با چه کسانی می‌توانم دوست شوم که عقل سالمی داشته باشند؟
دوستی در دوران نوجوانی اهمیت خاص دارد؛ زیرا در این دوره عواطف انسانی بیدار شده و آماده شکل‌گیری و شکوفایی است. امّا نکته‌ای که وجود دارد این است که بعضی از نوجوانان با قلب‌های حساس و دل های پرشور، در مورد دوستی به گونه ای افراطی عمل می‌کنند. دوستی‌های آنان جنبه احساسی به خود گرفته و معیار دوستی‌ها بیشتر بر مبنای عواطف پایه‌ریزی می‌شود و از پایه‌های منطقی و ارزشی کمتر برخوردار می‌گردد.
در هر حال ماهیت روابط در نوجوانان در ابتدا دوستانه، پاک و بی‌شائبه است، ولی امکان آلوده شدن آن به مسایل دیگر نیز وجود دارد. بنابراین، باید از همین حالا یک سری ملاک‌هایی را در انتخاب دوست در نظر بگیرید.
معیارهای دوست یابی برای نوجوان
1. در نظر گرفتن جنسیت؛ امروزه متأسفانه پدیده‌ای از غرب وارد فرهنگ جامعه ما شده که به هیچ وجه با ارزش‌ها و هنجارهای دینی و فرهنگی جامعه ما سازگاری ندارد و بسیاری از انحرافات و بزهکاری‌ها نیز برخواسته از همان پدیده شوم است و آن چیزی به نام «دوست دختر»، «دوست پسر» است.
مفهوم «دوست دختر»، «دوست پسر» از فرهنگ غرب وارد جامعه ما شده و باعث گردیده که عواطف پاک و بی‌آلایش جوانان و نوجوانان ما را به گناه و بزهکاری آلوده سازد. بنابراین، اولین توصیه ما این است که فقط با همجنس خود رابطه دوستی برقرار نمایید و از برگزیدن دوست پسر یا دختر که عاقبت شوم و نامطلوبی در پی دارد، جداً پرهیز نمایید.کسانی که این راه را رفته‌اند می‌دانند که چه عواقب و خطراتی به دنبال دارد.
2. تناسب سنی؛ با افراد بزرگتر گرچه می‌توان دوست شد، امّا آن چه بیشتر یک نوجوان به آن نیاز دارد، دوستی با افراد هم سنّ خودش می‌باشد که وی را درک کرده و حرف همدیگر را بهتر بفهمند. لذا بهتر است که با همسالان خود دوستی برقرار کنید.
3. در نظر گرفتن ملاکهای اخلاقی؛[1] از نظر اسلام شما با هر کسی نمی‌توانید دوست شوید، بلکه باید از میان هم سنّ و سالان خود و هم کلاسی‌های خویش فقط با آنهایی طرح دوستی بریزید که دارای یکسری صفات و خصلت‌هایی باشند. گرچه شما «عقل سالم» را به عنوان ملاک انتخاب دوست در نظر گرفته و از نشانه‌های آن سؤال نموده‌اید، امّا چون «عقل سالم داشتن» یک مفهوم انتزاعی است – به این معنی که باید آن را از رفتارهای افراد استنباط نمود – لذا بهتر است که به جای در نظر گرفتن یک ملاک کلی تحت عنوان «عقل سالم»، یکسری ملاکها و نشانه‌هایی را که در روایات معرفی شده، در نظر بگیریم. عقل سالم فقط یکی از ملاکها است، علاوه بر آن ملاکهای دیگری نیز وجود دارد که در انتخاب دوست باید مورد لحاظ واقع شود.
ـ با خردمندان دوست شوید: یکی از معیارهای اصلی انتخاب دوست این است که شخص عاقل و خردمند باشد، لذا در روایات از دوستی با افراد احمق و نادان به شدت نهی شده است. امام سجاد ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: «از دوستی با نادان پرهیز کن، چرا که او اراده می‌کند به نفع تو کاری انجام دهد، ولی به علت نادانی مایه ضرر و زیان تو می‌شود.»[2]
افراد عاقل کسانی هستند که در برخوردها ادب را مراعات کنند، آینده‌نگر هستند، تابع هوای نفس، غرایز شهوانی و احساسات زودگذر نیستند، وقت و نیروی خود را صرف امور بی‌ارزش و بیهوده نمی‌کنند.
ـ با افراد پاک و شایسته دوست شوید؛ با افراد خودخواه، خود پسند، مغرور، دروغگو، دو رو، بی‌وفا و کسانی که راز نگهدار نیستند، دوست نشوید.
پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ می‌فرماید: «لاخیر لک فی صحبته من لا یری لک مثل الذی یری لنفسهِ»؛[3] خیری در دوستی و هم نشینی با کسی که، آن چه را برای خود می‌پسندد و برای تو نمی‌پسندد نیست.
افراد چاپلوس و حیله‌گر هم شایسته دوستی نیستند. علی ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: «کسی که به دروغ از تو تعریف می‌کند، روزی دیگر به راحتی از تو بدگویی و مذمت خواهد نمود. لذا این گونه افراد شایسته دوستی نیستند.»[4]
با افراد بی‌بند و بار و کسانی که مسایل اخلاقی را رعایت نمی‌کنند، هم دوست نشوید. افرادی که به علت تربیت نادرست خانوادگی یا داشتن دوستان ناباب، به بی‌بند و باری عادت کرده‌اند، با هر کس دیگر هم که دوست شوند، او را نیز تحت تأثیر روحیات ناشایست خود قرار می‌دهند. دوستی با افرادی که عادت به دیدن فیلمها و عکسهای مبتذل دارند و به هر نوع موسیقی و ترانه گوش می‌دهند، بسیار خطرناک و سرچشمه بسیاری از آفت‌ها است.
امام جواد ـ علیه السّلام ـ می‌فرماید: از دوستی با افراد منحرف و بی‌بند و بار پرهیز کن، چرا که چنین افرادی مانند شمشیر زهرآلود هستند، ظاهری زیبا و اثری خطرناک و کشنده دارند.[5]
هر اندازه فرد بهره بیشتری از خرد، علم و دانایی، رفتارهای پسندیده و اخلاق نیکو و تقیّد به نماز و احکام اسلامی را داشته باشد، شایستگی او برای دوستی بیشتر است.
در پایان بد نیست به این نکته نیز اشاره کنم که: تشخیص افراد خردمند و مذهبی و بااخلاق باید با کمال دقت و امتحان کردن افراد انجام شود. با صرف مشاهده یکی دو مورد، نمی‌توان به افراد اعتماد کرد و طرح دوستی ریخت، چنان چه نمی‌توان بدبین شد و برای همیشه از او فاصله گرفت و از همه مهمتر آن که با مطالبی که در این نامه تقدیم حضورتان می‌شود، نمی‌توان تمام ویژگی‌های یک دوست خوب را ذکر کرد، لذا لازم است خودتان هم به مطالعه بپردازید تا به ویژگی‌های بیشتر و جزئی‌تری دست یابید.
امید است با رعایت این ملاکها و مطالعه بیشتر بتوانید دوستان خوب و شایسته‌ای را انتخاب کنید و در امور زندگی خویش به ویژه درس و اشتغال و ازدواجتان موفق باشید.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. سید محمد صادق عارف، روش دوست یابی، آستان قدس رضوی، چ دوم، 1380.
2. شان کاوی، هفت قدم در راه موفقیت نوجوانان، ترجمه: ساناز قاسمی، انتشارات انجمن اولیا و مربیان، 1380.
پی نوشت ها:
[1] . انتصاری، محمد ناصر، بحران‌ها و درمان در دوره بلوغ، انتشارات گرگان، 1382، ص 47 ـ 54.
[2] . حر عاملی، محمد بن حسن، وسایل الشیعه، ج 3، ص 205.
[3] . وسایل الشیعه، ج 3، ص 205.
[4] . آمدی، غرر الحکم، ص 671.
[5] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 74، ص 198.
