آشنایی اجمالی با صحیفه سجادیه (2)

آشنایی اجمالی با صحیفه سجادیه (2)

صحیفه کامله
درباره توصیف نسخه مشهور صحیفه سجادیه به «کامله» وجوه گوناگونی ذکر شده است. یک نظریه آن است که نسخه‌های مختلف صحیفه ناقص‌تر از این نسخه بوده است و بدین جهت این نسخه را «کامله» نام نهاده‌اند. اگر چه 21 دعا از 75 دعا را فاقد است.[1] استاد حسینی جلالی معتقد است که در مصادر کهن به این کتاب نام کامل یا کامله اطلاق می‌شده است و صحیفه نامیدن یا صحیفه کامله نامیدن آن در زمانهای بعد بوده است.[2]

متمم صحیفه سجادیه
ادعیه امام سجاد ـ علیه السلام ـ بسیار بیشتر از صحیفه سجادیه مشهور بوده است. بدین جهت بعضی از علماء با تألیف متمم صحیفه سجادیه، دیگر دعاهای امام سجاد ـ علیه السلام ـ را جمع آوری کرده‌اند که اجمالاً بدانها اشاره می‌کنیم:
الف. الصحیفه الثانیه: تألیف حر عاملی (م 1104) صاحب وسایل الشیعه. این کتاب 65 دعا را آورده است.
ب. الصحیفه الثالثه: تألیف میرزا عبدالله افندی، 53 دعا را ذکر کرده است.
ج. الصحیفه الرابعه: تألیف میرزا حسین نوری، 77 دعا، ـ به غیر از کتابهای پیشین ـ را نقل نموده است.
د. الصحیفه الخامسه: تألیف علامه سید محسن امین (مؤلف کتاب اعیان الشیعه)، این کتاب 182 دعا را که مجموع صحیفه ثالثه و رابعه و اضافی دیگر است را آورده است.

شروح و ترجمه‌های صحیفه سجادیه
شرح و حاشیه: صحیفه سجادیه، شروح و حواشی متعدد و متنوعی دارد که مشخصات بسیاری از آنها در کتاب الذریعه آمده است.
اولین شرح در دسترس، شرح کفعمی (م 905 قمری و صاحب کتاب بلد الأمین و مصباح) است. در کتاب حیاه الامام زین العابدین 68 شرح صحیفه نام برده شده‌اند (ص 386 ـ 393) مشهورترین شرح صحیفه، کتاب ریاض السالکین تألیف سید علیخان مدنی است که در 7 جلد به چاپ رسیده است. شیخ بهایی نیز شرح زیبایی بر صحیفه داشته است که تنها 2 دعای آن به چاپ رسیده و حاکی از وسعت علم ایشان است.
در سالهای اخیر نیز شرحی 7 جلدی به زبان فارسی و با نام «دیار عاشقان» به قلم حجت الاسلام حسین انصاریان منتشر شده است.
صحیفه سجادیه، چاپهای متعددی دارد که از جهت متن تفاوت چندانی با هم ندارند. مشهورترین آنها، ترجمه و شرح علینقی فیض الاسلام و دیگری چاپ معاونت فرهنگی سفارت ایران در سوریه است که معجم موضوعی و معجم لغوی نیز در آخر آن آمده است.
ترجمه‌های صحیفه نیز متعدد و متنوع است. فیض الاسلام، الهی قمشه‌ای، صدر بلاغی عمادزاده، داریوش شاهین، جواد فاضل، محسن غرویان، حسین انصاریان، عبدالمحمد آیتی، محمد مهدی فولادوند، امامی و آشتیانی، شیروانی و… از جمله کسانی هستند که نام خود را در عنوان مترجمین صحیفه ثبت نموده‌اند.

انس با صحیفه سجادیه
صحیفه سجادیه همچون قرآن و نهج البلاغه، کتاب همراه است، یعنی همیشه و در تمامی لحظات انسان می‌تواند با آن مأنوس باشد.
اگر از منظر زمان بررسی کنیم متوجه مطابقت ادعیه آن با لحظات زندگی خواهیم شد. مثلاً دعایی که هر شب خوانده می‌شود (دعائه ـ علیه السلام ـ بعد صلاه اللیل) و دعائی که در آغاز و انجام روز بهتر است خوانده شود (دعائه عند الصباح و المساء) و یا دعای هفته (دعائه فی یوم الاضحی و الجمعه) و دعای ماه (عند رویه الهلال) و یک روز در سال (فی یوم عرفه ـ لدخول رمضان ـ لوداع رمضان) یوم الاضحی و…).
اگر از زاویه حالات انسانی نظر کنیم دعاهایی چون عند الشده، فی الاستکفاء، فی الطامات، فی المعونه علی قضاء الدین، عند المرض، للشکر و العافیه، لدفع الهموم و… خواهیم دید.
علاوه بر آن آداب دعا کردن نیز در ضمن ادعیه آموزش داده می‌شود، مثلاً تحمید و تمجید و تسبیح خداوند در ابتدای دعا، صلوات بر پیامبر و اهل بیت ـ علیهم السلام ـ، اعتراف به گناهان و توبه از آنها، تضرع داشتن و دعا کردن برای دیگران و… که از آداب دعا کردن دانسته شده‌اند در صحیفه به نحو کارگاهی آموزش داده می‌شود.
انس با صحیفه است که الدعا مخ العباده خود را نمایان می‌کند و با صحیفه است که عبادت و معرفت یکدیگر را هم‌پوشانی می‌کنند.
صحیفه سجادیه برای خواندن و حتّی یاد گرفتن نیست، صحیفه کتاب زمزمه است، لوح عشق است و نمایانگر حالت نیایش و نیایشگر و نشانگر «زیباترین روح پرستنده» است.
این بود زوایائی کوتاه از صحیفه سجادیه که با توجه به بنای اختصار در این نوشتار، به همین مقدار بسنده می‌نماییم.
امید آن که توفیق بهره‌مندی و انس هر چه بیشتر با صحیفه سجادیه را پیدا نموده و در عمل بتوانیم غبار مهجوریت را از چهره آن بزداییم. انشاء الله.

پی نوشت ها:

[1] . همان.
[2] . دراسه حول الصحیفه، ص 14.

مطالب مشابه

دیدگاهتان را ثبت کنید