قرآن کریم برترین و مهمّ ترین نعمتی است که خداوند به انسان ارزانی داشته است. چنان که در آیات نخستین سوره ی الرّحمن می فرماید: « الرَّحْمَنُ عَلَّمَ الْقُرْآنَ خَلَقَ الإنْسَانَ عَلَّمَهُ الْبَیَانَ.»[1] انسان تنها در سایه تعلیم خداوند و دریافت و تلقّی قرآن به کمال نهایی خود می‌رسد.[2] چون قرآن سرچشمه همه ی مواهب و وسیله ی وصول به هر نعمت اعمّ از مادّی و معنوی است و با این که در واقعیّت و نظام خلقت، انسان بر نزول قرآن تقدّم دارد ولی خداوند به خاطر اهمیّت قرآن کریم در این آیات آن را مقدّم داشته است.[3] یکی از اساسی‌ترین مأموریت‌های پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ تلاوت قرآن بر مردم است.[4] تا از فروغ آن شعله گیرند و از چشمه آب حیاتش جرعه‌ها نوشند. بنابراین اوّلین مرحله ی بهره‌مندی از قرآن کریم قرائت و تلاوت آیات آن است. در این مقال به اختصار به پاره‌ای از خواص تلاوت قرآن کریم اشاره می شود:

1. تکلّم با پروردگار:
قرآن کریم نامه پروردگار است و راه انس با او، خواندن نامه اوست، زیرا به فرمایش امام صادق ـ علیه السّلام ـ : خداوند خود را در کلامش به مردم نشان داده است.[5]

2. بهره گیری از هدایت ‌های قرآن کریم:
تلاوت قرآن کریم، مسیر هدایت و تکامل معنوی را هموار می‌سازد. زیرا به وسیله ی قرائت و تلاوت قرآن کریم، با اوامر و نواهی و دستورات خدا آشنا شده و سعی می‌کند به آن چه فرموده است عمل کند و از آن چه نهی کرده است، دوری جویید. مؤمنان راستین قرائت و تلاوت قرآن کریم را مقدمه ی عمل می‌دانند. امام صادق ـ علیه السّلام ـ تلاوت راستین را عبرت گیری از قرآن کریم، گردن نهادن به اوامر و عمل کردن به احکام آن می‌دانند.[6]

3. تشویق به کسب ویژگی‌های لازم جهت بهره‌وری از قرآن:
قرآن کریم هدایت ویژه خود را مخصوص تقوا پیشگان می داند.[7] این پروا پیشگان آراسته به صفتی چون شب زنده‌داری، خشوع در عبادت، صبر در سختی ها، عفو و گذشت، امانت‌داری و … شاکر نعمت‌های الهی هستند.[8] تلاوت کننده ی قرآن کریم، با خواندن این صفات و تفسیرشان در روایات امامان ـ علیهم السّلام ـ آراسته شدن به این خصال را طلب می‌کند.

4. تصمیم بر ترک گناهان:
انسان در پرتوی تلاوت قرآن کریم ، لذّت فهم آیات آن را می جشد و هنگام مواجهه با موانع فهم قرآن کریم، بر رفع آن عزم خود را مصمم می کند. یکی از اساسی ترین موانع فهم قرآن کریم، آلوده بودن دل انسان به زنگار گناه است، بنابراین انسان با تلاوت قرآن کریم از گناه نیز دوری می کند.

5. استجابت دعا:
انس دائم با قرآن کریم، برای قاری، شرافتی را فراهم می‌آورد و به حرمت این همنشینی و رفاقت، نیازهای معیشتی و مادّی او را بر طرف می کند. امام صادق ـ علیه السّلام ـ از قول خداوند می‌فرماید: « هر کس به جای درخواست از من، به ذکر من مشغول شود به او بالاترین مقداری را می بخشم که به هر که از من درخواست نماید می دهم.[9]

6. عامل نورانیّت:
تلاوت قرآن کریم، باعث نورانیّت انسان و ملکوتی شدن او می‌شود «رسول اکرم ـ صلّی الله علیه و آله ـ در سفارشی به ابوذر می‌فرماید: « علیک بتلاوه القرآن و ذکر الله کثیراً فانّه ذکرٌ لک فی السماء و نورٌ لک فی الارض؛ بر تو باد به تلاوت قرآن و زیارت در یاد خدا، زیرا تلاوت قرآن باعث یاد تو در ملکوت و مایه نورانی شدن تو در زمین است.» [10] شفا بخشی و شفاعت و ده ها کارکرد دیگر می تواند از جمله فوائد و کارکرد قرائت و تلاوت قران کریم باشد.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. قرآن در قرآن، جلد اوّل، آیت الله جوادی آملی.
2. پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن، ولی الله نقی پورفر.
3. اصول کافی، باب فضل قرآن.
4. اخلاق اسلامی در نهج البلاغه، آیت الله مکارم شیرازی.

پی نوشت ها:
[1] . الرحمن: 55/1 ـ 4.
[2] . ر.ک: جوادی آملی، عبدالله، قرآن در قرآن، قم، مرکز نشر اسراء، چاپ سوم، 1381، ج13، ص23؛ و مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، انتشارات دار الکتب الاسلامیه، چاپ بیستم، سال 1376، ج21، ص219.
[3] . ر.ک: همان.
[4] . جمعه: 62/2.
[5] . مکارم شیرازی، ناصر، همان، ج 11، ص 402.
[6] . ر.ک: طباطبایی، محمد حسین، تفسیر المیزان، بیروت، مؤسسه الاعلمی، 1417ه‍ ، ج اوّل، ص262.
[7] . بقره: 2/2.
[8] . برای آشنایی با صفات پروا پیشگان رجوع کنید به نهج البلاغه، خطبه 193.
[9] . ر.ک: نقی پورفر، ولی الله، پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن، انتشارات اسوه، 74.
[10] . جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، مرکز نشر اسراء، چاپ دوّم، 1379، ص248.