برای موفقیت در کنکور چه کارهایی باید انجام داد؟

مقدمه
کنکور مرزی است بین دوره متوسطه و دانشگاه، که باید برای رسیدن به مرحله بعد از این مرز عبور کرد. عبور از این مرز طاقت فرسا نیست؛ ولی نیاز به صبر و حوصله، تلاش و کوشش و اطلاعات علمی دارد. شما می توانید با سپری کردن یک «دوره کوتاه مدت درسی»، اطلاعات ذخیره شده خود را بازخوانی کنید و با سپری کردن این مرحله به دوره بعد وارد شوید. در این دوره کوتاه مدت باید به صورت درست به مطالعه بپردازید. در رابطه با همین دوره به نکاتی اشاره می شود که لازم است دقت فرمایید.
موفقیت در کنکور به چهار رکن اساسی نیاز دارد. انگیزه، استمداد، برنامه‌ریزی و تلاش. علاوه بر این چهار رکن عوامل دیگری نیز در موفقیت فرد مؤثر است. مانند استفاده از زمان،
1ـ انگیزه
فردی برای قبول شدن در کنکور انگیزه نداشته باشد، نمی‌توان انتظار داشت که در آن قبول شود. انگیزه یک تمایل شدید برای رسیدن به هدف است. کسی می‌تواند انگیزه قوی داشته باشد. که دارای چهار خصوصیت باشد. نخست اینکه هدف داشته باشد. یعنی خواسته قلبی اش این باشد که در کنکور قبول شود. دوم اینکه آن هدف در نظرش ارزشمند باشد. کسی که  به قبول شدن کنکور اهمیت نمی‌دهد، برای تحصیلات عالی ارزش قائل نیست. سوم اینکه رسیدن به هدف را امکان پذیر بداند. بسیاری از اهداف ارزشمدند اما چون قابل دستیابی نیستند، کسی برای رسیدن به آن انگیزه نشان نمی‌دهد. چهارم اینکه از امور منافی هدف دل کنده باشد. به عنوان مثال کسی که به راهیابی در دانشگاه علاقه دارد و تحصیلات عالی در نظرش ارزش دارد، از خوش‌گذرانی، ملاقات‌های غیر ضروری با دوستان، رفتن بیش از حد به سینما، پارک و استادیوم خودداری می‌کند.
پس داشتن هدف کارها را برای شما آسان می‌کند و از کارهای پراکنده و نامعلوم جلوگیری می‌کند. می توانید اهداف خود را در دفتر مخصوص خود بنویسید تا بعضی وقت‌ها آن را مطالعه کنید، و یا با خودتان درباره اهداف درسی صحبت کنید.
هدفمند بودن اثرات ویژه دیگری هم دارد. مثلاً به انسان قدرت ایستادگی و مبارزه با مشکلات و موانع را می دهد ـ توانایی های فرد را افزایش می دهد ـ اندیشه را فعال می کند ـ فعالیت ها را هماهنگ می کند و میل و رغبت به مطالعه را افزایش می دهد.[1] 2ـ استمداد:کمک خواستن از خدای مهربان
اطمینان داشته باشید که اگر خداوند کسی را یاری ندهد نه تنها در کنکور بلکه در هیچ کاری موفق نمی‌شود.
یاری خواستن از خداوند به انسان نیرویی می‌دهد که کارها را آسان و موانع را برطرف می‌کند. بسیاری از کسانی که موفقیتی کسب کردند، اولین عامل موفقیت را توکل به خداوند متذکر می شوند.
بوعلی سینا، هرگاه برایش مشکلات علمی پیش می آمد وضو می گرفت، به مسجد می رفت و نماز می خواند و پس از حل مشکل به منزل بر می‌گشت.
3ـ برنامه ریزی
در دوره مطالعه که اشاره شد باید برای خود برنامه منظمی ترتیب دهید. قسمتی از شبانه روز را به مطالعه و قسمتی را به استراحت و قسمتی را هم به شرکت در کلاسهای آمادگی برای تست زدن و مباحثه اختصاص دهید. اگر بدون برنامه به مطالعه بپردازید، بازدهی کمتری در مطالعه احساس می‌کنید، برنامه خود را در حدّ توان خود منظم کنید و استراحت و آرامش فکری و جسمی خود را نادیده نگیرید. سعی کنید برنامه خیالی، انتخاب نکنید. در کنار این نکات توجه داشته باشید که برنامه شما انعطاف پذیر باشد؛ مثلاً اگر مشکلی در برنامه بوجود آمد، نگران نشوید و با آرامش، آن را کمی تغییر دهید.
انتخاب برنامه ای صحیح و رَوِشمند به شما کمک می کند تا با موفقیت این مرحله را پشت سر بگذارید و از مطالعه، خسته نشوید.
سعی کنید در این دوره از کتابهای تست و کمک آموزشی هم استفاده کنید.
4 ـ تلاش و کوشش؛ رمز موفقیت
حضرت علی ـ علیه السّلام ـ در این باره جمله بسیار زیبایی دارند: «با اراده محکم به جنگ سستی ها بروید»[2] اگر شما در زندگی کسانی که در کسب علم و دانش موفق شده اند، مطالعه کنید به همین اراده محکم که تلاش و پشتکار را همراه دارد، می رسید.
نقل کردند که ابوعلی سینا برای آموختن و درک یکی از کتاب های ارسطو، چهل بار آن را مطالعه کرد و تمام آن را حفظ کرد و بعدها شرح آن را از کتاب فروش دوره گردی خرید و بعدها آن را مطالعه کرد.[3] البته مسائل فراوانی در رابطه با این موضوع وجود دارد که همگی تنها راه موفقیت را تلاش و کوشش می دانند.

عوامل دیگر
الف) استفاده از فرصت ها
زمان، مانند ابر به آرامی حرکت می کند و استفاده از آن بخصوص برای شما بسیار مهم و ضروری است.
وقت و فرصت، شمشیر برنده‌ای است که اگر آن را قطعه قطعه سازی و به سود خود از آن  بهره مند گردی، به هدف و مقصود خویش دست می یابی؛ و گرنه این شمشیر تو را قطعه قطعه می کند و عمر انسان هدر می رود.[4] البته این تشبیه برای توجه بیشتر به گذر زمان و استفاده از آن بسیار مناسب است. بعضی ها در زمان قبل از کنکور، وقت خود را به بطالت و انجام کارهای فرعی می گذرانند. و آنها باید بدانند که پس از آزمون هم می توانند به کارهای دیگر بپردازند و باید هر کاری را در فرصت خودش انجام دهند.
ب) تمرکز حواس هنگام مطالعه
در هنگام درس خواندن باید به شرایط محیطی و فکری خود توجه کنید. سعی کنید مکان و زمان مناسب را برای مطالعه انتخاب کنید. مکان مطالعه باید به اندازه کافی آرام باشد، نور کافی داشته باشد و تشویقی برای درس خواندن باشد. فکر خود را باید آرام نگه دارید.
یکی از کسانی که در گروه آزمایشی هنر در سال 1381 رتبه اول کشور را کسب کرده در این رابطه می گوید: خوب درس خواندن یعنی اینکه در زمان های مناسب با علاقه و با حواس صد در صد متمرکز روی مطالب مربوطه، درس
می خواندم. وقتی درس می خواندم همه حواسم متمرکز مطلب بود.[5] ج) نگران نباشید
یکی از آفت هایی که این دوره را با خطر جدی مواجه می کند، اضطراب و نگرانی امتحان و کنکور است.
کنکوری ها باید اضطراب امتحان را به پایین ترین حدّ برسانند و بدون نگرانی به مطالعه مشغول باشند.
یکی از دانش آموزانی که رتبه سوم کل کشور را میان شرکت کنندگان گروه ریاضی و فنی به خود اختصاص داد توصیه می کند: ببینید دوستان عزیز! شما که زمان کنکور را سپری می کنید و همه خانواده های عزیز توجه کنند که به راستی آنچه در موفقیت کنکور مهم است، اعتماد به نفس، داشتن آرامش خاطر و تلاش و پشتکار است. همان طور که همه می دانند بازار کنکور داغ است و در حقیقت کنکور را همین بازار کنکوری ها بزرگ کرده اند، در حالی که واقعاً کنکور یک امتحان مانند سایر امتحانات است، امّا با حجم و وسعت بیشتری نسبت به سایر امتحانات.[6] د) انتخاب بهترین روش مطالعه
روش درس خواندن در این دوره بسیار مهم است. و باید بهترین روش مطالعه را انتخاب کنید. به عنوان نمونه به روش «پس ختام»[7] اشاره می شود:
در یک درس ابتدا به طور اجمالی متن درس را می خوانید. پس از آن از متن، سؤال هایی در می آورید و بعد، جواب‌ها را می خوانید. پس از این مراحل در جواب های سؤال اندیشه می کنید و بعد از آن از حفظ، آنها را تلفظ می‌کنید. در انتها به مرور مطالب می پردازید.[8]

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. شیوه های یادگیری و مطالعه، شریعت دلجو، تهران: تکوک زرین، 1381.
2. تکنیک مطالعه برتر، ذبیح ا… حسن زاده و محمود میرزایی، تهران: دانا، 1382.
3. منابع موجود در پی نوشت ها.
4. روش ها، جواد محدثی، قم، نشر معروف، 1373.

پی نوشت ها:
[1] . نظری، مرتضی؛ عوامل موفقیت در تحصیل، تهران، مدرسه،‌1373، ص 12.
[2] . میزان الحکمه، ج 8، ص 395.
[3] . عوامل موفقیت در تحصیل، کتاب قبلی، ص 105.
[4] . همان، ص 35.
[5] . هفته نامه پیک سنجش، 8/2/82، ص 7.
[6] . هفته نامه پیک سنجش، 20/11/82، ص 7.
[7] . SQ4R .
[8] . خادمی، عین ا… ؛ مطالعه روش مند، قم، انتشارات پارسایان، 1379.