نظر شما محققین گرامی و نظرآیت الله لنکرانی درمورد سخن شهید مطهری که صیغه موقت را مناسب حال نوجوانان می‌دانند چیست؟ و آیا یکی از راه‌حلهای معضلات نوجوانان جامعه ما آن نمی‌باشد، چرا که ما مشاورین شاهدیم که در حدود 70% مشکلات نوجوانان مربوط به این مسائل است، چه به شکل اخلاقی آن یا فکری یا جنسی و… اگر شدنی نیست پس راه حل چیست؟
مقدمه: در این بحث با بیان ملاک و شرایط ازدواج موقت و آسیب‌هایی که در این ازدواج بر زن یا مرد وارد می‌شود, آشنا خواهیم شد و در آخر راه‌‌هایی که برای حل این مشکل ارائه خواهیم داد و دیگر اینکه اسلام از غرق شدن در امور جنسی دفاع نمی‌کند و ازدواج را به عنوان گامی برای رشد و تکامل انسان مطرح می‌کند نه لذّت جسمی و جنسی صرف و در ضمن با علل عدم و تبلیغ گسترده این ازدواج آشنا خواهیم شد.
الف) در مورد قسمت اول سؤال، باید بگویم در این که صیغه موقت در احکام دین به طور کلی تشریع شده است بحثی نیست، به ویژه اینکه این امر از نظر فقهای «شیعه» مورد اتفاق هم می‌باشد؛ به عنوان مثال اگر شما به توضیح‌المسائل دو جلدی[1] مراجع که از جمله آنها حضرت آیت الله فاضل لنکرانی است, رجوع کنید، می‌بینید که مراجع (حفظهم الله) به طور کلی اصل وجود چنین عقدی را مطرح کردهاند و درباره آن مباحثی ذکر نموده‌اند، به طوری که اختلافات آنها در حد اندکی می‌باشد. شهید مطهری (ره) نیز به این مسأله در کتاب نظام حقوق زن پرداخته است و به برخی از شبهات این ازدواج جواب داده‌اند.[2] پس اصل صیغه موقت و تشریع آن در دین امری است مسلّم، که در این باره در قرآن کریم هم به آن تصریح شده است؛ امّا نکته قابل توجهی که باید به آن اشاره کنم این است که علماء بزرگوار ما درصدد بیان ملاک, فوائد و شیوه اجرای آن و فرق آن با عقد دائم, بوده‌‌اند. به عبارت دیگر ایشان بیشتر به مبانی نظری بحث پرداخته‌اند، امّا در صدد بیان اینکه این امر چگونه در عمل پیاده شود که مشکلاتی به بار نیاورد، نبوده اند چگونگی انجام این صیغه‌ها (با توجه به شبهات, تنفر فرهنگی و مردم) برای افراد واجد شرایط, نیاز به مباحث دقیق‌تری دارد. مثلاً این امر زیرنظر چه نهادی صورت می‌گیرد؟ چه افرادی می‌توانند از این امر استفاده کنند که به زندگی آنها آسیبی نرساند، مثلاً به زندگی زناشویی فعلی آنها آسیب نرساند. با بچّه‌هایی که از این راه بوجود می‌آیند چه بایدکرد؟ چون خیلی وقت‌ها در این ازدواج بچه‌دار شدن مدّنظر هیچ‌کدام از زن و شوهر نیست و مرد از مسئولیت آن شانه خالی می‌کند و زن هم مورد تهدید فامیل, تنفر اجتماعی, عذاب وجدان و ناراحتی‌های روانی قرار می‌گیرد.
ب) نکته‌ای که در این قسمت لازم است به آن اشاره نماییم این است که اولاً ازدواج موقت یکی از راه‌های مشکل مذکور در سؤال است و دوم اینکه با شرایط خاص خود و توجه به جوانب امر الان محضرهای ثبت ازدواج با شرایط مخصوص این صیغه را بین زن و شوهر در این ازدواج اجراء می‌کنند؛ امّا این طور نیست که خود آنها معرفی نمایند و دو طرف عقد را به یکدیگر آشنا سازند. شاید سؤال در ذهن شما ایجاد شود که چرا کار آسان‌تر صورت نمی‌گیرد؟ جواب این است که به علت سوء استفاده‌هایی که در این باره صورت گرفته، کیفیت این عقد محدود‌تر شده است. و این امر از باب مسائل حکومتی است، یعنی نهادهایی که زیرنظر جمهوری اسلامی هستند موظف هستند در چهارچوب این نظام به کار خود مشغول باشند، تا از ایجاد هرگونه هرج و مرج جلوگیری به عمل آید.
ج) ازدواج موقت به عنوان یک راه حل
باید توجه داشته باشید که ازدواج موقت نمی‌تواند به عنوان یک نسخه کلی برای همه پیچیده شود. ازدواج موقت همیشه بخاطر مسائل جنسی صرف مطرح نیست، گاهی بخاطر مسائل دیگری مثل محرمیّت عاطفی و… است. از سویی دیگر بیشتر جنبه موقتی و تسکینی دارد. در این قسمت لازم است چند امر مدّنظر باشد:
1 . ازدواج موقت نیاز به یک‌سری بحث‌هایی نظری, تحقیقاتی, آسیب‌شناسی زن, مرد, بچه‌های متعه؛ آسیب‌شناسی خانوادگی، آسیب‌شناسی جوانان و ازدواج دائم است به عنوان مثال ممکن است رواج این امر به طور گسترده باعث بی‌میل شدن جوانان در انتخاب همسر دائم و فرار از نفقه همسر دائم شود.[3] از طرف دیگر در جامعه ما نیاز به فرهنگ‌سازی هست؛ چرا که نظر کلی مردم در مورد این زنان و حتی مردان نظر مثبتی نیست. پس باید با آماده‌سازی مردم از طریق جراید، تلویزیون, صدا و سیما و گفتن واقعیت‌ها و فواید و راه‌های کنترل مضرات آن, نشستها, همایش‌‌ها, سریال و داستان‌ها زمینه اجرای آنها در جامعه را باز کرده و بینش مردم را عوض نمود. در جامعه‌ای که این بحث مقبولیت ندارد، بیان آن بدون مقدّمات نظری و… با شکست مواجه خواهد شد.
2 . این ازدواج یک راه حل است، ولی برای زندگی برخی از جمله نوجوانان و جوانان معلوم نیست راه حل باشد.
3 . مشکلاتی که در سؤال اشاره شده بود، راه حلش منحصر به ازدواج موقت نیست و می‌توانیم از راه‌های دیگر نیز این مشکل‌ها را برطرف سازیم. آنچه که مهم است این است که رفع این مشکل به طور صد در صد ممکن نیست و اصلاً با نظام آفرینش سازگاری ندارد یعنی غریزه جنسی باید مهار شود، نگاه به نامحرم باید کنترل گردد و به همین خاطر است که در روایات مذمت کردهاند که شخصی نسبت به نگاه و فکر و عمل خود تسلّط نداشته باشد و در مقابل فردی که مقابل فردی که مقابل فشار جنسی خود در غیر مسیر صحیح آن ایستادگی کند، و تقوای الهی را حفظ کند، پاداش الهی شامل حال او می‌گردد (مثل ابن سیرین، و شیخ رجب‌علی خیاط[4]).
4 . به دانش‌آموزان باید برخی از مسائل را گوش‌زد کرد. برخی وظایف هم به دوش اولیاء و مربیان و مسئولین کشور می‌باشد، جلوگیری از پخش عکس‌های مبتذل و دیدن فیلم‌های سکسی و نیم‌سکس از اینترنت و ماهواره و …. عدم اختلاط پسر و دختر ـ تشویق دختران به رعایت حجاب اسلامی ـ برخورد با افرادی که عمداً و از روی غرض تبلیغ بی‌حجابی و… می‌کنند ـ تقویت بعد معنوی اساتید و دانش‌آموزان و… ـ ایجاد رابطه صمیمی در داخل خانواده برای جلوگیری از بی‌اعتمادی و دخترگریزی و جذب محبّت‌های دروغین شدن ـ تشویق به امر ورزش برای پخش شدن این نیرو به کل بدن ـ اجتناب از غذاهای شهوت‌زا ـ تسهیل امر ازدواج دائم و پایین‌آوردن سن ازدواج و تبلیغ ازدواج‌های کم‌خرج مثل برخی از ازدواج‌های دانشجویی و…
پس در مورد این معضل نوجوانان، باید گفت که این مشکل تنها با این راه‌حل برطرف نمی‌شود؛ این امر می‌تواند مشکلات زیادی برسر راه دختران بگذارد دختران که بیشتر به جهت محبّت به طرف مقابل اعتماد می‌کند و با بوالهوسی جنسی مخالف خود روبرو می‌شود و آینده‌ای تاریک در مقابل خود قرار می‌دهد؛ چون هیچ جوانی حاضر نیست با دختری که قبلاً چنین رابطه‌ای داشته پیمان ازدواج ببندد همچنین جوانان وقتی می‌بیند که در این ازدواج از آزادی نسبی بالا برخوردارند (فرار از نفقه, مسکن, غذا, کار و تلاش روزانه و…) تن به ازدواج دائم نمی‌دهند و اگر هم بدهند اگر شرایطی در ازدواج موقت نباشد، هر آن ممکن است که ازدواج دائم در خطر طلاق قرار گیرد. در ثانی معلوم نیست با یکی دوبار صیغه کردن این شهوت جنسی خاموش شود؛ بلکه شعله ور هم می شود، و مشکلات دیگری نیز فراسوی نوجوانان و جوانان ممکن است قرار دهد. آری ازدواج موقت با شرایط خود برای افراد خاصی با تعهدات ویژه‌ای قابل اجرا است. چنانکه فعلاً در محضرها چنین ازدواجی بین دو طرف متعهّد به این عقد اجرا می‌گردد.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. حیات زن در اندیشه اسلامی، دکتر علی قائمی، انتشارات امیری.
2. کنترل رابطه جنسی، احمد مطهری، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
3. آنچه یک جوان باید بداند؟ رضا فرهادیان، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
پی نوشت ها:
[1] . توضیح‌المسائل مراجع, مطابق با فتاوای دوازده نفر از مراجع تقلید, قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[2] . مطهری, مرتضی، گفتگویی با دکتر ساچیکومورآتا خانم ژاپنی درباره مسائل اسلامی به ضمیمه حقوق زن و… انتشارات دفتر مذهبی سیمان و فارسیت دورود, ص159.
[3]. رافعی, طلعت, تحلیلی بر روان‌شناسی زن در ازدواج موقت, نشر دانژه، 1381, اقتباس.
[4]. ر.ک, محمدی ری‌شهری, محمد، کیمیای محبت, قم, دارالحدیث.
