مسأله ازدواج و تشکیل خانواده موضوعی حیاتی است و برای هر کس معمولاً یک بار در طول زندگی اش این فرصت طلایی پیش می آید. حیاتی بودن آن از این نظر است که دختر و پسر می خواهند برای خود شریکی در زندگی انتخاب کنند که تا پایان عمر با او زندگی نمایند. شریکی که فرزندان را پرورده ساخته از آن ها انسان هایی برومند به وجود آوردند. بنابراین، عقل ایجاب می کند که انسان درباره همسر آینده اش تحقیق کند و خصوصیات اخلاقی و ویژگی های روحی او را بررسی و مطالعه نماید که این همسر توسط چه پدری پرورش یافته و در دامن چه مادری رشد نموده است؟ و در چه محیط و مکانی رشد پیدا کرده است؟ زیرا مطالعه و بررسی این ویژگی ها اگر به انسان شناخت و آگاهی لازم را ندهد، لااقل شناختی نسبی که بتوان در پرتو آن به هویت اخلاقی و روحی او پی برد، خواهد داد.[1]
بنابراین، کسانی که به آینده فرزندان خویش می اندیشند و می خواهند فرزندانی صالح، متدین، سالم و خوش اخلاق داشته باشند، باید قبل از ازدواج درباره این موضوع تأمل کنند.
در قرآن مجید در مورد زن و شوهر تعبیر جالبی وجود دارد; آن جا که می فرماید: «… آنها لباس شما هستند و شما لباس آنها هستید».[2] تعبیر به لباس در مورد زن و شوهر، از چند نظر قابل بررسی است:
1ـ همان گونه که لباس، انسان را از سرما و گرما و خطرات و نفوذ بیماری ها به بدن حفظ می کند، زن و شوهر نیز یکدیگر را از خطرها و آسیب ها و انحرافات جنسی حفظ می کنند.
2ـ همان گونه که لباس، عیب های بدن را می پوشاند، زن و شوهر نیز عیوب یکدیگر را می پوشانند.
3ـ همان گونه که لباس، زینت انسان است، زن و شوهر مایه زینت و آراستگی همدیگر هستند.[3]
4- از همه مهم تر این است که همان گونه که انسان در خرید یک لباس کمال دقت را دارد در انتخاب همسر هم که یک نوع لباس دایمی بر تن انسان است باید کمال دقت را داشته باشد.
به راستی چه تعبیر جامع و زیبا و چه مثال جالب و دلنشینی! هم به آثار نیک و مثبت ازدواج اشاره دارد، هم همسران را به نکات جالب و فواید ازدواج توجه می دهد و هم به زن و مرد (زوجین) دستور می دهد که اگر می خواهند همسرانی ایده آل باشند، باید لباس همدیگر بوده و در حفظ آن کمال دقت را داشته باشند.
امام صادق(ع) می فرمایند: «همانا زن به مانند گردن بندی است که به گردن انسان افکنده می شود; فکر و اندیشه کن و ببین که چه چیزی را به گردن خود می افکنی».[4]
همچنین پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «ببینید نطفه خودتان را در چه محلی مستقر می کنید زیرا که عرق دساس است».[5] واژه «دساس» در کتب لغت به این حقیقت تفسیر شده که نطفه، سجایای اخلاقی پدران را به فرزندان منتقل میسازد[6] و این همان سخنی است که دانشمندان علوم زیست شناسی و روان شناسی، از آن به عنوان قانون وراثت یاد می کنند.
در این حدیث، رسول گرامی اسلام(ص) از قانون وراثت سخن گفته و از آن به واژه عرق (که همان ژن است) تعبیر نموده و به پیروان خود توصیه کرده اند که از قانون وراثت غافل نباشند و توجه کنند که برای نسل آینده خود زمینی پاک انتخاب کنند تا فرزندان آنان وارث صفات ناپسند نشوند.
بنابراین، دقت و اندیشیدن در انتخاب همسر واقعیتی است که چندان نیازمند به برهان و دلیل نیست. بر پسران و دختران لازم است که دقت کنند; پدران و مادران نیز موظفند در انتخاب همسر برای پسران و دختران خویش کمال دقت را بنمایند تا همسران خوبی برای فرزندان خود انتخاب نمایند.
پر واضح است که با عقل و اندیشیدن، بهتر می توان بر نفی و اثبات امری تصمیم گرفت، لکن ممکن است بررسی های عقلی و فکری در حدی نباشد که انسان قاطعانه بتواند در جهت اثبات یا نفی آن اقدام نماید بدیهی است که در چنین مواردی اسلام راهنما بوده و باید از دیدگاه های افراد صالح بهره جست. مثلاً در چنین موردی می توان با افراد دانا، با تجربه، دیندار و خیر خواه مشورت کرد، همان طور که در زمان معصومین(ع) افراد می آمدند و با ائمه(ع) در امر ازدواج مشورت می کردند; به عنوان نمونه، دو روایت ذکر می شود:
امام باقر(ع) فرمودند: مردی خدمت رسول خدا رسید تا در امر ازدواج با او مشورت کند، رسول اکرم(ص) فرمودند: با زن دیندار ازدواج کن تا خدا به زندگی تو برکت دهد….[7]
یکی از مسلمانان به نام حسین بن بشار واسطی، نامه ای خدمت امام رضا(ع) نوشت که فردی از خویشاوندانم که بد اخلاق است به خواستگاری دخترم آمده است; چه کنم؟ دخترم را به او بدهم یا نه؟ شما چه می فرمایید؟ امام(ع) در جواب نامه نوشتند: اگر بد اخلاق است، دخترت را به او نده.[8]
نتیجه
در اسلام برای بهبود جامعه و اصلاح شؤون حیاتی آن، کوشش های فراوانی در ابعاد مختلف صورت گرفته است، یکی از مهمترین و بنیادیترین این تلاشها، اصلاح کانون خانواده بوده که در رأس آن دو عنصر محوری و اساسی یعنی پدر و مادر قرار دارند. شریعت مقدس اسلام برای تشکیل یک خانواده سالم و کامل و پرنشاط، توصیه ها و سفارش های زیادی نموده که مهم ترین آن ها انتخاب همسری صالح و مطلوب است.همسری که در آینده فرزندان صالحی پرورش دهند که سازندگان و گردانندگان امور جامعه اند. سفارش به بررسی و تحقیق پیرامون گزینش همسر و توصیه به انتخاب شایسته ترین آن ها در اسلام، نشانه اهمیت موضوع می باشد.
پی نوشت ها:
[1]. فضل الله، محمد حسین، شیوه همسرداری، ترجمه لطیف راشدی، تهران، انتشارات پیام آزادی، ص 12.
[2]. قال الله تعالی: «… هن لباس لکم وانتم لباس لهن…» بقره/187.
[3]. محمدی اشتهاردی، محمد، ازدواج آسان و شیوه همسرداری، بی جا، انتشارات نبوی، ص 42.
[4]. قال الصادق(ع): «انّما المرأهُ قَلاده فانظر تتقلّده…». حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، تهران، المکتبه الاسلامیه، ج 20، ص 33.
[5]. قال رسول الله(ص) «انظر فی ای شی تضع ولدک فان العرق دساس» الابشیهی، شهاب الدین محمد، المستطرف، بیروت، انتشارات دارالقلم، ص460.
[6]. قال المنجد: «العرق دساس ای الاخلاق الاباء تتصل الی الابناء.» البستانی، کرم (و دیگران). المنجد فی اللغه، بیروت، دارالمشرق، ص 214.
[7]. قال الباقر(ع): «اتی رجل رسول الله(ص) یستأمره فی النکاح، فقال: نعم انکح وعلیک بذوات الدین تربت یداک…»، وسائل الشیعه، ج 14، ص 21.
[8]. «ان لی قرابه قد خطب الی وفی خلقه سوء.» قال الرضا(ع): «ولا تزوجوا ان کان سیئی الخلق.» همان، ص 54.
