حال با هم به راه های غلبه بر کم رویی و پرورش اعتماد به نفس و خودباوری مروری می کنیم.
الف) راه های غلبه بر کم رویی و تقویت اعتماد به نفس:
کم رویی یک امری است که آموخته می شود و جنبه اکتسابی دارد (نه جنبه ارثی) پس ما می توانیم آن را با تمرین برطرف سازیم آنچه مهم است این که باور داشته باشیم که ما چنین قدرتی را داریم و می توانیم از لباس کم رویی بیرون آئیم. دیگر این که کم رویی یک فرایندی است که به تدریج حاصل شده پس نباید انتظار داشت که به سرعت و دفعتاً برطرف گردد اما برطرف شدن آن بستگی به تمرین، جدّیت و باور به توانایی های خودمان دارد در ذیل به راه های پرورش اعتماد به نفس و غلبه بر کم رویی اشاره می کنیم.
1. توجه به عواقب بد کم رویی: مثل احساس تنهایی، افسردگی، طرد شدگی، تحقیر، افزایش خود مشغولی ما به خودمان، نرسیدن به حقوق خود، نادیده گرفته شدن توانایی ها و قابلیت ها، مانع از ارزیابی مثبت دیگران از شخصیت ما مثل این که می گویند فلانی خشک است، با خودش قهر است….
نکته: کم رویی گاهی مواقع فوایدی هم دارد اما در معدّل گیری آن با پیامدهای بد آن، به این نتیجه می رسیم که کم رویی واقعاً یک معلولیت اجتماعی است البته ناگفته نماند که اکثر پیامدهای مثبت آن گذرا هستند و در کل مانع پیشرفت انسان در دراز مدت می شود مثلاً کسی که به خاطر ترس از ارزیابی دیگران در جمع حاضر نمی شود هیچگاه به نقاط مثبت و منفی خود آگاه نمی گردد و نمی تواند نقاط ضعف خود را تقویت کند و از تشویق دیگران درمورد نقاط مثبتش بهره مند شود.
2. نقاط قوت و ضعف خود را بازشناسی واقع بینانه کنید و برای خود در زندگی اهداف معقول (کوتاه مدت و بلند مدت) در نظر بگیرید. حال بر اساس نقاط مثبت و ویژگی های شخصیتی و ارزشی که برای خود و هدف ها و خواسته های خویش قائلید تصمیم بگیرید و برنامه خودتان را از همان جا شروع کنید. (از مقایسه مستمر نقاط ضعف خود با نقاط قوت دیگران پرهیز کنید.)
3. به زندگی گذشته خود مروری کنید ذهن خودت را از تجارب و مخاطرات ناخوشایند و ناکامی های ارتباطات اجتماعی پاک کنید. در عوض تلاش کنید تجارب موفق خود در خانه، مدرسه، کوچه، خیابان، محل کار، در برخورد با دیگران را مجدداً مرور کرده و آن ها را به خاطر بسپارید (بهتر است از موفقیت های خود لیستی تهیه کنید و هر روز صبح و عصر آن ها را مرور کنید).
4. افکار مثبت را جایگزین افکار شرم، خجالت، کم رویی، ناتوانی و …. گردانید چرا که افکار بر احساسات و هیجان های شما اثر می گذارد و هیجان های حاصله از آن افکار را تبدیل به رفتار می شوند (الگوی آرون تی بک، روان شناس شناختی).
5. آگاه باشید که احساس کم رویی گاهی به خاطر ناکامی ها، تجارب تلخ خودماست و گاهی هم به خاطر محیط (یاد گرفته ایم، همانند سازی با بزرگتر کرده ایم، سرزنش شده ایم، نقاط منفی ما بیشتر به گوش زده شده است و برای کارها و نقاط مثبت خود تشویق نشده ایم) و گاهی ـ که اغلب این طور است ـ کم رویی فرایندی است که از تجارب تلخ ارتباطی گذشته احساس بی کفایتی و خمود کم بینی و ارزیابی بد از خود و بخاطر حرف ها و عکس العمل های دیگران حاصل می گردد.
پس باید توجه داشت که برای درمان باید برای هر قسمت جداگانه سرمایه گذاری کنیم توجه داشته باشید که تقویت هر قسمت بر قسمت های دیگر اثر مثبت می گذارد و بر عکس ارزیابی بد هر قسمت بر دیگر ابعاد اثر منفی می گذارد.
مثال: کسی که به توانایی های خود اعتماد و اعتقاد دارد گذشته تلخ خود را به دیده عبرت و تجربه برای آینده در نظر می گیرد و باعث رکود او نمی شود و در نتیجه خوب می درخشد و بر ارزیابی مردم تأثیر می گذارد و یا ارزیابی غلط آنها را به حساب نمی آورد که به باورهای خود اعتقاد دارد.
6. انسان نان باورهایش را می خورد. تا جایی این گفته اثر بخش است که برخی گفته اند تو همانی که می اندیشی یعنی اندیشه مثبت تو درباره خودت بر اعمال و رفتار و افکارت اثر مثبت می گذارد.
7. خلاق باشید: تفکر دو گونه است: 1. تفکر همگرا (CONVERGENT – THINKING) در این تفکر بیشتر از اطلاعات و راه حل های عمومی و دیگران استفاده می شود. 2. تفکر واگرا (DIVERGENT – THINKING) در این تفکر انسان از اطلاعات خود سعی دارد به نحو احسن استفاده کند و راه حل های جدید و مغایر با دیگران ولی ارزشمند ارائه دهد مطئمناً کسی که تفکر خلاق داشته باشد از تشویق های دیگران بهره مند می شود و تشویق ها باعث نشاط و پویایی و امیدواری و اعتماد به نفس می گردد.
8. راه های تقویت اراده را بیاموزید: توجه به بعد روحانی (دعا، تفکر، نماز، محاسبه نفس، خودشناسی) بیشتر از توجه به بعد جسمانی باشد، ورزش کنید، به سلامت جسمانی و روحی خود اهمیت دهید و برنامه بریزید و در شروع آن اصلاً تأخیر نکنید. از همین حالا، بله! همین حالا شروع کن، با افرادی که اراده قوی دارند دوست شو، و….
9. هنر گفتگو را بیاموزید (مطالعه کتب مربوط، ارتباطات، مهارت های ارتباط جمعی، سبک های ارتباط های مؤثر) از جمله آن ها:
1. شروع خوب با قدرت و مثبت و جذاب داشته باشید.
2. محتوای کلامتان دارای مطالب مفیدی باشد، خسته کننده نباشد، مستمع را به وجد آورد؛ احساس کند مطلبی می شنود که به نفع او است.
3. در گفتگو های دیگران حقایقی بیابید تا مورد تأیید طرف مقابل واقع شوی پس آنگاه به او تأثیر گذاری (برای تغییر افکار و اعمال دیگران اول به او شخصیت بدهید بعد نقطه ضعف او را بیان کنید)
10. خود تشویقی: در قبال هر رفتاری که حکایت از تجدید نظر در رفتار کم رویی شماست خود را تشویق کنید گردش و تفریح، زیارت.
11. با احساس خود کم بینی بجنگید، گره زدن خود به گذشته، توانایی های خود را کم انگاشتن، متکی به قضاوت دیگران بودن، همه و همه بر احساس بی کفایتی و خود کم بینی شما می افزاید، زندگی افراد موفق را مطالعه کنید آن ها بر اثر تمرین، تلاش، فقر و شکست ها و ناکامی ها و عبرت از آن ها به آنجا رسیده اند.
12. خود شناسی (استعدادها، علاقه ها و نقاط قوت و ضعف….):
افزایش اعتماد به نفس و شکوفایی توانایی ها = سعی در ابراز وجود پذیرش خود = شناخت خود.