چرا شارع مقدس تا این حد تأکید بر امتثال نمازهای یومیه دارد تا آنجا که حتی امر فرموده: اگر انسان در حال غرق شدن هم هست باید نماز خود را به جا آورد، در حالی که انسان در این حالت فقط به فکر نجات خویش است؟

این پرسش دو بخش دارد که در ابتدا هر کدام جداگانه طرح شده و آن گاه پاسخ مستقل داده می‌شود:
1. چرا در شرع مقدس بر اقامه نماز اصرار و تأکید فراوان شده است؟
2. آیا درست است که در حال خطر مانند غرق شدن انسان به خواندن نماز مکلف باشد؟
پاسخ سؤال اول در چند محور طرح و تبیین می‌شود:
اولاً، در این که خداوند سبحان ما را به انجام تکالیفی موظف کرده است، منت بزرگی بر ما گذاشته و ما باید در برابر این احسان الهی همواره شکرگزار باشیم، چون انجام تکالیف برای تکامل خود ماست و خداوند هیچ گونه نیازی به عبادت ما ندارد، چنان که حضرت امام خمینی (ره) فرموده اند: «بدان که مالک الملوک حقیقی و ولی نعمت واقعی از ما خواسته که این قلب را برای من خالص کنید تا برای خود نتیجه بدهد، اگر ما گوش ندهیم نتیجه اش ظلم به خود ماست، و فرقی برای او نمی‌کند، چون حق سبحانه از همه چیز بی‌نیاز است و به این عبادت و بندگی ما احتیاجی ندارد».[1] ثانیا: در کلامی از امیر المؤمنین علی (ع) به فلسفه اصرار و تأکید شارع به نماز به زیباترین و آموزنده‌ترین وجه اشاره شده و فرموده اند: ای مردم خواندن و اقامه نماز را برعهده گیرید، و آن را حفظ کنید، زیاد نماز بخوانید و با نماز خود را به خدا نزدیک کنید ـ نماز دستوری است که در وقت‌های خاص بر مؤمنان واجب گردیده، آیا به پاسخ دوزخیان گوش فرا نمی‌دهید، آن هنگام که از آنها پرسیدند: چه چیز شما را به دوزخ کشانده است؟ گفتند ما از نمازگزاران نبودیم ـ همانا نماز گناهان را چون برگ‌های پاییزی فرو می‌ریزد و غل و زنجیر گناهان را از گردن‌ها می‌گشاید، پیامبر اسلام ـ صلّی الله علیه و آله ـ نماز را به چشمه آب گرمی که در خانه مردی ، جریان داشته باشد تشبیه کرده، اگر روزی پنج بار خود را در آن شستشو دهد، هرگز چرک و آلودگی در بدن او نماند، همانا کسانی از مؤمنان حق نماز را شناختند که زیور دنیا از نماز آنان را باز نداشته و روشنایی چشم بغی اموال وفرزندان مانع نمازشان نشود، رسول خدا پس از بشارت به بهشت خود را در نماز خواندن به زحمت می‌انداخت، زیرا پی در پی خانواده خود را در نماز خواندن فرمان می‌داد و خود نیز در انجام نماز شکیبا بود.[2] 2. در پاسخ بخش دوم سؤال باید گفت: شارع مقدس هر کس را به اندازه توان او تکلیف می‌دهد لذا اگر مثلاً روزه گرفتن برای کسی ضرر داشته باشد او نه تنها مکلف به روزه نیست، بلکه اگر روزه بگیرد باطل خواهد بود. امّا نماز یک تکلیفی است که نوعاً در هر شرایط می‌تواند به تناسب آن شرایط اقامه گردد لذا شارع در حال غرق شدن از انسان خواسته که نماز را با اشاره به جا آورد. گر چه فلسفه احکام را خداوند و شارع می‌داند، امّا از باب آن که ما نیز مأمور به تفکر در آیات و احکام و معارف الهی هستیم، باید گفت: چون نماز یاد خدا و ذکر خداست، شارع مقدس خواسته بنده او حتی در حال غرق شدن با یاد او به دیدارش نایل آید. البته این به معنای آن نیست که در آن هنگام شخص تلاشی برای نجات خود نکند و مشغول نماز شود و شارع خواسته باشد ، نماز را بخواند و لو به قیمت از دست رفتن جان .
انسان در آن موقع بیشتر به یاد خدا و نیازمند به نماز است . و انسان فطرتا در آن موقع ناخودآگاه به یاد خدا خواهد افتاد و از خدا کمک می خواهد .

جمع بندی و نتیجه:
در انتها از آن چه بیان بیان شد معلوم گردید که چون همه تکالیف شرعی و احکام الهی بر اساس مصالح نفس الامری وضع می‌شود و در حقیقت خداوند سبحان می‌خواهد بندگانش از راه عمل به وظایف دینی و دستورات شرعی به کمال و سعادت ابدی برسند، لذا گذشته از خود احکام و دستورات دینی نسبت به انجام آنها اصرار و تأکید فراوان نموده که از میان آنان چون نماز بهترین عبادات و معراج مؤمن است و در میان عبادات الهی جایگاه ویژه‌ای دارد لذا دستور داده است که حتی الامکان در هر شرایطی متناسب با آن شرایط، نماز به جا آورده شود.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. آداب الصلوه، امام خمینی، نشر آزاد، چ اول، سال 1368 ش.
2. ملکی تبریزی، جواد، اسرار الصلوه، ترجمه رضا رجب زاده، نشر پیام آزادی، چ 1، 1363 ش.
3. امام خمینی، چهل حدیث، نشر مؤسسه امام خمینی، چ 20، سال 1378 ش.

پی نوشت ها:
[1] . موسوی خمینی، سید روح الله، چهل حدیث، نشر آثار امام، چ 20، سال 1378 ش، ص 43، شرح حدیث 2.
[2] . نهج البلاغه، خطبه 199، با تحقیق و ترجمه محمد دشتی.