از شما در رابطه با قوی کردن ارتباط با بچّه‌های مدرسه با نماز جماعت و قوی کردن این باور توضیحاتی را خواستارم؟
در مقدمه لازم است به این نکته اشاره کنیم که اگر از طرف والدین تعلیمات لازم مذهبی راجع به خدا، پیامبر، دعا و نماز و دیگر برنامه‌های عبادی قبل از ورود دانش‌آموزان به مدرسه و سن بلوغ داده شود، علاقه آنان به نماز جماعت و دیگر برنامه‌های عبادی بیشتر خواهد بود. امام صادق ـ علیه السّلام ـ در مورد آموزش نماز به کودکان می‌فرماید: «وقتی کودک سه ساله شد به او امر کنید 7 بار لا اله الا الله بگوید و وقتی که به سن سه سال و هفت ماه و بیست روز برسد باید به او یاد دهید که هفت بار «محمّد رسول الله» بگوید و در چهار سالگی هفت مرتبه «صلّی الله علیه و آله» را تکرار کند و در 5 سالگی اگر کودک راست و چپ خود را تشخیص داد او را در برابر قبله قرار داده و به او سجده نمودن را بیاموزید… و وقتی به 7 سالگی رسید او را به نماز خواندن فرا خوانید.[1]» از این روایت دو نکته تربیتی را در مورد آموزش نماز به کودکان، می‌توان استفاده نمود: 1ـ تربیت دینی کودکان از همان سال‌های نخست زندگی باید آغاز گردد. 2ـ آموزش نماز و تشویق کودکان به مسایل دینی باید به صورت گام به گام[2] و بر اساس سن و اقتضای ظرفیت وجودی آن‌ها صورت پذیرد.[3] علاقه‌مند نمودن دانش‌آموزان به نماز جماعت نیز باید به صورت گام به گام و با رعایت اصول تربیتی خاص انجام شود. ابتدا باید روحیه مذهبی را در کودکان ایجاد کرد، در آن صورت با انگیزه و علاقه تمام به برنامه‌های عبادی از جمله نماز جماعت شرکت خواهند نمود، بدون ایجاد انگیزه و روحیه مذهبی هیچ عاملی کودکان را به نماز جماعت علاقه‌مند نخواهد کرد.
عوامل موثر در ایجاد روحیه مذهبی در دانش‌آموزان
1ـ فراهم آوردن فضای مذهبی مناسب در مدرسه و بهره‌وری کامل از فضای فیزیکی مدرسه، تجهیزات آموزشی و کمک آموزشی، برگذاری مراسم سازنده و نشاط انگیز عبادی، استفاده از کتب درسی و پیام‌های مذهبی آن، رعایت ضوابط اخلاقی و دینی از سوی معلمان و مدیران در برخورد با دانش‌آموزان. [4]
2ـ استفاده مطلوب از ساعت های درس دینی و به‌کارگیری معلمان و دبیران باتجربه، خوش برخورد و صمیمی؛ و به کارگیری روش تدریس مناسب و جذّاب.[5]
3ـ تشکیل جلسات مذهبی خارج از مدرسه با شرکت داوطلبانه دانش‌آموزان علاقمند و تنظیم برنامه‌های مذهبی مناسب نظیر آموزش‌های دینی، گردش‌های دسته جمعی، اجرای سرودهای مذهبی، تئاترهای سازنده، مطالعه قصه‌ها و داستان‌های دینی، مشاهده فیلم‌های سودمند با مضامین مذهبی.[6]
عوامل یاد شده در ایجاد انگیزه و تقویت روحیه مذهبی در دانش‌آموزان قطعاً مفید و مؤثر واقع خواهد شد. امّا اینکه در خصوص نماز و نماز جماعت چگونه می‌توان دانش‌آموزان را تشویق نمود، رعایت اصول زیر را توصیه می‌نمائیم:
1ـ اقامه نماز جماعت در مدارس باید با رعایت کامل نکات تربیتی در سنین مختلف و جلوگیری از خستگی، ملالت و دلزدگی دانش‌آموزان، انجام شود؛ لذا باید سعی نمود از طولانی شدن نماز جماعت جداً خودداری شود. دعاها، ذکرها و تعقیبات نماز به صورت مختصر و در حدّ امکان با لحن جذّاب و در پارهای موارد ترجمه فارسی آن‌ها خوانده شود. سخنرانی بعد از نماز جماعت به صورت کوتاه و در خصوص مسایل تربیتی دانش‌آموزان ارایه شود.
2ـ خصوصیات ظاهری و اخلاقی امام جماعت نیز نقش مؤثر در تشویق دانش‌آموزان به نماز خواهد داشت.
3ـ احداث و زیباسازی نمازخانه مدارس و شاداب نمودن مکان نماز.[7]
4ـ فراهم آوردن امکانات و تهیه مقدمات نماز (نظیر دستشویی‌های تمیز و بهداشتی، آب گرم برای وضو)[8]
5ـ برگزاری جشن تکلیف برای دختران و پسران در مدارس.
6ـ برگزاری مسابقات نماز[9] نظیر مسابقات اذان و اقامه، مسابقات مفاهیم نماز، آداب نماز، مسابقات مقاله نویسی پیرامون نماز و اهداف و آثار آن، مسابقات قرائت و تجوید نماز، و اهدای جوایز مناسب برای نفرات برتر.
7ـ حضور فعّال، عاشقانه و صمیمی مدیر، معلمان و مربیان در نماز مدارس.
8ـ استفاده از روش‌های تربیتی مناسب: روش‌های تربیتی که می‌توانند دانش‌آموزان را به شرکت در نماز جماعت علاقه‌مند نماید. استفاده به موقع و درست از تشویق و تنبیه؛ بسیاری از معلمان و مربیان ممکن است به محض اینکه دانش‌آموز از شرکت در نماز جماعت امتناع ورزید، مبادرت به تنبیه وی به خصوص تنبیه بدنی می نمایند، در حالیکه می توانند قبل از آن برای از بین بردن رفتارهای نادرست شاگردان و علاقه‌مند نمودن آنان به نماز جماعت، روش‌های دیگری را که مفید تر و موثر تر است به کار گیرند.[10]
امید است بکارگیری روش‌های یاد شده در تشویق و علاقمندی دانش‌آموزان به نماز جماعت، مفید و موثر واقع شود.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1ـ نوبهار . رحیم . شیوه‌های گسترش فرهنگ نماز . قم . ستاد اقامه نماز . چاپ اوّل . 1380 .
2ـ توانایان فرد . حسن . بهره‌وری در آموزش‌های نماز .
3ـ زرهانی . سیّد احمد . نگاهی به نقش‌های تربیتی خانه و مدرسه با انجمن اولیا و مربیان . 1375 .
4ـ قرائتی . محسن . یکصدو چهارده نکته درباره نماز . ستاد اقامه نماز . 1374 .
پی نوشت ها:
[1] ـ مجلسی . محمّد باقر . بحارالانوار . ج 13 . ص 114ـ 113 .
[2] ـ حیدری . احمد رضا . خلاصه مقالات تبلیغ و تبلیغات . ص 78 . سازمان تبلیغات اسلامی . 1371 .
[3] ـ رشیدپور . مجید . آشنایی با تعلم و تربیت اسلامی . انجمن اولیا و مربیان . 1374 .
[4] ـ زرهانی . سیّد احمد . نگاهی به نقش‌های تربیتی‌خانه و مدرسه . فصل 5 . انجمن اولیاء و مربیان . 1375 .
[5] ـ کریمی . عبدالعظیم . روی‌کردهای نمادین به تربیت دینی ، قلیانی . فصل 5 . 1378 .
[6] ـ باقری . خسرو . نگاهی دوباره به تربیت اسلامی . انتشارات مدرسه . 1364 .
[7] ـ زرهانی . همان . ص 72 .
[8] ـ همان . ص 68 .
[9] ـ قرائتی . محسن . آموزش نماز برای نوجوانان .
[10] ـ زرهانی . 70 .
