مورد انفجار بزرگ(بیگ بنگ) کمابیش اطلاعاتی دارند. می دانیم تمامی جهان پس از انفجار بزرگ به وجود آمده و از آن زمان تاکنون هم چنان در حال انبساط است. لذا این که ابتدا زمین خلق شده باشد ناشی از تصور علمی 1500 سال قبل است!
هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَکُم مَّا فِی الأَرْضِ جَمِیعًا ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَهُوَ بِکُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ (بقره/29)
«اوست خدایی که خلق کرد برای شما همه ی موجودات که در روی زمین است پس از آن نظر گماشت به خلقت آسمان و هفت آسمان را بر فراز یک دیگر بر افراشت و او به هر چیز(و همه نظام آفرینش) داناست.»
در این آیه از خلقت آسمان صحبت نشده بلکه از پرداختن به سماء و آن را 7 سماء نمودن صحبت شده است، یعنی سماء وجود داشته است ولی 7 تا نبوده و وضعیت کنونی خود را نداشته است.(سماء در آیه به معنی جو است و توضیحات آن در این سایت در بخش جو آمده است).
قُلْ أَئِنَّکُمْ لَتَکْفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فِی یَوْمَیْنِ وَتَجْعَلُونَ لَهُ أَندَادًا ذَلِکَ رَبُّ الْعَالَمِینَ* وَجَعَلَ فِیهَا رَوَاسِیَ مِن فَوْقِهَا وَبَارَکَ فِیهَا وَقَدَّرَ فِیهَا أَقْوَاتَهَا فِی أَرْبَعَهِ أَیَّامٍ سَوَآءً لِّلسَّائِلِینَ* ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاء وَهِیَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ اِئْتِیَا طَوْعًا أَوْ کَرْهًا قَالَتَا أَتَیْنَا طَائِعِینَ* فَقَضَاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ فِی یَوْمَیْنِ وَأَوْحَى فِی کُلِّ سَمَآءٍ أَمْرَهَا وَزَیَّنَّا السَّمَآءَ الدُّنْیَا بِمَصَابِیحَ وَحِفْظًا ذَلِکَ تَقْدِیرُ الْعَزِیزِ الْعَلِیمِ (فصلت/9-12)
«ای رسول مشرکان را بگو که شما به خدا که زمین(جهان را ) در دو روز بیافرید کافر می شوید و بر او مثل و مانند قرار می دهید او خدای جهانیان است- و او را روی زمین کوه ها برافراشت و انواع برکات و منابع بسیار در آن قرار داد و قوت و ارزاق اهل زمین را در چهار روز(برای هر شهر و دیاری) مقدر و معین فرمود و روزی طلبان را یکسان در کسب روزی خود گردانید- و آنگاه به خلقت آسمان ها توجه کامل فرمود که آسمان ها دودی بود او(به امر نافذ تکوینی) فرمود که ای آسمان و زمین همه به سوی خدا(و اطاعت فرمان حق) به شوق و رغبت یا به خبر و کراهت بشتابید آن ها عرضه داشتند ما با کمال شوق و میل به تو می شتابیم- آنگاه نظم هفت آسمان را در دو روز استوار نمود و در هر آسمانی به نظم امرش وحی فرمود و آسمان(محسوس) دنیا را به چراغ ها ی رخشنده(مهر و ماه انجم زیب و زیور دادیم این تقدیر خدای مقتدر داناست.»
در این آیات نیز از آفرینش آسمان صحبت نشده بلکه از پرداختن به سماء صحبت شده و گفته شده که در آن زمان دود بوده است.(سماء در آیه به معنی جو است و توضیحات آن در بخش جو آمده است).
ءَأَنتُمْ أَشَدُّ خَلْقًا أَمِ السَّمَاء بَنَاهَا * رَفَعَ سَمْکَهَا فَسَوَّاهَا* وَأَغْطَشَ لَیْلَهَا وَأَخْرَجَ ضُحَاهَا* وَالْأَرْضَ بَعْدَ ذَلِکَ دَحَاهَا (نازعات/27-30)
«آیا بنای شما آدمیان استوارتر است یا بنای آسمان بلند- که سقفی بس بلند بی ستون و استوار ساخت- و شامش را تیره ساخت و روزش را روشن گردانید- و زمین را پس از آن بگسترانید.»
در این آیات نیز گفته نشده است که زمین گسترانیده شده است، بلکه در آیه 30 در رابطه با زمین گفته شده«دَحاها». دحو به معنی: دور بردن چیزی ضمن چرخاندن و غلطاندن، است. آیه مربوط به دور شدن زمین از خورشید است و توضیحات این آیات در بخش زمین آمده است.

موضوع اختلاف در آب بحرها و وجود پرده در میان آن ها
در سال 1982 م یک هیئت علمی از امریکا به دانشگاه ملک عبدالعزیز در سعودی آمد و یادآور گردید که این پرده در میان آب های باب مندب وجود دارد که سفینه های فضایی امریکا آن را عکس برداری کرده است، و معلوم شده است که این پرده با جزر و مد و توسط باد در در حرکت است یعنی- مرج- چنان که قرآن می گوید و قرآن در بحر تقریباً به هزار متر می رسد.
حالا در قرآن می بینیم که این آیه می گوید:
مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ یَلْتَقِیَانِ* بَیْنَهُمَا بَرْزَخٌ لَّا یَبْغِیَانِ* فَبِأَیِّ آلَاء رَبِّکُمَا تُکَذِّبَانِ (الرحمن/21-19)
«گذاشت این دو دریا را تا به هم جمع شوند، میان این هر دو حجابی است یکی بر دیگری تعدی نمی کند، پس کدام یک از نعمت های پروردگار خویش را دروغ می شمرید، بر آید ازین دو دریا مروارید و مرجان».
موضوع رویاروی آب های شیرین با آب های شور خداوند، فرموده است:
وَهُوَ الَّذِی مَرَجَ الْبَحْرَیْنِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَهَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَجَعَلَ بَیْنَهُمَا بَرْزَخًا وَحِجْرًا مَّحْجُورًا (فرقان/53)
«و او خدایی است که دو دریا را به هم در آمیخت که این آب گوارا و شیرین و آن دیگر شور و تلخ بود و بین این دو آب(در عین به هم آمیختن) واسطه و حائلی قرار داد که همیشه از هم منفصل و جدا باشند.»
این پرده یا برزخ فاصل میان نهر و بحر وجود دارد، آب های نهر که به بحر سرازیر می شود و با وضاحت در تصویرهای گرفته شده از سفینه های فضایی معلوم می شود و شکل آن تقریباً مثلثی است، اصل و پایه آن در بحر و بلندترین نقطه ی آن آخر نهر است و تحقیقات علمی نشان می دهد این پرده ها همان گونه که قرآن گفته پرده ای است که می شود از آن گذشت و ماهی می تواند از آن عبور کند چه در بحر باشد و چه در نهر.

موضوع موج های موجود در قعر بحرها
در سال 1900م محققین بحری کشورهای اسکاندیناوی منطقه را در عمق بیش تر از دوصد متری بحر کشف کردند که در آن جا موج های داخلی زیر آب وجود داشت.بعداً با استفاده از وسایل غواصی در آن جا تحقیقات صورت گرفت ثابت گردید که در تحت این موج ها تاریکی عجیبی حکمفرماست، اما در بالای این منطقه به طرف بالا تاریکی تدریجاً کم می گردد تا این به سطح خشکی می رسد، امتداد این تاریکی تا عمق تقریباً هزار متر می رسد. با این که همه می دانند انسان عادی بدون تجهیزات غواصی نمی تواند بیش تر از عمق 30 متر در آب غواصی کند و در زمان پیامبر و نزول وحی این تجهیزات هم وجود نداشت ولی قرآن کریم این منطقه را چنین وصف کرده است:
أَوْ کَظُلُمَاتٍ فِی بَحْرٍ لُّجِّیٍّ یَغْشَاهُ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ سَحَابٌ ظُلُمَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ إِذَا أَخْرَجَ یَدَهُ لَمْ یَکَدْ یَرَاهَا وَمَن لَّمْ یَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُورًا فَمَا لَهُ مِن نُّورٍ (نور/40)
«یا مانند تاریک هایی که در بحر پیچنده می پوشاند موج از بالای آن و موجی از بالای آن ابر، تاریکی بالای تاریکی هر گاه خارج کند دست خود را نمی تواند که ببیند آن را و کسی را که خداوند، برایش روشنی نگرانیده باشد هیچ روشنی برایش نیست»
هر چه موج اول در قرآن کریم همان موج داخلی عمیق است، موج دوم موج بالای سطح بحر است و این نیز از معجزات علمی قرآن کریم است که علم بشری توانست آن را در سال 1900 م کشف کند حال این که قرآن به تفصیل آن را در 1400 سال قبل بیان نموده بود.
موضوع آتشفشان های موجود در عمق بحرها
خداوند، فرموده است:
وَالطُّورِ* وَکِتَابٍ مَّسْطُورٍ* فِی رَقٍّ مَّنشُورٍ* وَالْبَیْتِ الْمَعْمُورِ* وَالسَّقْفِ الْمَرْفُوعِ* وَالْبَحْرِ الْمَسْجُورِ (طور/6-1)
«قسم به طور سینا- قسم به کتاب مسطور قرآن- در صحیفه گشوده فرقان(که خدا به رسولش محمد مصطفی فرستاد) –قسم به بیت المعمور که خدا به ذکر و طواف بندگان و یا به تسبیح فرشتگان معمور گردانید- قسم به طاق بلند(آسمان)- قسم به دریای آتش فروزان.
یکی از معانی مسجور در عربی گرم است. حالا ثابت شده است که آتش فشان های در عمق بحرها وجود دارد و علم این موضوع در نیمه ی قرن بیستم کشف کرد.
منبع: فیض آبادی، حمیده/ پناهی، حسین، جغرافی در قرآن، تهران: فیض دانش، چاپ دوازدهم، (1389).