من فرزند کوچک خانواده هستم و تکفّل مادرم با برادرانم می‌باشد اما آنها در انجام آن کوتاهی می‌کنند، و بدین لحاظ من با توافق مادرم از او خواستم به خانه ما بیاید و همچنین انجام خدمات منزل را به عهده بگیرد. 1. حال آیا من فقط باید زندگی او را تأمین کنم یا باید پولی به او بدهم؟ 2. در مواردی در انجام خدمات کوتاهی می‌کند که با تذکر، درست‌تر انجام می‌دهد، آیا تذکر اشکال دارد؟ 3. شک دارم که مادرم غسل‌هایش را صحیح انجام می‌دهد یا نه؟ بدلیل اختلال حواس، چون البسه ما را می‌شوید تکلیف چیست؟ 4. مادرم، امور شوهرم را درست انجام نمی‌دهد و با او صحیح برخورد نمی‌کند، من چه برخوردی باید با او داشته باشم؟
1. از این‌که تکفّل مادر خویش را بر عهده گرفته‌اید، کار بسیار خداپسندانه‌ای است. خداوند به شما اجر جزیل عنایت کند، توجه دارید که پدر و مادر دو وجود پرارزشی هستند که در تمام ادیان آسمانی مورد احترام و تکریم می‌باشند، در قرآن کریم اطاعت و تکریم پدر و مادر در کنار اطاعت پروردگار ذکر شده[1] و به خصوص احترام و تکریم مادر بیشتر مورد سفارش واقع شده است.[2] اما نکته‌ای که در مورد شما وجود دارد این است که چون ازدواج کرده‌اید و شرعاً مالکیت مال و اموال از آن شوهرتان می‌باشد، آنچه بر شوهر شما واجب است، نفقه خود شما است.[3] در مورد تأمین نفقه مادرتان باید رضایت شوهر خویش را بدست آورید، بدون رضایت شوهر نمی‌توانید مادر خود را به منزل خویش ببرید و تمامی هزینه‌هایی که در مورد ایشان می‌کنید نیز باید با رضایت و اجازه شوهرتان باشد. اگر واقعاً ایشان راضی هستند، مشکلی نیست، به اندازه توان و قدرت خود می‌توانید، پول به وی بدهید یا فقط زندگی او را تأمین نمایید. آنچه مهم است رضایت شوهر شما در تصرف اموال شوهر است. بلی اگر خود شما پولی و درآمدی دارید که ربطی به شوهرتان ندارد، می‌توانید بدون اذن شوهر نیز برای تأمین مخارج مادرتان مصرف کنید و در صورتی که برادران شما توان مالی نداشته باشند و نتوانند مخارج مادرتان را بدهند، اگر شما توان داشته باشید و پولی و درآمدی داشته باشید که ربطی به شوهرتان ندارد، بر شما واجب است که مخارج مادرتان را تأمین کنید.[4]
2. این‌که در نامه خود تذکر داده‌اید «تکفّل مادرم با برادرانم بود ولی آنها در انجام آن کوتاهی می‌نمودند…» آیا مادر شما مال و اموالی دارد که از شوهرش به وی تعلق گرفته باشد یا خیر؟ اگر مال و اموالی دارد، شما می‌توانید با برادران خود صحبت نمایید تا آن را در اختیار شما قرار دهند و شما نیز به نحو احسن به مادرتان رسیدگی نمایید، در این صورت هم مشکلی برای شما پیش نمی‌آید و هم شما می‌توانید وظیفه خود را در برابر مادرتان انجام دهید چون شما دختر خانواده هستید و بهتر می‌توانید به مادرتان کمک نمایید. و اگر مادرتان مال و اموالی ندارد، شما از برادران‌تان تقاضا نمایید تا مقداری پول در اختیار شما قرار دهند که برای مادرتان مصرف نمایید.
3. در بخش دیگر از نامه شما آمده است که: «مادرم در انجام خدمات کوتاهی می‌کند، اگر تذکر دهم درست‌تر انجام می‌دهد، آیا تذکر اشکال دارد؟» خواهر گرامی‌ام اصل تذکر دادن اشکالی ندارد اما باید نهایت توجه داشته باشید که نحوه تذکر دادن، به صورت صحیح باشد و باعث رنجش ایشان نگردد. هم نحوه تذکر دادن هم تعداد دفعات تذکر دادن مهم است، اگر احساس می‌کنید که تذکر دادن بیش از حدّ، باعث اذیت وی می‌گردد، بعد از این تذکر ندهید، چون هدف شما از این‌که مادر را در منزل خویش آورده‌اید این است که به نحو احسن از وی مراقبت نموده و برخورد شایسته نمایید، چه بسا ممکن است شما تمامی اصول اخلاقی را رعایت نمایید اما از آنجا که مادرتان در دوران پیری و سالمندی به سر می‌برد، تحمل شنیدن حرف‌ها و تذکرات شما را نداشته باشد، باید شما حال ایشان را درک نموده و کوتاه بیایید. این یک واقعیت است که انسان در دوران کهنسالی و سنین پیری فرسوده گشته، قوّت و توان جسمی و حتی بخشی از ادراکات فکری و روانی خود را از دست می‌دهد، اینجا است که زندگی از یکسو برای خود آنان مشکل می‌گردد و از سوی دیگر فرزندان که مسئولیت نگهداری آنان را بر عهده می‌گیرند، مسئولیت تازه‌ای پیدا کرده باید صبر و تحمل داشته باشند تا بتوانند از عهده این آزمون الهی سرفراز درآیند.
نتیجه آن‌که، اصل تذکر دادن اشکالی ندارد اما سعی کنید کمتر تذکر دهید و کارهایی را که مقدور ایشان نیست، خودتان انجام دهید.
4. در مورد غسل‌هایش نیز شما وظیفه‌ای ندارید که به ایشان تذکر دهید، چون شما یقین ندارید که ایشان غسل‌هایش را صحیح انجام نمی‌دهد، و از طرف دیگر شرایط سنّی و اختلال حواسی که ایشان پیدا کرده، ممکن است یادآوری و کنجکاوی بیش از حدّ شما باعث اذیت ایشان گردد. در مورد شستن لباسها اگر شما اطمینان ندارید که ایشان صحیح می‌شوید، می‌توانید خودتان بشویید یا لااقل با وی همکاری نمایید.
5. آخرین بخش سؤال شما این بود که: «مادرم امور شوهرم را درست انجام نمی‌دهد و با او صحیح برخورد نمی‌کند.» در این خصوص باید عرض نمود که شما وظیفه دارید از شوهرتان معذرت‌خواهی نموده و ایشان را توجیه نمایید، شوهر شما از این‌که اجازه داده است مادرتان به منزل شما بیاید و سرپرستی ایشان را بر عهده گرفته است، معلوم است که شخص بزرگواری است و قطعاً وضعیت ایشان را درک می‌کند، لذا بعید است که در مورد مسایل جزیی ناراحت شود، البته شما باید نهایت احترام و ادب را نسبت به شوهرتان رعایت نمایید و در صورت امکان امور مربوط به شوهرتان را خودتان انجام دهید و کمتر به مادرتان واگذار کنید. این‌که ما در شما با شوهرتان صحیح برخورد نمی‌کند، باعث نمی‌شود که شما با مادر خود برخورد نادرست انجام دهید، شما باید هم احترام مادرتان را حفظ نمایید و هم باید احترام شوهرتان را رعایت کنید، البته اگر احتمال می‌دهید که تذکر شما مفید واقع می‌شود و باعث ناراحتی مادرتان نمی‌گردد، می‌توانید با نهایت ادب و احترام به ایشان تذکر دهید که با شوهرتان بهتر برخورد کند.
نتیجه‌گیری؛
مادر شما در وضعیتی نیست که تحمل تذکرات شما را داشته باشد لذا از تذکر دادن بیش از حد پرهیز نموده و کمتر کارهای منزل را به ایشان واگذار کنید. در مورد مخارج زندگی وی نیز شما مسئولیتی ندارید، می‌توانید از برادران خود تقاضا کنید، سعی کنید رضایت شوهر خویش را جلب نموده و هر کاری که در مورد مادر خویش انجام می‌دهید، با نظر و رضایت شوهرتان باشد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. سالوا دور منوچین، خانواده و خانواده‌درمانی، ترجمه: دکتر باقر ثنایی، انتشارات امیرکبیر، 1373.
2. باقر ساروخانی، مقدمه‌ای بر جامعه‌‌شناسی خانواده، سروش، 1370.
3. حبیب‌الله طاهری، سیر در مسایل خانواده، سازمان تبلیغات اسلامی، 1370.
پی نوشت ها:
[1] . احقاف/17.
[2] . احقاف/46.
[3] . موسوی خمینی، سید روح‌الله، تحریرالوسیله، انتشارات اسلامی، ج 3، ص 555ـ554.
[4] . موسوی خمینی، سید روح‌الله، رساله نوین، (مسایل خانواده) نشر فرهنگ اسلامی، 1371، ج 3، ص 118.
