برای حالت انتظار فرج و گشایش در امور،سلسله مراتبی وجود دارد که با توجّه به نوع مشکلی که چشم به راه حل آن هستیم ،تنظیم می گردد.

1. انتظار در جهت گشایش امور شخصی

اوّلین و ضعیف ترین مراتب انتظار ،انتظار برای گشایش در امور شخصی خود و فتح و فرج غصّه ها و ناگواری های فردی می باشد . البتّه همین امور شخصی گاهی غصّه های زندگی مادّی و امور عادّی خود است و گاهی دردها و غصّه های معنوی که انسان در دل دارد و خواستار گشایش آن با فرج امام زمان (ع)است. وجود مبارک حضرت مهدی (ع)در توقیع شریفی که به محمّد بن عثمان العمری ارسال داشتند بعد از جواب سؤالات اسحاق بن یعقوب می فرمایند: «برای تعجیل در فرج بسیار دعا کنید که آن فرج خود شماست »(1). در دعای افتتاح نیز می خوانیم :«خداوندا پراکندگی ما را به وسیله او جمع و گسیختگی مان را دور کن و پریشانی ها را بدو پیوست کن و کمی مان را به وسیله او زیاد کن و ذلّت ما را به وسیله او تبدیل به عزّت کن و…فقر ما را به وسیله او جبران کن و شکاف و تفرقه ما را به او برطرف کن وسختی ما را به وسیله او آسان کن و…».

2. انتظار جهت گشایش در امور مؤمنان

دومین مرتبه انتظار ،انتظار برای رفع مشکات از جامعه ایمانی و آحاد مؤمنان و موحّدان است ؛مشکلاتی که از جهت مادّی و معنوی ،دینی و دنیایی مؤمنان را محاصره نمود وآنان را در نوعی سرگردانی و بی سامانی قرار داده است . حضرت سجّاد (ع)می فرماید :«زمانی که قائم ما قیام کند،خداوند آفت را از شیعیان ما بزداید و دل های آنان را چون پاره های آهن (سخت و تزلزل ناپذیر)کند و هر مرد آنان را قدرت چهل مرد دهد. آنان فرمانروا و سالار جهان خواهند بود».(2)حضرت باقر (ع)می فرمایند:«هر گاه زمان ما (ظهور ما)فرا رسد و مهدی ما بیاید،شیعه ما از شیر دلیرتر و از سر نیزه برنده تر خواهد بود… »(3)حضرت علی (ع)می فرمایند:«با مهدی ما حجّت ها تمام می شود ،او پایان بخش امامان ،نجات بخش امّت و منتهای نور است ».در دعای افتتاح چنین می خوانیم :«خدایا ما به سوی تو از دوری پیغمبرمان (ص)و غایب بودن ولیّ مان شکایت می کنیم ».همچنین در دعای عهد با امام زمان (ع)(5)می خوانیم :«خداوندا با حضور حضرت (ع)این گرفتاری را از این امّت برطرف کن و ظهور او را برای مان نزدیک کن».

3. انتظار در جهت گشایش امور آحاد انسانی

سومین مرتبه انتظار ،انتظار برای گشایش در امور جامعه جهانی و همه آحاد و ساکنان زمین است ،زیرا ظهور اما عصر (ع)نوید بخش امنیت و عدالت جهانی است و از برکات و آثار آن، همه اهل زمین برخوردار خواهند شد . حضرت باقر (ع)می فرمایند:«زمانی که قائم به پا خیزد ،ایمان را به هر دشمن کینه توزی عرضه می کند ،اگر از جان و دل ایمان نیاورد ،گردنش زده می شود ،یا همچون ذمیّان امروز جزیه می پردازد و به کمر او زنّار می بندد وآنان را از شهرها ،به حومه ها و روستاها بیرون می کند ».در دعای عهد با امام زمان (ع)(6)می خوانیم :«خداوندا،او را پناهگاه بندگان مظلومت قرار ده…»

4. انتظار جهت گشایش امور جامدات ،گیاهان و حیوانات

چهارمین مرتبه انتظار ،انتظار برای گشایش در حیات حیوانات ،گیاهان و جمادات است ،زیرا با امر فرج در زمین و زمان و عالم نباتات و حیوانات نیز تحوّلات مثبت ایجاد خواهد شد و دامنه ظهور و شعاع نور آن شامل حال آنان نیز می گردد. همچنان که در عصر غیبت می خوانیم: « ظهر الفساد فی البرّ و البحر بما کسبت أیدی النّاس ».
پیامبر اکرم(ص)فرمودند :«او زمین را ،همچنان که آکنده از ستم و بیداد شده،از عدل وداد پر می کند. آسمان از ریختن نزولاتش هیچ دریغ نمی ورزد و زمین از رویاندن گیاهانش ».(7)حضرت علی (ع)فرمودند: «زمانی که قائم ما قیام کند ،آسمان نزولات خود را فرو ریزد و زمین گیاهانش را برویاند و کینه و دشمنی از دل های بندگان رخت بربندد و درندگان و چرندگان با هم بسازند چندان که زنان زیور(زنبیل )به سر ، عراق را تا شام می پیمایند وجز بر علف و سبزه گام نمی نهند و هیچ درنده ای آنها را آشفته و هراسان نمی کند».(8)
پیامبر(ص)فرمودند :«قیامت برپا نمی شود تا زمانی که زمین از ستم و دشمنی آکنده شود ،آنگا ه مردی از خاندان من قیام کند و زمین را ،همچنان که از ظلم و جور آکنده شده از عدل و داد پرکند».(9)در این باره ،در دعای عهد(10) می خوانیم :«خداوندا ، سرزمین هایت را آباد کن و بندگان را زندگی (حقیقی)ببخش».

5. انتظار جهت گشایش امر انبیا و اولیا

پنجمین مرتبه انتظار ،انتظار جهت گشایش غصّه ها و دردهای اولیا و انبیا در گذشته تاریخ و شادمانی و فرج برای آنان است . در دعای ندبه ،در همین رابطه ،می خوانیم :«کجاست آن کسی که انتقام خون پیامبران و فرزندان آنها را می گیرد».

6. انتظار جهت گشایش در امور آل محمد (ص)

ششمین مرتبه انتظار ،انتظار برای گشایش امر پیامبر (ص)و امامان معصوم (ع)و مستضعفان واقعی است ،زیرا با ظهور امام عصر (ع)دولت کریمه اهل بیت (ع)تشکیل خواهد شد و بازگشت مجدّد آنان به دنیا با رجعت شروع خواهد گشت ؛به عبارتی فرج امام عصر (ع)فرج آل محمّد (ص)است و موجب شادمانی رسول الله (ص)است و اهل بیت (ع)خواهد شد . آری تا ظهور امام زمان (ع)اتّفاق نیفتد ،همچنان اهل بیت (ع)در استضعاف و مظلومیّت به سر می برند.
مفضّل بن عمر می گوید :از امام صادق (ع)شنیدم که فرمود :«رسول خدا (ص)نظری به علی ،حسن وحسین (ع)افکند و گریست و فرمود :شما مستضعفان بعد از وفات من هستید »،مفضّل گوید :عرض کردم یابن رسول الله معنی آن چیست؟فرمود :«یعنی شما امامان بعد از من هستید ،چون خداوند می فرماید : «و می خواهیم بر آنان که در زمین به ضعف کشیده شده اند ،تفضّل نماییم و آنان را پیشوایان و وارثان حکومت حق سازیم»پس این آیه در مورد ما اهل بیت (ع)تا روزقیامت جاری است».(11)
همچین در کتاب «غیبت»شیخ طوسی آمده که از امیر المؤمنین (ع)روایت شده است در مورد قول خداوند متعال :«و نرید أن نمنّ علی الّذین استضعفوا فی الأرض و نجعلهم أئمه ونجعلهم الوارثین »فرمودند :«ایشان اهل بیت محمّد (ص)هستندکه خداوند مهدی آنان را بعد از رنجیدن آنها (استضعاف آنها) می آورد سپس آنان را عزّت می بخشد و دشمنانشان را ذلیل می سازد».(12)
نیز در دعای ندبه می خوانیم «کجاست آن کسی که انتقام خون کشته کربلا ـ امام حسین (ع)ـ را بگیرد ».یا در دعای عهد با امام زمان (ع)می خوانیم :«خداوندا پیامبرت (ص)و پیروان او را به دیدارش شادمان کن و پس از او به بیچارگی ما رحم کن ،خداوندا با حضورش این گرفتاری را از این امّت برطرف کن و…»
در دعای قنوت امام حسن عسگری (ع)آمده است :«بار خدایا، به درستی که حقّ ما پس از تقسیم شدن در دست غاصبان ،دست به دست گشت و حکومت ما پس از مشورت به چیره شدن و زورمندی (دشمنان )واقع شد و پس از آنکه برگزیده امّت بودیم میراث آنها شدیم که وسایل لهو و بازیگری با سهم یتیم و محتاج و بیوه خریداری گردید و اهل ذمّه بر مردم مؤمن حکومت یافتند و فاسقان هر قبیله عهده دار امور آنان گشتند که نه دفاع کننده ای هست تا آنها را از هلاکت دور سازد و نه سرپرستی که به آنان با دیده مهر بنگرد و نه صاحب مهربانی که جگر تفتیده را از گرسنگی برهاند و آن را سیر کند ،پس آنان با خواری در خانه گمشده ای واقع شده اند و گرفتار فقر و همنشین اندوه و ذلّت می باشند».

7. انتظار جهت گشتایش امور ملکوتیان

هفتمین مرتبه انتظار ،انتظار برای گشایش غصّه ها و اندوه فرشتگان و ملکوتیان می باشد ،زیرا مصائب اولیای الهی و به ویژه مصیبت حضرت سیّدالشهدا (ع)آنان را غمزده و رنجور ساخته و آنان در انتظار گشایش امر هستند. امام باقر (ع)در جواب ابوحمزه ثمالی که از علّت نام گذاری آن حضرت به «قائم»پرسید ،فرمودند :«چون جدّم حسین (ع)کشته شد ،فرشتگان با گریه و فغان به درگاه خداوند عزّ و جلّ فریاد بر آوردند که: ای خدا و سرور !آیا از کسی که برگزیده تو و فرزند برگزیده تو و بهتر آفریده تو را می کشد چشم می پوشی ؟خداوند عزّ وجل به آنان وحی فرمود که :فرشتگان من آرام گیرید، به عزّت و جلالم سوگند که از آنان انتقام خواهم گرفت گرچه زمانش به طول انجامد . آنگاه خداوند امامان نسل حسین(ع)را به فرشتگان نشان داد وفرشتگان بدان شادمان گشتند. در میان آنان یکی ایستاده بود و نماز می خواند.خداوند فرمود :با این قائم از آنان انتقام می گیرم».

8. انتظار جهت گشایش در امور امام زمان (ع)

هشتمین مرتبه انتظار ،انتظار ظهور برای گشایش غصّه ها و دردهای خود امام زمان(ع)و شادمانی قلب آن بزرگوار است ،زیرا قلب امام عصر(ع)در دوران غیبت نقطه مرکزی بزرگ ترین و عظیم ترین مصائب و دردهاست ،به طوری که :
1. در دوران غیبت حقّ ولایت و حکومت به دست شرورترین انسان ها غصب شده ،دین و احکام الهی مورد هجوم قرار گرفته و بهترین پیروان ایشان در سخت ترین شرایط زندگی می کنند.
یکی از علمای اهل معرفت می گوید:اگر از حضرت علی (ع)21سال غصب حکومت و ولایت سیاسی شده و ایشان در استضعاف و مشکلات فراوان قرار گرفت ،به گونه ای که خود فرمودند :«صبر کردم در حال که در چشمم خار و در گلویم استخوان بود »،(13)امام زمان (ع)بیش از 1100سال است که در این حالت به سر می برد ،او داغدار مصائب همه انبیا و اولیا و از .جمله داغدار مصائب مادرشان حضرت زهرا(س)و جد بزرگوارشان امام حسین (ع)هستند و داغ اجداد طاهرینشان را به دل دارند.
2. حقّ ولایت و حکومت خود را غصب شده می بیند.
3. بی توجّهی و تاراج ثروت ها و حقوق شرعی مانند خمس ،فدک و …را شاهد است.
4. فتنه ها ،خونریزی ها و بی عدالتی ها را می بیند.
5. گناهان و معاصی همه انسان ها از جمله شیعیان ،او را آزار می دهد .
6. از تحریفات دینی ،فرقه سازی ها و مکاتب انحرافی خبر دارد.
7. تعطیلی احکام الهی و حدود و قوانین شرعی را شاهد است.
8. از حال دانشمندان و علما ی منحرف ودنیا زده خبردار است.
9. پیروان وشیعیان خود را بی سرپرست نظاره می کند.
10. پیشرفت کفر و نفاق و سرعت وپیروزی های ظاهری آنان را می بیند.
11. از عمق شرک و ریاکاری و جریانات ضد ّتوحید ی خبردارد.
و ده ها و صدها اتّفاق و حادثه ناگوار را نظاره گر است که هر یک به تنهایی ایشان را سخت آزرده خاطر می سازد. آری بالاترین حالت انتظار و مقدّس ترین و عمیق ترین نوع انتظار در خود حضرت وجود دارد،زیرا از علم و اشراف کامل به احوال هستی برخوردار است و روحیه اصلاح گری و عزت طلبی در روح بلند او موج می زند
پی نوشت ها :

1.غیبت طوسی ،ص292.
2. میزان الحکمه ،ح1240.
3. همان، ح1232.
4. همان ،ح1166.
5. مفاتیح الجنان ،ص904.
6. میزان الحکمه ،ح1248.
9. همان ،ح1241.
10. همان ،ح1170.
11.مفاتیح الجنان ،ص904.
12. تفسیر نور الثقلین،ج6،ص311.
13. همان ،ج5،ص311.

منبع:نشریه موعود شماره 102