قرآن کریم می فرماید ، تنها دینی که مورد قبول خداوند قرار می‏گیرد، دین اسلام است؛[1] اما اسلام چیست؟ در پاسخ به این سؤال، حضرت علی(ع) می‏فرماید: «اسلام همان تسلیم است.»[2] قرآن نیز بهترین دین را تسلیم در برابر خداوند می‏داند.[3] به همین دلیل، خداوند حضرت ابراهیم را که صدها سال قبل از حضرت محمد(ص) زندگی می‏کرده مسلمان می‏نامد،[4] چرا که ابراهیم تسلیم خداوند بوده‏است.[5] اما شیطان را که چند هزار سال عبادت نمود، کافر می‏داند،[6] چون تسلیم خواستِ خداوند نشد و عناد و سرپیچی کرد.[7] به‏طور کلی، در عرف قرآن انسان‏ها به مسلمان و کافر تقسیم شده‏اند، هرکس تسلیم خواست خداوند باشد، «مسلمان» و «مؤمن» است و هر کسی عناد ورزد، لجبازی کند و حقیقت را نپذیرد «کافر» می‏باشد. حکم تبعیت از شیطان نیز همین است بدین جهت خداوند خطاب به شیطان می‏فرماید: «جهنم را از تو و کسانی که تو را تبعیت کنند پر می‏سازم.»[8] امام باقرعلیه السلام نیز می‏فرماید: «هر آن‏چه که نتیجه اقرار، تسلیم و روح پذیرش حقیقت باشد، (ایمان) است و هر آن‏چه که نتیجه عناد و سر پیچی از حقیقت باشد، (کفر) است.»[9] از این‏جا پاسخ سؤال فوق روشن می‏شود، چرا که بنابر اعتقاد ما شیعیان، پس از رحلت حضرت محمد(ص)، آن‏چه خداوند از مسلمانان و غیر مسلمانان خواسته، قبول «ولایت» علی(ع) و ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ است. در این خصوص اگر کسانی از روی عناد و لجبازی، این خواست خداوند را نپذیرند، تسلیم خواست خداوند نشده‏اند و طبق آیات قرآن، کافرند و جایگاهشان جهنم خواهد بود؛ اما گروهی که به خاطر بی‏اطلاعی (و نه از روی عناد و لجبازی) اسلام یا ولایت ائمه را نپذیرفته‏اند، مستحق عذاب نخواهند بود.
به همین جهت، در روایات وارد است کسی که بمیرد و امام زما نش را نشناسد ، به مرگ جاهلیت مرده است، البته    «مقصود از جاهلیت، نادانی و بی‏اطلاعی نیست؛ بلکه مقصود جاهلیت کفر و عناد و نفاق است.»[10] در روایتی دیگر، حضرت امام صادق(ع) پس از بیان مطالبی چنین می‏فرمایند:
«همانا اگر مردی شب‏ها را به عبادت به پا خیزد و روزها روزه بدارد و تمام اموالش را صدقه بدهد و در تمام عمرش به حج برود، اما ولی خدا را نشناسد (تا از او پیروی کند و تمام اعمالش با راهنمایی او باشد)، برای او از ثواب خدای عزوجل حقی نیست و او از اهل ایمان نمی‏باشد. سپس فرمود: خدا نیکوکاران ایشان (اهل ولایت) و مستضعفان از مخالفان را به فضل و رحمت خود داخل بهشت می‏کند».[11] علامه طباطبایی نیز می‏گویند:
«خداوند، جهل به امر دین و هر ممنوعیّت از اقامه شعایر دین را ظلم شمرده‏است و عفو الهی شامل آن نمی‏شود؛ اما مستضعفین که قدرت بر انتقال و تغییر محیط ندارند، استثنا شده‏اند. استثنا به صورتی ذکر شده‏است که اختصاص ندارد به این که استضعاف به این صورت باشد. همان‏طوری‏که ممکن است منشأ استضعاف، عدم امکان تغییر محیط باشد، ممکن است به این جهت باشد که ذهن انسان متوجه حقیقت نشده است و به این سبب از حقیقت محروم مانده باشد».[12] با توجه به مطالبی که گذشت، تنها کسانی به جهنم می‏روند که خواست خداوند را درک کرده و دانسته باشند که خدا از آن‏ها چه خواسته است،با وجود این  به خاطر عناد و لجبازی و تکبّر از پذیرش حق سر باز زده آن را نپذیرفته باشند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. مرتضی مطهری، عدل الهی، تحت عنوان «عمل خیر از غیر مسلمان».
2. محمد حسین طباطبایی، تفسیر المیزان، ذیل آیات 97 ـ 100 سوره نساء.

پی نوشت ها:
[1] . آل عمران/ 85.
[2] . نهج البلاغه، حکمت 125.
[3] . نساء/ 125.
[4] . آل عمران/ 67.
[5] . بقره/ 131.
[6] .  بقره/ 34.
[7] . بقره/ 34.
[8] . ص/ 85.
[9] . کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج2، ص 387، نقل از مرتضی مطهری، عدل الهی، قم، انتشارات صدرا، چاپ دوم، ص 347.
[10] . کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ج2، ترجمه جواد مصطفوی، تهران، انتشارات علمیه اسلامیه، ص 208.
[11] . همان، ج3، ص 31.
[12] . طباطبائی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ج3، ص 51، ذیل آیه 100 سوره نساء تحت عنوان «کلام فی الاستضعاف».