نویسنده:محسن ماجراجو

الف) طلب فرزند

حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند:
«فرزند صالح گلی از گل‌های بهشت است و از سعادت انسان است که فرزند صالحی داشته باشد.»
و نیز می‌فرمایند: «بیماری فرزند, کفاره گناهان پدر و مادر است. »
روزی جبرئیل بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نازل شد, دید که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) در حال ناله و زاری هستند. پرسید: چرا گریان و نالان هستید؟ پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمود: دو تا از بچه‌های ما ناراحتی دارند و گریه می‌کنند و ما از ناراحتی آن‌ها ناراحتیم. جبرئیل گفت: یا محمد! حق تعالی برای کودکان شما شیعیانی را بر می‌انگیزد تا هنگامی که آن‌ها گریه کنند. تا ۷ سال گریه آنان «لا اله الا الله» باشد و چون ۷ سال بگذرد گریه آنان طلب آمرزش برای پدر و مادرشان باشد و چون به حد بلوغ برسند, پدر و مادر در ثواب آنان شریک می‌باشند و در گناهشان شریک نمی‌باشند.
در روایتی آمده است که «حضرت عیسی (علیه‌السلام) از کنار قبری عبور می‌کرد و در عالم مکاشفه صاحب قبر را مشاهده کرد که در حال عذاب بود؛ پس از یک سال باز از کنار همان قبر عبور کرد و مشاهده کرد که صاحب آن قبر عذاب نمی‌شود. حضرت عیسی (علیه‌السلام) از علت این امر از پروردگار سؤال کرد. آن گاه به او وحی شد که صاحب این قبر فرزند شایسته‌ای داشت که در این سال به حد بلوغ رسید و جاده‌ای را درست کرده و نیز یتیمی را پناه داده است و ما به سبب عمل نیک این فرزند, پدرش را آمرزیدیم. پس از آن حضرت فرمود: میراثی که از سوی خدا برای بنده باقی می‌ماند, فرزندی است که بعد از مرگش خدا را عبادت می‌کند (تا موجب آمرزش او گردد).»
در روایتی آمده است که: «اگر شخصی بدون فرزند بمیرد, گویا هرگز آن شخص در میان مردم نبوده است و اگر شخص بمیرد و فرزندی از او باقی باشد, گویا آن شخص هرگز نمرده است.»

رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند:
«حق تعالی بر دختران مهربان‌تر از پسران است. هر کسی که به زنان و دختران محارم خود محبت کند و آنان را شاد نماید, خداوند در قیامت او را شاد می‌کند.»
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند:
«دختران حسناتند و پسران نعمتند و خداوند بر حسنه ثواب می‌دهد و از نعمت سؤال می‌کند. پس از آن, حضرت از یکی از اصحاب خود پرسید: شنیده‌ام که خداوند به تو دختری عطا کرده است, ولی او را دوست نداری؛ مگر او چه ضرری برای تو دارد؟ گلی است که بویش می‌کنی و روزی‌اش را خدا می‌دهد و حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) پدر دختران بود. شخصی نزد حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) نشسته بود که ناگهان به او خبر دادند که خداوند به تو دختری عطا کرده است, رنگ آن شخص متغیر شد. سپس حضرت به او فرمود: زمین او را برمی‌دارد و آسمان بر او سایه می‌فکند. خدا روزی‌اش را می‌دهد و گلی است که او را می‌بویی. سپس آن حضرت رو به اصحاب خود کرد و فرمود: هر کس یک دختر دارد, بارش گران است و هر که دو دختر داشته باشد, به خدا سوگند به فریاد او برسید و کسی که سه دختر داشته باشد, جهاد و سایر زحمات را از او بردارید و کسی که چهار دختر داشته باشد, ای بندگان خدا! ا و را یاری کنید و به او قرض بدهید. پس از آن فرمود: هر کس سه دختر یا سه خواهر را نفقه دهد, بهشت بر او واجب می‌شود و بعد از آن فرمود: هر کس دو دختر یا یکی را هم نفقه دهد, بهشت بر او واجب می‌شود.»

زنان و زایمان

دوران بارداری ۴۰ هفته است که از آغاز بارداری تا آخرین روز قاعدگی و تا روز اول تولد نوزاد است. حدود ۱۴ روز طول می‌کشد تا نطفه زن به وسیله نطفه مرد بارور شود و می‌توان گفت که دوران بارداری ۲۴۶ روز است. برای تعیین روز تولد به اولین و آخرین روز قاعدگی, ۷ روز اضافه کنید؛ یعنی از ۱ سال, ۳ ماه کمتر می‌باشد و در پایان این مدت با اختلاف یک یا چند روز زایمان صورت می‌گیرد.
آغاز قاعدگی پس از زایمان را نمی‌توان به طور قطعی معین کرد؛ اما اگر مادر کودک خود را از شیر نگرفته باشد, قاعده نخواهد شد. بیش‌تر زنانی که بچه شیر نمی‌دهند, پیش از ۳ ماهگی, قاعدگی آنان شروع می‌شود و آنان که کودک خود را شیر می‌دهند,‌پس از سه ماه, دوره قاعدگی آنان آغاز می‌شود. بارداری در زمان شیردادن ۱۰% است که بیش‌تر در اواخر دوران شیردادن یا در جریان از شیرگرفتن کودک حاصل می‌شود.

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود:
«اولین چیزی که زن پس از زایمان باید بخورد, رطب است؛ همان طور که حق تعالی پس از متولد شدن حضرت عیسی (علیه‌السلام) به حضرت مریم (سلام‌الله‌علیها) دستور داد که رطب بخورد. از حضرت پرسیدند: اگر رطب نباشد چه باید کرد؟ حضرت فرمود که ۹ دانه از خرماهای مدینه بخورد و اگر خرمای مدینه هم نبود, از هر خرمایی که موجود باشد ۹ دانه بخورد و حق تعالی می‌فرمایند: به عزت و جلال خودم سوگند که هر زنی که پس از زایمان رطب بخورد, فرزندش را بردبار می‌گردانم.»
روایت شده است که: «هر زنی که پس از زایمان خرمای برنی بخورد, فرزندش زیرک و بردبار می‌شود.» هم چنین در روایات آمده است که: «هرگاه به حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) بشارت تولد فرزندی را می‌دادند, نمی‌پرسید که پسر است یا دختر؛ بلکه ابتدا می‌پرسید که آیا خلقتش درست است؟ و اگر می‌گفتند که خلقت او کامل است,‌ می‌فرمود: «الحمدلله الذی لم یخلق منی شِیَعاً مٌشَوَّهاً؛ سپاس خداوندی را که از من فرزند قبیح و معیوبی نیافرید.»
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند:
«هنگامی که کودکی متولد می‌شود به قدر یک عدس جاوشیر در آب حل کنید و دو قطره در بینی راست کودک و یک قطره در بینی چپ کودک بریزید و در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه بگویید و بعد نافش را ببرید. اگر این کار را انجام دهید,‌کودک شما نمی‌ترسد و ام الصبیان به او آسیب نمی‌رساند.
و در حدیث دیگری آمده است که «قابله یا شخص دیگری باید در گوش راست نوزاد اقامه بگوید تا جنیان به وی آسیب نرسانند و نیز دیوانه نشود.»
امام باقر (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «کام نوزاد را با آب فرات بردارید و در گوش او اقامه بگویید.»
در روایت دیگری آمده است که «کام نوزاد را با آب فرات و تربت امام حسین (علیه‌السلام) بردارید و اگر آب فرات نباشد با آب باران کام نوزاد را بردارید.»
از حضرت علی (علیه‌السلام) روایت شده است که می‌فرمایند:
«کام فرزندان خود را با خرما بردارید؛ حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) با امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) چنین رفتار می‌کرد. »
در حدیث ولایت حسنین نیز آمده است که «مکروه است که کودک را در ابتدای ولادت در جامه زرد قرار دهید و سنت است که کودک را در جامه سفید بپیچند.»

آداب نام گذاری کودک

در کتاب فقه الرضا آمده است که: « در روز هفتم ولادت نام کودک را تعیین کنید و از اعمالی که در هنگام تولد مستحب مؤکد است, غسل دادن نوزاد است و برخی آن را واجب دانسته‌اند و احتیاط آن است که نیت غسل کنند و بعد کودک را غسل دهند.»
از امام باقر (علیه‌السلام) روایت شده است که می‌فرمایند:
«رسا‌ترین نام‌ها, نامی است که دلالت بر بندگی خدا کند؛ مثل عبدالله و بهترین نام‌ها, نام پیامبران است. »
حضرت علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند:
«فرزند را در شکم مادر نام‌گذاری کنید و اگر برای کودک نام گذاری نکنید, کودک سقط می‌شود و در قیامت از پدر و مادر خود سؤال می‌کند که چرا مرا نام گذاری نکردید.»

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرزند حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) را پیش از تولد, محسن نام گذاری کرد آن فرزند در هنگام حمله به خانه امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) برای بیعت گرفتن و آسیب دیدن حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) به شهادت رسید.
امام کاظم (علیه‌السلام) می‌فرمایند:‌
«اولین نیکی پدر و مادر در حق فرزند خود, آن است که نام نیکی برای او انتخاب کنند.»
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند:
هر کس چهار فرزند به او عطا شود و هیچ کدام را به نام من نام گذاری نکند, به من جفا کرده است.»
از امام کاظم (علیه‌السلام) نیز روایت شده است که می‌فرمایند:
«فقر و بینوایی به خانه‌ای که در آن نام محمد یا احمد یا علی یا حسن یا حسین یا جعفر یا طالب یا عبدالله و یا فاطمه باشد, داخل نمی‌شود. شخصی خدمت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آمد و عرض کرد: خداوند به من پسری عطا کرده است؛ او را چه نامی بگذارم؟ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: او را به بهترین نام‌ها در نزد من که حمزه است, نام‌گذاری کن. »
جابر می‌گوید: با امام باقر (علیه‌السلام) به خانه شخصی رفتیم؛ کودکی از آن خانه بیرون آمد. امام از او پرسید: چه نام داری؟ گفت: محمد. حضرت پرسید: چه کنیه‌ای داری؟ گفت:‌ ابوعلی. حضرت فرمود: خود را از شیطان در جای محکمی محفوظ داشته‌ای؛ به درستی که هرگاه شیطان بشنود که کسی را محمد یا علی صدا می‌زنند, آب می‌شود و هرگاه بشنود که کسی را به نام یکی از دشمنان ما صدا می‌زنند، خوش حال می‌شود و مباهات می‌کند.
شخصی به حضرت صادق (علیه‌السلام) عرض کرد که خداوند به من پسری عطا فرموده است. حضرت فرمود: مبارک است؛ او را چه نام گذاشته‌ای؟ گفت: محمد. حضرت سر را به جانب زمین فرود آورد و اسم محمد را تکرار کرد؛ سپس فرمود: جان خودم و فرزندان و زنان و پدر و مادرم و تمام اهل زمین فدای حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) باد. پس از آن حضرت فرمود: هنگامی که فرزندت را چنین نام گذاشتی او را دشنام نده و او را نزن و به او بدی نرسان و بدان که هیچ خانه‌ای نیست که در آن نام محمد باشد, مگر این که هر روز آن خانه تقدیس و تطهیر می‌شود.
در حدیث دیگری آمده است که «پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از نام گذاری کودک به نام‌های حکم, حکیم , خالد و مالک نهی می‌کرد و می‌فرمود که دشمن‌ترین نام‌ها نزد خدا, حارث, مالک و خالد است و از چهار کینه ابو عیسی, ابوالحکم, ابومالک و ابوالقاسم – در صورتی که نام محمد باشد – نهی می‌فرمود».
همچنین در حدیثی آمده است که «نام کودک خود را یاسین نگذارید: زیرا این نام مخصوص پیغمبر است.»
از حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) روایت شده است که می‌فرمایند:
«هرگاه گروهی برای مشورت در امری جمع شوند و در میان آنان شخصی به نام محمد یا حامد یا محمود یا احمد باشد رأی آنان نیکو خواهد بود؛ همان طور که نام آنان خیر است, رأی آنان هم نیکو خواهد بود. »
همچنین پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می‌فرمایند:
«هرگاه فرزندی را محمد نام گذاشتید, او را گرامی بدارید و در مجلس, او را گرامی بدارید و به او روی ترش نکنید. »
نیز در حدیث دیگری می‌فرمایند:
«هر خانه‌ای که در میان آن‌ها نام پیغمبر باشد, حق تعالی هر صبح و عصر ملکی را مأمور می‌کند تا او را دعا کند. »

آداب عقیقه برای کودک

«عقیقه برای فرزند, برای کسی که قادر بر انجام آن است,‌ مستحب مؤکد است و اگر عقیقه به تأخیر افتاد تا هنگام بلوغ کودک, انجام آن به وسیله پدر مستحب است و پس از بلوغ تا پایان عمر به وسیله خود شخص مستحب می‌باشد.»
گفته شده است که فرزند در گرو عقیقه است؛ یعنی اگر عقیقه نکنید, فرزند در معرض مرگ و بلا قرار دارد.
امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند:
عقیقه بر کسی که توانایی مالی دارد, لازم است و کسی که فقیر است بعد از توان‌گر شدن لازم است این کار را انجام دهد و اگر برای کودکی عقیقه میسر نشد تا هنگامی که برای او قربانی کردند, کافی است.
از امام صادق (علیه‌السلام) پرسیدند: ما برای عقیقه, گوسفند پیدا نکردیم چه کنیم؟ آیا به اندازه قیمت گوسفند صدقه بدهیم؟ حضرت فرمود: خیر, باید گوسفند تهیه کنید؛ زیرا خداوند اطعام و ریختن خون را دوست دارد. سپس از حضرت پرسیدند: آیا فرزندی که در روز هفتم بیمرد, باید برای او صدقه داد؟ حضرت فرمود: اگر کودک پیش از ظهر بمیرد, صدقه ندارد و اگر بعد از ظهر بمیرد, باید برای او صدقه داد. شخصی از حضرت صادق (علیه‌السلام) پرسید:‌من نمی‌دانم که آیا پدرم برایم عقیقه کرده یا نه؟ حضرت فرمود: عقیقه بکن؛ اشکالی ندارد و آن شخص در هنگام پیری برای خود عقیقه کرد.
همچنین از امام صادق (علیه‌السلام) روایت شده است که می‌فرمایند:
«فرزند را در روز هفتم نام گذاری کنید و عقیقه درست کنید و سر او را بتراشید و به وزن موی سرش نقره صدقه بدهید و ران گوسفند را به قابله بدهید و بقیه را به مردم بدهید.»
و در حدیث دیگری آمده است که «ربع گوسفند را به قابله بدهید و اگر زن, قابله نداشت, آن گوشت را به مادر او بدهید و دست کم باید گوشت عقیقه را به ۱۰ نفر بدهید و صاحب عقیقه خود نباید از گوشت آن بخورد.»
امام رضا (علیه‌السلام) می‌فرمایند:
«حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) در روز ولادت امام حسن و امام حسین (علیهماالسلام) در گوش آنان اذان گفت و حضرت فاطمه (سلام‌الله‌علیها) در روز هفتم ولادت برای آنان عقیقه درست کرد و پای گوسفند را به همراه یک سکه اشرفی به قابله داد.»
یکی از آداب عقیقه این است که اگر می‌خواهید شتر را عقیقه کنید, باید پنج ساله و یا بیشتر باشد و اگر خواستید بز را عقیقه کنید, باید یک ساله به بالا باشد و اگر گوسفندی را عقیقه می‌کنید باید ۶ یا ۷ ماهه باشد. بهتر است حیوانی را که عقیقه می‌کنید, اخته نباشد و از نظر ظاهری نیز سالم باشد؛ یعنی شاخ آن شکسته, گوش آن بریده,‌چشم‌های آن نابینا و پاهای آن لنگ نباشد. هم چنین بهتر است که گوسفند چاق باشد؛ اما اگر در عقیقه نیّت قربانی نشود, هر نوع گوسفندی که باشد خوب است و چون مقصود از عقیقه, اطعام و دادن گوشت به مردم است,‌هر چه گوسفند چاق‌تر باشد بهتر است. برای عقیقه کردن – چه پسر و چه دختر – گوسفند ماده هم کافی است. از دیگر آداب عقیقه این است که پدر و مادر صاحب عقیقه نباید از گوشت عقیقه بخورند و استخوان‌های گوسفند را نشکنند و از مفصل جدا کنند و نیز سنت است که گوشت را به صورت خام تقسیم نکنند؛ بلکه آن را با آب نمک بپزند و نیز بهتر است که ابتدا سر کودک را بتراشند و بعد گوسفند را عقیقه بکنند. لازم است که تراشیدن سر و عقیقه کردن و به اندازه موی سر کودک طلا یا نقره صدقه دادن, همه در یک جا و یک وقت انجام شود و باید همه سر کودک را بتراشند. کودکی را نزد پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) آوردند تا برای او دعا کند و آن کودک کاکل داشت.حضرت دعا نکرد و دستور داد که کاکلش را بتراشند. و نیز سنت است که بعد از تراشیدن سر کودک, زعفران بر سر او بمالند.
حسین بن خالد می‌گوید: از امام رضا (علیه‌السلام) پرسیدم که تهنیت و تبریک کودک در چه روزی بهتر است؟ فرمود: هنگامی که امام حسن (علیه‌السلام) متولد شد, جبرئیل (علیه‌السلام) در روز هفتم برای تبریک و تهنیت بر حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) وارد شد و امر کرد که کودک را نام گذاری کنند و سرش را بتراشند و برای او عقیقه درست کنند و گوش او را سوراخ کنند.
منبع:نیازها و روابط دختران و پسران