ازدواج و تشکیل خانواده یکی از حساس‌ترین تصمیمات دوران زندگی است که اقدام به آن نیاز به بررسی، دقّت، هوشیاری و مشورت با افراد با تجربه دارد، چرا که غفلت و اشتباه در این زمینه یک عمر پشیمانی را به دنبال خواهد داشت. برخی از پشیمانی‌ها زودگذراند و پس از چندی به دست فراموشی سپرده می‌شوند، اما گاه این پشیمانی، با رنج و دردی همراه می‌شود که تا پایان عمر ناچار به تحمل آن خواهیم بود.
تحقیقات نشان می‌دهد که مشکلات بسیاری از خانواده‌ها وحتی اختلافاتی که منجر به طلاق می‌شود، ریشه در انتخاب نادرست و تصمیم نسنجیده آن‌ها برای ازدواج دارد، در ازدواج و انتخاب همسر مسایل بسیاری را باید در نظر گرفت که یکی از آن‌ها مسأله سنّ و تناسب سنّی است. روان‌شناسان و متخصصان امور خانواده معتقدند که دختر و پسر از لحاظ سنّی باید متفاوت باشند؛ به این معنی که تقریباً شوهر چند سالی (4 الی 6سالی) بزرگتر باشد.[1] تحقیقات تجربی و تجارب افراد نیز نشان داده است که این مقدار تفاوت از لحاظ سنّی در استحکام روابط همسران و موفقیت زندگی آن مفید است.[2] بنابراین، موردی که شما در نظر گرفته‌اید از نظر سنّی مشکلی ندارد. اما توجه داشته باشید ملاک انتخاب همسر فقط سنّ نیست، ملاک‌های دیگری نیز وجود دارد که هم روان‌شناسان و هم دین اسلام روی آن‌ها تأکید کرده اند و تأثیر آن‌ها به مراتب بیشتر از مسأله سنّ است. در جهان‌بینی‌ها و فرهنگ‌های مختلف جوامع بشری، معیارهای گوناگونی برای انتخاب همسر وجود دارد، معیارهای انتخاب همسر از نظر اسلام عبارتند از:
1ـ تدیُّن؛ از نظر اسلام، مهمترین شرط انتخاب همسر تدیُّن و دینداری بودن او است. شخصی برای مشاوره و راهنمایی درباره‌ انتخاب همسر، خدمت پیامبر اکرم(ص) آمد. حضرت فرمود: علیک بذاتِ الدّین[3]؛ بر تو باد که همسر دیندار انتخاب کنی. چون دینداری با خود وفا، مهربانی، گذشت، ایثار، تعاون و تفاهم می آورد.
2ـ اخلاق نیک؛ منظور از اخلاق نیک تنها خنده‌رویی و خوش خلقی اصطلاحی نیست. بلکه منظور از اخلاق نیک، صفات و خلق و خوهای پسندیده در نظر شرع و عقل است.[4] پیامبر اکرم درباره صفات و ویژگی‌های همسر شایسته می‌فرمایند: اذا جائکم مَن ترضونَ خُلقَه و دینهُ فزوِّجوه، و ان لا تفعلو تکُنُ فتنتهٌ فی‌الارض و فسادٌ کبیرٌ؛[5] با کسی که اخلاق و دینش مورد پسند باشد، ازدواج نمایید، و اگر چنین نکنید فتنه و فساد بزرگی در زمین به وجود خواهد آمد. یکی از مسلمانان، به نام حسین ابن بشّار باسطی نامه‌ای به این مضمون خدمت امام رضا(ع) نوشت و درباره خواستگاری که برای دخترش آمده بود کسب تکلیف کرد. مضمون نامه‌اش این بود: (فردی به خواستگاری دخترم آمده است که بداخلاق است. اکنون چه کنم؟ دخترم را به او بدهم یا نه؟ شما چه می‌فرمایید؟
امام در جواب نامه‌اش نوشتند: اگر بد اخلاق است دخترت را به او نده. بنابراین اخلاق شایسته یکی از شرایط اصلی و ملاک‌های اساسی در انتخاب همسر است. روان‌شناسان نیز استحکام روابط خانواده را مبتنی بر اخلاق شایسته و روابط سالم و سازنده‌ همسران می‌دانند.
دیگر ملاک‌های انتخاب همسر عبارتند از:‌شرافت خانوادگی، سلامت جسم و روح، زیبایی،‌ علم و سواد، هم کفو بودن و…[6] اما درباره بخش دوم سؤال
توجه داشته باشید که فقط علاقه شما کافی نیست؛ باید او هم نسبت به شما علاقه داشته باشد؛ زیرا عشق دو طرفه است. اگر مطمئن هستید که ایشان هم به شما علاقه دارد، می‌توانید به این عشق امیدوار باشید و به نحوی ابراز کنید. اما اگر ایشان آشنایی کافی با شما ندارد یا علاقه‌ای به شما ندارد، در این صورت اظهار علاقه و صحبت به ایشان نوعی تحقیر خود محسوب می‌شود.[7] به هر حال از نظر روان شناختی لازم است اقدام و پیشنهاد از طرف ایشان باشد نه شما. در این صورت مطمئن می‌شوید که واقعاً می‌خواهید با شما ازدواج کند. بهترین راهی که می‌توانید در پیش بگیرید این است که فردی متدین و رازدار را واسطه قرار دهید. کسی که هم شما به وی اعتماد دارید و هم ایشان. به این صورت که نظر او را درباره ازدواج و انتخاب همسر سوال کند. شاید ایشان فرد دیگری را انتخاب کرده باشد و شما از آن اطلاعی ندارید. یا ملاک‌هایی را در نظر داشته باشد که با ملاک‌های شما سازگار نیست. با استفاده از این روش معلوم می‌شود که نظر او چیست.[8] اگر به شما علاقمند باشد، قطعاً اظهار می‌کند و اگر توجهی به این مسأله نداشته باشد یا شناختی نسبت به شما نداشته باشد، فردی که واسطه قرار داده‌اید، می‌تواند شما را برای ایشان معرفی کند بدون اینکه از علاقه شما نسبت به ایشان سخنی به میان آورد اگر واقعاً ایشان به این موضوع و ازدواج با شما علاقمند باشد، پیشنهاد می‌کند. این بهترین و مطمئن‌ترین راهی است که شما می‌توانید در پیش بگیرید.
خلاصه آن که:
1ـ در انتخاب همسر علاوه بر معیار سنّ، ملاک‌های دیگری را نیز در نظر داشته باشید.
2ـ عشق پدیده‌ای است دو طرفه. بنابراین فقط علاقه شما کافی نیست. باید ایشان هم به این موضوع علاقمند باشد.
3ـ سعی کنید ابتدا نظر ایشان از طریق واسطه را بدست آورید. اگر علاقه‌ای به ازدواج با شما ندارد یا فرد دیگری را انتخاب کرده، بی‌جهت روی ایشان فکر نکنید.
4ـ پیشنهاد ازدواج از طرف ایشان باشد، چون در استحکام روابط شما می‌تواند مفید باشد.
5ـ هیچ تصمیمی و قرار ملاقاتی در مورد ازدواج و صحبت با ایشان بدون اطلاع و رضایت خانواده به خصوص پدر و مادر خویش نداشته باشید واقعاً اگر ایشان را دوست دارید و به عنوان همسر آینده خویش می‌خواهید بپذیرید، حتماً با پدر و مادرتان و یا واسطه ای راز دار و متدین در میان بگذارید و با ایشان مشورت کنید. به هر حال آن‌ها تجربه بیشتری دارند و بیش از شما در فکر خوشبختی آینده شما هستند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. بهروز حسن بیگلو، روان‌شناسی نوجوانی،‌ نشر سرآمد کاوش،1380.
2. حسینی عسگری، نقش بهداشت روان در ازدواج، انتشارات گفتگو، 1380.
3. محسن ایمانی، بررسی ابعاد تربیتی و روان‌شناختی دوران عقد، انجمن اولیا و مربیان،1381.
4. علی اکبر مظاهری، جوانان و انتخاب همسر، نشر پارسایان، قم.

پی نوشت ها:
[1]. سنایی، باقر، مقیاس‌های سنجش و ازدواج، انتشارات بعثت، 1379، ص190.
[2]. فلیپ اچ، شناخت و درمان اختلاف‌های زناشویی، ترجمه بهرامی، موسسه خدمات فرهنگی رسا، 1377، فصل 4 و 5
[3]. حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، ج4، ص30.
[4] . مراجعه شود به: مظاهری، علی اکبر، جوانان و انتخاب همسر، دفتر تبلیغات اسلامی، ‌چاپ سوم، 1374، فصل 5.
[5] . وسایل الشیعه، همان، ص51.
[6] . مراجعه شود به: صافی، احمد، خانواده متعادل، انجمن اولیا و مربیان، 1374.
[7] . اکبری، محمود، دختران، پندها و هشدارها، انتشارات گلستان ادب، 1381، فصل اول.
[8] . خانواده متعادل، همان.