مقدمه:
بحث اخلاقى امروز در ادامه بحث فضائل و صفات الشیعه است، مرحوم علاّمه مجلسى درباره فضائل شیعه و صفات شیعه بحث هاى فراوانى دارد و روایاتى است که سزاوار است امروز هم خودمان بخوانیم و بدانیم و هم براى دیگران بازگو کنیم تا افرادى که تنها به نام تشیع دل خوش مى کنند بدانند شیعه و پیرو مکتب اهل بیت(ع) بودن کار آسانى نیست.
در بحث امروز یک حدیث مى خوانیم که در عین حال این که فضائل را مى گوید وظایف شیعیان را هم مى گوید. حدیثى از امام صادق(ع) خطاب به ابوبصیر که فقط چند جمله از آن را بازگو مى کنیم:

حدیث:
عن محمّد بن اسماعیل، عن ابیه قال: کنت عند ابى عبدالله(ع): اذا دخل علیه ابوبصیر… فقال یا ابامحمّد لقد ذکرکم الله فى کتابه فقال: «اِن عبادى لیس لک علیهم لسلطان»(1) والله ما اراد بهذا الا الائمه(ع) وشیعتهم، فهل سررتک یا ابامحمّد؟ قال: قلت: جعلتُ فداک زدنى…(2)

ترجمه:
ابوبصیر وارد مجلس امام صادق(ع) شد و نشست و نفس نفس مى زد امام رو به او کرد و فرمود ناراحتى عرض کرد پیر و ناتوان شده ام و تنفس براى من سخت شده و در آستانه رفتن هستم ولى از همه بدتر نگران بعد از مرگ هستم نمى دانم سرنوشت من چیست؟ امام فرمود چرا این حرف را مى زنى که افتخار تشیّع هستى سپس امام فضائل و افتخارات شیعه را بیان کردند و هر فصلى را که امام مى فرمود مى گفت آیا این مطلب تو را خوشحال کرد و ابوبصیر مى گفت بله قربانت گردم بازهم برایم بگو…
در ادامه حضرت فرمود: اى ابوبصیر خداوند در قرآن به شما شیعیان اشاره کرده و فرموده شیطان نمى تواند سلطه اى بر بندگان من پیدا کند به خدا قسم که خداوند اراده نکرده از بندگان مگر ائمّه و شیعیان.

شرح:
در مورد شیطان سؤالاتى است که اکثراً توسط جوانان پرسیده مى شود و لازم است آنها را مورد بررسى قرار دهیم:
1- چرا خداوند شیطان این موجود خبیث و اغواگر را آفرید تا ما را وسوسه کند و ما را از راه سعادت باز دارد در حالى که ما براى پیمودن راه سعادت آفریده شده ایم؟
جواب: خداوند شیطان را شیطان نیافرید بلکه پاک آفرید و در صف ملائکه بود، عامل نفوذى نبود بلکه موجود صالحى بود، جزء عابدان و زاهدان و مقرّبان درگاه خدا ولى بعداً به سوء اختیار خودش منحرف شده تکبّر، خودبزرگ بینى، حسد، پیروى از هواى نفس، جاه و جلال طلبیدن سبب شد تا سقوط کند و هواى نفس عامل اصلى است که اگر نباشد نفوذ شیطان هم نیست. أبى و أستکبر و کان من الکافرین(3) و خداوند او را از آن مقام نازل کرد. پس شیطان شیطان نبوده.
اشکال: اگر شیطان جزءِ ملائکه بود، ملائک که از خود اختیار ندارند و همه تحت فرمان خداوند هستند چرا او رد کرد و از فرمان الهى سرپیچى کرد؟
جواب: شیطان ملائکه نبود که اختیار نداشته باشد بلکه از جنّیان بود.
2- ما براى سعادت آفریده شدیم ما خلقت الجن و الانس الاّ لیعبدون پس موجود مزاحم شیطان براى چیست آن هم چیزى که دیده نمى شود و قابل دفاع و پیش گیرى نیست که با هدف آفرینش نمى سازد؟
جواب: قرآن مى فرماید شیطان بى اختیار شما نفوذ در شما نمى کند، دروازه قلب شما به روى او بسته است و شما دروازه را باز مى کنید در واقع هیچ موجود خبیثى راهى به کشور تن و روح انسان ندارد انما سلطانه على الذین یتولونه والذین هم به به مشرکون.(4) کسانى که او را شریک خداوند قرار مى دهند و اطاعت از او مى کنند روز قیامت هم شیطان مى گوید «و ما کان لى علیکم من سلطلان الا اَن دعوتکم فأستجبتم فلا تلوموننى ولوموا أنفسکم» من بر شما مسلّط نیستم فقط شما را دعوت کردم و شما هم دعوت مرا پذیرفتید پس مرا ملامت نکنید بلکه خودتان را سرزنش کنید.
این نکته قابل ذکر است که خود شیطان اسباب تکامل است براى کسانى که در راه تکامل هستند چون با او گلاویزشدن و دست و پنجه نرم کردن باعث تقویت ایمان است. یکى از مورّخان معروف غربى «تواین بى» در کتاب فلسفه تاریخ مى گوید: من در تمام تمدّن هایى که در دنیا به وجود آمد دقّت کردم، هیچ تمدّنى به وجود نیامد مگر مورد هجوم دشمن قوى خارجى قرار گرفت و براى دفاع تمام قوایش را بسیج کرد و شکوفا شد. پس در وجود شیطان حکمتى است همچنان که اگر هواى نفس نبود عارفان قوى نمى شدند.
قرآن مى فرماید «اِن عبادى لیس لک علیهم سلطان».
لهن آیه این نیست که شیطان با شیعیان گلاویز نمى شود بلکه خداوند مى فرماید من حامى و یاورشان هستم آنها به سوى من آمدند و عبادى شدند و من هم حامى آنها هستم پس این مقام بالایى است و از تحت نفوذ شیطان خارج بودن افتخار شیعه است ولى مفهوم آن این است که کسانى که سلطه شیطان بر آنها وارد شده شیعیان واقعى نیستند پس این جمله مسئولیت ما را زیاد مى کند. شیعیان معصوم نیستند و ممکن است شیطان هم سراغ آنها بیاید ولى قرآن مى فرماید:
«ان الذین اتقوا اذا مسهم طائفه من الشیطان تذکروا فاذا هم مبصرون»(5) پرهیزکاران هنگامى که گرفتار وسوسه هاى شیطان شوند به یاد خدا مى افتند (پاداش و کیفر او را به یاد مى آورند) و در پرتو یاد او بینا مى گردند. ممکن است شیطان بیاید ولى سلطه نیست پس مسئولیت بسیار سنگین است باید در جامعه اسلامى سلطه شیطان بر فرد، اجتماع، مطبوعات، بازار، زندگى مادى و معنوى حاکم نباشد که اگر شد آن افراد شیعه واقعى نیستند. امیدوارم خداوند به ما توفیق دهد تا مشمول افتخار تشیع بشویم.

پی نوشت :
1. سوره فجر، آیه 42.
2. بحارالانوار، ج 65، ص 51.
3. سوره بقره، آیه 34.
4. سوره نحل، آیه 10.
5. سوره اعراف، آیه 201.

منبع:پایگاه حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی(دامت برکاته)