برای مقابله با مشکلات دانشجویی (دوری از خانواده، مشکلات درس، مسکن و مهمتر، غریزه جنسی) و دچار نشدن به راه حل های کاذب (ارتباط با جنس مخالف، اعتیاد و …) چه باید کرد؟

هر چند در سؤال مشکلات مختلفی در مورد دانشجویان مطرح شده است، اما به دلیل اهمیت غریزه جنسی پاسخ به این پرسش را در دو قسمت مطرح می‌کنیم. در بخش اول راه‌کارهایی برای کنار آمدن با غریزه جنسی و در بخش دوم راه‌حل‌های برای سایر مشکلات ارائه می‌گردد:

الف) روش‌های کنار آمدن با غریزه جنسی
غریزه جنسی یکی از غرایز قوی در وجود انسان است که اگر بر وجود انسان سیطره و غلبه پیدا کند بسیاری از افکار، احساسات و رفتارهای انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در مورد غریزه جنسی بهترین راه و شرعی‌ترین راه ازدواج است. اسلام برای پیشگیری از عواقب خسارت‌بار ناشی از عدم ارضای این نیاز طبیعی، بر امر ازدواج تأکید فراوان دارد. بنابراین یکی از روشهای اساسی این است که دانشجویان از طریق ازدواج و با رعایت تمامی شرایط اسلامی، همسر آینده خویش را برگزینند، ازدواج آسان برنامه‌ای بسیار مطلوب و مناسبی است که هر ساله در دانشگاه‌ها اجرا می‌شود. با انجام ازدواج غریزه جنسی فرد به جای انباشته شدن ارضاء می‌شود و ذهن و فکر فرد از مشغول بودن به آن رها می‌شود. اما از آنجا که بحث ما در مورد دانشجویان است که ممکن است زمینه ازدواج برای آنها فراهم نباشد، روش‌های موقتی وجود دارند که جانشین ازدواج نمی‌شوند اما به آنان کمک می‌کنند تا در زمان تحصیل بیشتر حواس‌شان به درس و تحصیل باشد و مشغولیت ذهنی برای آنها به وجود نیاید و دچار انحرافات جنسی نشوند.
1 ـ اجتناب از خیال‌پردازی و تصورات جنسی: هر چند بخشی از غریزه جنسی تحت تأثیر عوامل هورمونی است، اما خیال‌پردازی جنسی یعنی فکر کردن در باره مسائل جنسی و تصور صحنه‌های جنسی نقش زیادی در افزایش و کاهش میل جنسی دارند. افرادی که مدام به تصاویر و صحنه‌های جنسی می‌اندیشند و مرتب در باره مسائل جنسی خیال‌پردازی می‌کنند، چنین افرادی ناخواسته آتش غریزه جنسی خود را شعله‌ور می‌سازند. این خیال‌پردازی‌ها باعث می‌شوند که تمام ذهن و ضمیر فرد درگیر مسائل جنسی ‌شوند. چنین افرادی در موقعیت‌های مختلف فقط به فکر ارضای غریزه جنسی هستند و مسائل مهم زندگی خود را فراموش می‌کنند. مثلا سر کلاس درس به جای اینکه حواسش به درس و صحبت‌های استاد باشد به مسائل جنسی می‌اندیشند، در کتابخانه به جای مطالعه به خیال‌پردازی جنسی می‌پردازند. اگر موقعیتی برای ارضای غریزه جنسی به وجود بیاید مهمترین کار زندگی خود را رها می‌کنند و دنبال آن می‌روند. پس بهتر است تا افراد به این بلاها مبتلا نشده، تصورات و خیال‌پردازی‌های جنسی خود را کاهش داده و به تدریج مهار نماید.
2ـ اجتناب مشاهده‌گری جنسی: مشاهده نقش زیادی در تحریک جنسی دارد. هر چه فرد به قصد لذت جنسی به جنس مخالف نگاه کند غریزه جنسی در او بیشتر تحریک می‌شود. مشاهده فیلم‌ها و تصاویر تحریک کننده اعم از متبذل و غیر مبتذل نیز همین نقش را دارند. ممکن است برای برخی جوان‌ها مشاهده هنرمندان جنس مخالف در فیلم‌های عادی نیز تحریک کننده باشد. اگر فرد می‌خواهد تحت سیطره غریزه مهار نشدنی جنسی قرار نگیرد، باید به نامحرم نگاه نکند، سراغ فیلم‌ها و تصاویر مبتذل نرود. هر چند ممکن است مشاهده آنها یک ارضای موقتی برای فرد به وجود آورد، اما دراز مدت فرد را گرفتار تحریک‌های مداوم نموده و او را به اعتیاد جنسی مبتلا می‌کند. به همین دلیل است که در شرع مقدس اسلام از هرگونه نگاه به قصد لذت جنسی (مگر در مورد همسر) منع شده است. فرقی نمی‌کند که نگاه به جنس موافق باشد یا مخالف بچه باشد با بزرگسال، تصویر باشد یا فیلم، لباس‌های جنس مخالف باشد یا خود او همگی اگر حالت تحریک کننده داشته باشند از نظر شرع منع شده‌اند. زیرا این نگاه‌ها غریزه جنسی را افزایش می‌د‌هند و فکر و ذهن فرد را درگیر مسائل جنسی می‌نماید. پس باید دانشجویان برای رهایی از عواقب بعدی، از اینگونه مشاهده‌ها اجتناب کنند.
3ـ پناه بردن به ذکر خدا در موقعیت‌های تحریک کننده: یکی از روش‌های معنوی که اثر خیلی فوری دارد ذکر خداست. اثر فوری این روش زمانی مشخص می‌شود که فرد غریزه جنسی‌اش تحریک شده است مثلا می‌خواهد به نامحرم نگاه کند، یا وادار شده است که تصاویر یا فیلم مبتذل ببیند، درست در همین حال اگر فرد ذهن خود را متوجه خدا کند و ذکر خدا را بر زبان جاری و کند و مدت چند دقیقه آن ذکر را ادامه دهد، می‌بیند که حالت روحی‌اش عوض شده است و به راحتی می‌تواند خود را مهار نماید. البته مشروط به اینکه پس از پایان ذکر دو باره تصورات جنسی و خیالات مربوط به لذت جنسی را در ذهن خود فعال نسازد.
4ـ تقویت جنبه‌های معنوی در وجود خویش: نیروی معنوی و نیروی شهوانی نقطه مقابل یکدیگر هستند. هرکدام در وجود فرد نیرومند شود، دیگری ضعیف می‌گردد. بنابراین داشتن حالات معنوی مثل ارتباط عمیق با خدا، انجام عبادات، شرکت در مراسم عزاداری، گرفتن روزه و رفتن به زیارت همگی نیروی معنوی را در وجود انسان فعال می‌سازند و نیروی شهوانی و تمایلات جنسی را کاهش می‌دهند. البته مشروط به اینکه تمامی اعمال عبادی و معنوی از عمق و محتوای لازم برخوردار باشند. یکی از اثرات این اعمال این است که فرد در وجود خود احساس کرامت و شخصیت می‌کند و انجام رفتارهای سبک‌سرانه جنسی را مخالف شخصیت و عظمت خود می‌داند.
5ـ به خاطر داشتن مهمترین لحظه زندگی: یکی از لحظات مهم زندگی انسان لحظه‌ای است که همگی از آن می‌ترسند و هر کسی فقط یک بار در عمر خود آن را تجربه می‌کند. آن لحظه زمانی است که زندگی انسان به پایان می‌رسد و تمامی خوشی‌ها، هوس‌ها و شهوت‌ها خاموش‌ می‌گردند. اکثر هوسرانی‌های انسان ناشی از آن است که آن لحظه را فراموش می‌کند و وقایع بعد از آن را از یاد می‌برد. اما اگر انسان در داغ‌ترین زمان شهوت و هوس، به یاد آن لحظه بیافتد حالت روحی‌اش عوض می‌شود و به راحتی می‌تواند هوس‌های و شهوت‌های خود را مهار کند.
6ـ رو آوردن به خردورزی: همانگونه که حالت معنوی در وجود انسان با حالت شهوانی در تقابل است، حالت خردمندی نیز با حالت شهوت‌گرایی مخالف است. در لحظه‌ای که فرد از نیروی عقلانی خود استفاده می‌کند، نیروی شهوانی او خاموش است. بنابراین برای کاهش تمایلات جنسی مناسب است فرد اهل اندیشه و فکر باشد. مدام در باره مسائل مختلف زندگی، مرگ، سرنوشت انسان‌ها و پیامد کارهای خود بیاندیشد. این اندیشه‌ها آتش شهوت را خاموش و درخت اندیشه را سبز می‌کند.
7ـ دوری از دام شیطان: توجه داشته باشند که هیچگاه با دانشجویان جنس مخالف ارتباط دوستانه و خارج از محدوده شرع، برقرار نکنند، چرا که آسیب‌های بسیاری را بدنبال دارد. ضروری است که آفت‌های ارتباط با جنس مخالف را بشناسند و توجه داشته باشند که اینگونه ارتباط‌ها علاوه بر آنکه از نظر شرعی ممنوع می‌باشد، باعث دلبستگی و وابستگی انسان به فرد یا افرادی می‌شود که آینده آن معلوم نیست.

ب) راهکارهای کنار آمدن با سایر مشکلات
وضع دانشجویان قابل درک است و آنان با مشکلات فراوانی روبرو هستند. مشکلات تحصیلی، نداشتن خوابگاه و مسکن، مشکلات عاطفی و دوری از خانواده، از جمله مشکلات آنان است، بخشی از راهکارهای مقابله با این مشکلات عبارتند از:
1 ـ دوستی با افراد متدین: قسمتی از مشکلات عاطفی دانشجویان از دوری از خانه و ورود به محیط جدید ناشی می‌شود و چه بسا احساس تنهایی می‌نمایند، بهترین راه این است که با جوانان متدین هم جنس خود ارتباط دوستانه برقرار نموده و لحظاتی را در کنار هم سپری نمایند.
2ـ هویت شناسی:  مهاجمان فرهنگی سعی نموده‌اند با استفاده از ابزار و امکانات مختلف، و تحریک غریزه جنسی، هویت فرهنگی و تعادل شخصیتی جوانان را مسخ کنند. دانشجویان باید جایگاه ارزش و نقش خود را در جامعه بشناسند، اگر هویت و جایگاه خود را درک کنند و بدانند شخصیت ارزشمند خود را با گناه، روابط ناسالم و… لکه‌دار نخواهند کرد.
مقام معظم رهبری از دانشجویان به عنوان امید بخش‌ترین قشر جامعه یاد نموده و معتقد است: «اولاً نفس اجتماع جوانان دانشجو یعنی تقریباً بهترین و امید بخش‌ترین قشر بزرگ جامعه ما عنوانی است که برای هر کسی که به آینده کشور علاقمند است، یک عنوان جذاب و شیرین است. جوان آنهم اهل علم و معرفت و آنهم در صراط تحصیل دانش برای اداره کشور در آینده، دارای ارزش است.»[1] پس اولین راهکار این است که دانشجویان ارزش و جایگاه خویش را بشناسند در اینصورت هیچگاه افسرده نخواهند شد و به انحرافات اخلاقی روی نخواهند آورد. افزایش مطالعه و شرکت در سخنرانی های مفید در این موضوع و مشاوره با اساتید متخصص و دلسوز و متعهد، می تواند بسیار مفید باشد.
3ـ توکل بر خدا: دانشجو می‌تواند با استفاده از توکل بسیاری از مشکلات خود را حل کند. خداوند بهترین مونس و یاور انسان است، و توکل بر خداوند، غم و غصه را از انسان دور می‌کند. علی ـ علیه السّلام ـ در این زمینه فرمود: «نعم الطارد للهّم ان تکال علی القدر»[2] «توکل بر قضا و قدر خداوند چه خوب غم و غصه را از انسان می‌زداید». کسی که بر خدا توکل نماید، خداوند او را کفایت می کند.[3] ارتباط معنوی با خدا و یاد و ذکر او آرامش بخش دلها است.[4] و فردی که ارتباط معنوی با خدا دارد خود را به منبع بی انتهای قدرت و کمال و متصل می‌بیند و از تنهایی و استیصال رها می‌شود.
4ـ صبر و پایداری در برابر مشکلات: همه انسان‌ها به نحوی با مشکلات روبرو هستند، انسان‌هایی که اراده قوی ندارند، نمی‌توانند در برابر مشکلات مقاومت نمایند، اگر برای مقابله با تنیدگی‌های اجتماعی که در زندگی با آنها مواجه می‌شویم، خویشتندار و صبور نباشیم، گاهی نه تنها مشکل ما برطرف نمی‌شود بلکه پیچیده‌تر نیز می‌گردد، بی‌صبری تعادل روانی انسان را برهم می‌زند و ممکن است به افسردگی و دیگر بیماری‌های روانی منجر شود، پس صبر و پایداری هم در پیشگیری از مشکلات روانی می‌تواند مؤثر باشد و هم در درمان آن. چنانچه حضرت علی ـ علیه السّلام ـ در مورد نقش آگاهی، صبر و استقامت در از بین بردن افسردگی می‌فرماید: «اطرح عنک وارادت الهموم بعزائم الصبر و حسن الیقین»[5] هجوم غم و غصه را به وسیله عزمهای راسخ صبر، مقاومت و یقین نیکو از خود دور کنید.
5ـ مبارزه با مشکلات: تحمل و صبر در مواقعی است که مبارزه با مشکل و بر هم زدن وضع نامطلوب، در توان ما نباشد، اما همیشه باید به توان و استعدادهای درونی خود ایمان داشت و سعی کنیم به انحاء مختلف برای مشکلات خود ـ چه در زمینه تهیه مسکن و خوابگاه، یا آموختن آشپزی، دوری مسیر دانشگاه، تهیه جزوه و کتاب و چه در عرصه های روحی و نیازهای عاطفی ـ راه حل هایی در نظر بگیریم و اقدام کنیم.
6ـ مشکلات مایه آزمون: از زاویه دیگر نیز می‌توان به مشکلات زندگی نظر افکند. در این دنیای پر تزاحم مادی، هیچ کس بدون مشکل و دردسر نیست. لذت کامل و همیشگی و مداوم در این دنیا وجود ندارد. چون اقتضای عالم مادی این چنین است و در آخرت و بهشت لذت کامل و با دوام وجود دارد. از سوی دیگر، بر اساس متون دینی ما یکی از فلسفه‌های مشکلات، بلاها و ناهمواری‌های سیر زندگی، امتحان خداوند است. خداوند می‌خواهد عیار و ارزش درونی ما را در کوره بلاها و مشکلات، بیازماید، پس چه خوب است که در عین تسلیم نشدن در برابر مشکلات، آن را امتحان و آزمونی بدانیم و سعی کنیم نزد خداوند، سربلند باشیم.
7ـ تفریحات سالم: یکی از علل فرسودگی زودرس جسمانی و روانی افراد، استفاده نکردن از تفریحات سالم است. مقتضای فعالیت، و مطالعه مداوم، وارد آمدن فشار جسمی و روحی بر فرد است. باید در کنار کار و مطالعه، تقویت کننده‌هایی باشد که به فرد روحیه دهد و به او آرامش بخشد. بنابراین برای رفع خستگی و پیشگیری از افسردگی، و حتی برای درمان آن می‌توانید به ورزش و مسافرت بپردازید. در احادیث تأکید شده است که: «مسافرت کنید تا سالم بمانید»[6] احتمالاً این سلامتی هر دو بعد جسمی و روحی را در بر می‌گیرد، و یا در روایات دیگر آمده است: نگاه کردن به مناظر طبیعی از جمله آب و سبزه، موجب زدودن غم و اندوه از فرد و پدید آمدن نشاط و خوشدلی در وی می‌شود.[7] 8ـ استفاده از روش حل مسأله: تقریبا مشکلی نیست که راه حلی نداشته باشد. مهم آن است که فرد با استفاده از نیروهای درونی خود بتواند مشکل را به نحو مؤثر بررسی نماید و راه حل مناسب آن را پیدا کند. این روش مستلزم پیمودن چند گام است:
گام اول: مشکل خود را به خوبی روشن نمایید. و بدانید که ماهیت مشکل شما چیست. مشکلات انواع مختلفی دارند مشکل مالی، مشکل ارتباطی، مشکل عاطفی، مشکل تحصیلی و سایر مشکلات.  پس در گام اول ماهیت مشکل را به خوبی روشن نمایید.
گام دوم: در باره مشکل مورد نظر، هر چه راه‌حل به ذهن‌تان می‌رسد بنویسید. در این مرحله به این فکر نباشید که کدام راه حل عملی و منطقی است و کدام راه حل غیر عملی و غیر منطقی. با استفاده از بارش فکری هر چه به ذهن‌تان می‌رسد بنویسید.
گام سوم: همه راه‌حل‌ها را یکی یکی از روی لیست ارزیابی کنید. مزایا و معایب هر کدام را جلو آن یادداشت کنید.
گام چهارم: راه‌حل‌ها را یکی یکی حذف کنید. از غیر عملی و غیر منطقی‌ترین راه‌حل شروع کنید و آن را حذف کنید یکی یکی حذف کنید تا آخرین راه حل که باقی می‌ماند و آن را به عنوان راه حل نهایی در نظر بگیرید.
گام پنجم: راه حل باقی مانده را با جدیت تمام عملی سازید. اگر عملی نشد از میان راه‌های حذف شده راه‌حل منطقی‌تر دیگری را انتخاب نمایید. با استفاده از این روش شما می‌توانید بسیاری از مشکلات خود را حل نمایید.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر
1. سیدمحمد تقی قادری، راه‌های خودسازی جوانان بر اساس رهنمودهای حضرت امام خمینی(ره)، انتشارات استاد احمد مطهری، چاپ اول، 1379.
2. سیدحمید فتاحی، با جوانان در ساحل خوشبختی، نشر الهادی، چاپ ا ول، 1377.
3. علی صالحی‌خواه، افسردگی از دیدگاه اسلام و علم روز، انتشارات شهید حسین فهمیده، چاپ دوم، 1380.
4. مؤسسه فرهنگی قدر ولایت، اخلاق و معنویت در آیینه نگاه مقام معظم رهبری، مؤسسه قدر ولایت، چاپ اول، 1380.
5. اخلاق اسلامی، احمد دیلمی و …، نشر معارف.

پی نوشت ها:
[1] . مقام معظم رهبری در دیدار با دانشگاهیان و فرهنگیان یاسوج، 18/3/73.
[2] . آمدی، غرر الحکم، دانشگاه تهران، چاپ چهارم، جلد6، ص163.
[3] . طلاق/ 3.
[4] . رعد/ 28.
[5] . آمدی، غرر الحکم، دانشگاه تهران، چاپ چهارم، جلد2، ص195.
[6] . محمدی ری شهری، محمد؛ ترجمه حمیدرضا شیخی، گزیده میزان الحکمه، درالحدیث، چاپ اول، ص374.
[7] . همان، ص322.