مسجد در اسلام مکانی مقدس و حائز اهمیت است روایات بسیاری درباره فضیلت رفت و آمد و نشستن در مسجد و خواندن نماز در آن به خصوص به جماعت وارد شده است. خداوند در آیه 29 سوره اعراف می‌فرماید: «و اقیموا وجوهکم عند کل مسجد و ادعوه مخلصین له الدین؛ و به سوی هر مسجدی رو کنید و به عبادت بپردازید و خالصانه در دین خود خدا را بخوانید. در حدیثی از رسول اکرم(ص) آمده: المساجد سوق من‌السواق الاخره قراها المغفره و تحضتها الجنه؛ مساجد بازاری از بازارهای آخرت است از کسانی که به آن وارد می‌شوند با مغفرت پذیرایی می‌شود و هدیه آنان بهشت است. امام صادق(ع) فرموده‌اند: من مشی الی مسجد من مساجدالله فله بکل خطوه خطاها حتی یرجع الی منزله عشر حسنات و محی عنه عشر سیئات و رفع له عشر درجات؛ کسی که به سوی مسجد گام برمی‌دارد بر هیچ خشک و تری پا نمی‌گذارد مگر اینکه از زمین اول تا هفتم برای او تسبیح می‌کنند.
با توجه به این مطالب تردیدی باقی نمی‌ماند که مسجد تاثیر بسزایی در ارتقای معنوی انسان و رشد ایمانی او دارد و موجب ثواب اخروی می‌گردد. مسجد به عنوان جایگاه عبادت مسلمانان از مهمترین نهادهای جامعه اسلامی با کارکردی چندمنظوره به شمار می آید و همواره در طول تاریخ اسلام نقش بنیادین و اصلی ایفا کرده است. در پیروزی انقلاب اسلامی، مسجد به عنوان پایگاه اصلی انقلاب نقش آفرینی کرد و امروز هم مسجد در کانون تحولات بیداری اسلامی در منطقه قرار دارد. اما مسجد مورد نظر اسلام و طراز انقلاب اسلامی چگونه باید باشد؟
اهمیت مسجد در اسلام در اهمیت مسجد همین بس که خداوند می فرماید من کره زمین را که خلق کردم، ابتدا مسجدالحرام را برای عبادت قرار دادم. ان اول بیت وضع للناس للذی ببکه مبارکا و هدی للعالمین (آل عمران69) پیامبراکرم(ص) در بدو ورود به مدینه اولین کاری که انجام دادند، ساختن مسجد بود. در قبا مسجد ساختند، بعد از ورود به مدینه هم مسجد ساختند. مسجد خیلی مورد توجه اسلام است. اصولا محل های عبادت حتی اگر مربوط به غیرمسلمانان باشد، در اسلام احترام زیادی دارد. درقرآن آمده است که: لولا دفع الله الناس بعضهم ببعض لهدمت صوامع و بیع و صلوات و مساجد یذکر فیها اسم الله کثیرا (حج44) می فرماید باید مقابل متجاوزین ایستاد وگرنه صومعه ها و دیرها و مساجد که محل عبادت هستند، خراب می شود. پس باید عده ای قیام کنند تا این مراکز عبادت آسیبی نبیند.
در اسلام نمازخواندن در مسجد آن قدر اهمیت دارد که می گویند اگر انسان نماز اول وقتش را تأخیر بیندازد اما در مسجد بخواند، بهتر است از این که نمازش را اول وقت و در خانه بخواند. مسجد در اسلام محلی است که باید استفاده چندمنظوره داشته باشد. در صدر اسلام مسجد کوفه محل مشورت، قضاوت، سؤال و جواب، عبادت و دیگر امور بود. مسجد باید به محور فعالیت های دینی و فرهنگی در جامعه اسلامی تبدیل بشود. مؤمنین باید مسجد را به عنوان محور فعالیت های خودشان قرار بدهند. حتی برنامه روزانه خود را با توجه به وقت نماز در مسجد تنظیم کنند. مؤمنین می توانند قرار ملاقات های خود را در مسجد قرار دهند.
مسجد باید به گونه ای باشد که همه مردم به راحتی در برنامه های آن شرکت کنند. این گونه نباشد که مسجد در اختیار حزب یا گروه خاصی باشد و این مسئله باعث شود که عده ای از مردم به مسجد نیایند. مراکز فرهنگی دیگر مانند حسینیه ها باید مؤید مسجد باشند و نه رقیب آن. اینگونه نباشد که مثلا در ایام محرم در کنار مسجدی یک حسینیه برپا شود و جوان ها به حسینیه بروند و پیرمردها به مسجد. در سال های دفاع مقدس، بیش از 90 درصد شهدای ما از مساجد بودند و نه از مراکز دیگر. بنابراین ما باید به مسجد بیش از آنچه که امروز بها می دهیم توجه کنیم. روحانیون ما باید توجه بیشتری به مسجد داشته باشند. این گونه نباشد که عده ای از روحانیون به خاطر مشغله های دولتی، مساجد را رها کنند. مسجد همواره در اولویت است.
برنامه های مسجد مساجد ما باید علاوه بر اینکه محل عبادت، نماز و دعا باشند، هر کدام پاسخگوی یک نیاز مشخص و ویژه ای هم باشند. مثلا یک مسجدی باشد که پاسخگوی شبهات جوانان باشد و بتواند برای کسانی که سالی یک بار و آن هم در شب قدر به مسجد می آیند، حرف داشته باشد. آدم شبهه دار مانند آدم تیر خورده است. باید تیر را از پایش کشید. باید شبهه او را برطرف کرد وگرنه شاید از دست برود. یک مسجدی باشد که در آن برای بچه ها قصه بگویند. بچه کوچک که تحمل دعای طولانی را ندارد. بنابراین در کنار مساجد ما باید یک اتاقکی باشد که بچه ها در آن بازی کنند. برای آنها اشعار و سروده های خوب دینی بخوانند.
در یکی از کشورهای کوچک عربی برای بچه های ابتدایی سرود درست کرده بودند بر وزن این شعر فارسی که «من راست می گم همیشه، دروغ سرم نمی شه» آنها می گفتند ساداتی الائمه، باب نجاه الامه، اولهم علی، آخرهم مهدی. باید برای بچه ها خوراک بچگانه درست کنیم و در مسجد این خوراک را عرضه کنیم. یک مسجد دیگری باید باشد که برای اساتید دانشگاه برنامه های ویژه داشته باشد.
منبر و وعظ و نماز و امام جماعت این مسجد باید جور دیگری باشد. یعنی ما باید برای انواع نیازها، انواع پاسخ ها را در مسجد عرضه کنیم. در حدیث داریم کسی که به مسجد برود، هشت مطلب نصیبش می شود. یکی از آنها علم مستطرف است. علم مستطرف یعنی حرف تازه. یعنی پیشنماز باید هر روز مطالعه جدید کند و مطالب جدیدی را به مردم عرضه کند.
جلسات معرفتی و معنوی مسجد باید به صورت تناوبی برگزار شود. این طور نباشد که دهه اول محرم در یک خیابان چندین جا روضه باشد، اما چند ماه بعد هیچ خبری از مجلس وعظ در آن خیابان نباشد. همچنین مناسب است پیشنماز مسجد در مناسبت های مختلف از روحانیون منبری خوب دعوت کند که مردم نهایت استفاده را از برنامه های مسجد ببرند. در مسجد نباید بعد از نماز بسته شود. این آفت مسجد است. در خیلی از مسجدها نماز که خوانده می شود، در مسجد بسته می شود.
