روح و بدن آشنای دیرینه!

روح و بدن آشنای دیرینه!

برخی[1] اینگونه پنداشته‎اند که در خصوص پیوند روح و بدن و ورود آنها در بهشت، آیات قرآن با هم نهافت دارد اما آن چه به عنوان پیش فرض قابل بیان است، این است که طرح این گونه شبهات واقع بینانه نیست و با روح قرآن شریف تطابق و هم خوانی ندارد. توضیح شبهه و پاسخ آن به شرح زیر است.
شبهه:
در قرآن شریف پیرامون پیوند روح و بدن و چگونگی ورود آن دو به بهشت، مطالب متناقضی بیان شده است. در بعضی آیات آمده است که روح و بدن هر دو وارد بهشت می‎شوند و در بعضی از آیات دیگر آمده است که فقط روح (نفس) وارد بهشت می‎شود. و این نیست مگر تناقض قرآنی.!
پاسخ:
در این که معاد، جسمانی – روحانی است یا تنها روحانی و یا تنها جسمانی؟ و به دنبال آن پیوند روح و بدن چگونه است، آیا هر دو وارد بهشت می‎شوند یا روح تنها و یا بدن تنها، بحث‎های زیادی مطرح شده است. آن چه به عنوان نظر مشهور و مطابق با نظر قرآن شریف قابل بیان است، این است که: معاد، جسمانی – روحانی است.[2] و به دنبال آن روح و بدن نیز هر دو وارد بهشت می‎شوند؛ چون خود بهشت، جسمانی – روحانی است و این بیان در آیات زیادی مطرح شده است که برخی از آن‎ها عبارتند از:
در سوره اسرا آمده است:
«جزای آن‎ها (دوزخیان) این است، چرا که آیات ما را انکار کردند و گفتند: «آیا وقتی ما استخوان و خاک شدیم (باز) در آفرینش جدید برانگیخته خواهیم شد؟.» آیا ندانستند که خدایی که آسمان‎ها و زمین را آفرید، تواناست که مانند آنان را بیافریند و (همان خداست که) بر ایشان زمانی مقرر فرموده که در آن هیچ شکی نیست؟ و (لی) ستمگران جز انکار (چیزی را) نپذیرند.»[3] هم چنین در سوره طه آمده است:
«و از این (زمین) شما را آفریده ایم و در آن شما را باز می‎گردانیم و بار دیگر شما را از آن بیرون می‎آوریم.»[4] هر چند در این دو آیه و آیات دیگر سخن از روح و بدن و ورود آن دو به بهشت نیامده است ولی از آن معاد جسمانی – روحانی نیز فهمیده می‎شود. از آیات زیادی معاد جسمانی فهمیده می‎شود؛ مانند آن جای که می‎فرماید: «آیا انسان می‎پندارد که استخوان‎های او را جمع نخواهیم کرد – آری قادریم که (حتی خطوط سر) انگشتان او را موزون و مرتب کنیم.»[5] در مورد بقاء روح نیز ادله زیادی وجود دارد که از جمله آن قرآن شریف می‎باشد. به عنوان نمونه آمده است: «بگو فرشته مرگ که مأمور شده (روح) شما را می‎گیرد (و) سپس به سوی پروردگارتان باز می‎گرداند.»[6] از این آیات و آیات فراوان دیگر، معاد جسمانی – روحانی و پیوند روح و بدن و ورود آن‎ها به بهشت و هم چنین مادی و معنوی بودن نعمت‎های بهشتی به دست می‎آید. اما آیات مورد شبهه در سوره فجر: در این سوره آمده است:
«ای روح با اطمینان. خشنود و پسندیده به سوی پروردگارت باز گرد. و در سلک بندگان من وارد شو. و در بهشت قدم بگذار.»[7] از این آیات به دست می‎آید که صاحب نفس مطمئنه در زمره بندگان خدا است، و حائز مقام عبودیت است.[8] در حقیقت عبودیت تامّه و کامل در بنده ظهور پیدا می‎کند و با «فَادْخُلی فی عبادی» عبودیت او امضاء می‎شود و او را با تشرّف خاصی مشرّف می‎کند.[9] در روایت وارد شده: وقتی فرشته مرگ نزد مؤمن می‎آید، تا او را قبض روح نماید، او می‎ترسد. ملک الموت می‎گوید: ای ولی خدا نترس. من نسبت به شما از پدر مهربان تر هستم … در آن هنگام پنج تن آل عبا یعنی محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ و اهل بیت ـ علیه السّلام ـ در برابر او ممثل می‎شوند و مؤمن به تماشای آن‎ها مشغول می‎شود. در این صورت نداکننده‎ای از طرف خدای تبارک و تعالی، روح او را صدا می‎کند؛ می‎گوید: «یا ایّتها النفس المطمئنّه …» ای نفسی که با دیدن محمد ـ صلّی الله علیه و آله ـ و اهل بیت ـ علیه السّلام ـ او اطمینان یافتی، به سوی پروردگارت برگرد. در این هنگام هیچ چیز در نظر مؤمن محبوبتر از مرگ و ملحق شدن به منادی نیست.[10] بنابراین مراد از نفس و روح، در این چند آیه، صاحب نفس و مؤمن است و مراد همان «جسم و جان» مؤمن و انسان کامل است. وقتی گفته می‎شود: «به جانم قسم»؛ معنایش این نیست که جان او از جسم او منفک و جدا گشته و جسم مورد خطاب نیست، بلکه جسم وجان هر دو مورد خطاب است. منتهی چون جان هسته مرکزی شخصیّت انسان را تشکیل می‎دهد، به جان تنها سوگند یاد می‎شود؛ وگرنه جسم و جان همیشه با هم مورد خطاب هستند. تازه اگر روح و نفس تنها در این چند آیه مورد خطاب باشد باز معنایش این نیست که بین دو دسته آیات تناقض است. بلکه چینش قرآن شریف این گونه است. یعنی در برخی آیات به معاد جسمانی تنها اشاره می‎نماید و در برخی آیات دیگر به معاد روحانی اشاره می‎کند و از جمع این دو دسته آیات به دست می‎آید که معاد جسمانی – روحانی است. آیات مورد بحث نیز این گونه است. در برخی از آیات روح و بدن هر دو مورد خطاب هستند و در برخی آیات، روح و نفس تنها مورد خطاب می‎باشند و جمع این دو دسته آیات این است که:
روح و بدن هر دو وارد بهشت می‎شوند. به گفته معروف: «اثبات شیء نفی ما عدا نمی‎کند.» وقتی گفته می‎شود: حسن و حسین به کلاس رفتند و بعد گفته می‎شود: حسن به کلاس رفت، معنایش این نیست که حسین به کلاس نرفت. پس هیچ تناقضی بین دو دسته آیات وجود ندارد. بلکه از جمع دو دسته آیات، معاد جسمانی – روحانی ثابت می‎شود و به دنبال آن ثابت می‎شود روح و بدن هر دو وارد بهشت می‎شوند و بهشت نیز مادی ـ معنوی است.


[1] . سایت افشا.
[2] . ر.ک: مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، ج 5، صص 307 – 353.
[3] . سوره اسراء: 17 / 98 – 99.
[4] . سوره طه، 20/ 55.
[5] . سوره قیامت، 75 / 3 – 4.
[6] . سوره سجده: 32 / 11.
[7] . سوره فجر، 89 / 27 – 30.
[8] . تفسیر المیزان، ج 20، ص 478.
[9] . همان.
[10] . تفسیر المیزان، همان.
علی اصغر بابائی ساخمرسی

مطالب مشابه

دیدگاهتان را ثبت کنید