نکاتی در مورد حفظ قرآن برایم بیان کنید؟

خداوند در وجود انسان نعمت‌ها و توانمندی‌های زیادی را قرار داده است. که ما از شمارش و یا شکر همه نعمت‌ها عاجزیم. یکی از این نعمت‌ها حافظه است و بهترین و نورانی‌ترین مطلبی را که می‌توان در ذهن و حافظه نگهداری کرد، قرآن کریم است. البته باید توجه داشت که حفظ قرآن کریم واجب نیست، امّا بسیار مطلوب است که جان و ذهن انسان ظرف قرآن باشد و قرآن با گوشت و پوستش عجین شود یکی از بایسته های حفظ قرآن، داشتن اراده قوی می باشد. در ادامه راه هایی برای تقویت اراده حفظ قرآن بیان می شود:

راههای تقویت اراده:
1. تلاش برای ایجاد انگیزه و پرهیز از تنبلی و بی‌حالی: تنها افرادی که تحمّل سختی ها و ناکامی ها ندارند و خود را در برابر ناملایمات زندگی ضعیف می‌بینند سخن به شکوه می‌گشایند و دچار یأس و تنبلی می‌شوند.
2. توانایی‌های بالفعل و بالقوه خود را بشناسید و موقعیت خانوادگی، اجتماعی، شغلی، وضعیت جسمانی و حالات روانی وبه طور کلّی شرایط زندگی و شخصیت خویش را به دقّت مورد ارزیابی و مطالعه قرار دهید. و در یک کلام استعداد ها و دارایی های روحی خود را بیشتر از ضعیف ها بدانیم و برای حفظ قرآن تصمیم راسخ بگیریم.
3. هدف‌های دراز مدّت خود را مشخص کنید: از خود بپرسید می‌خواهم چه نوع زندگی داشته باشم؟ دوست دارید زندگی شما در ده سال آینده چگونه باشد؟ زندگی خانوادگی، اجتماعی، هدف‌های شغلی و علاقه‌مندی‌های خود را مورد توجّه قرار دهید و جایگاه قرآن، مطالعه قرآن و حفظ آن را در زندگی خود معین نماییم.
4. هدف‌های فرعی و کوتاه مدّت را نیز مشخّص و تعیین کنید: اگر هدف دراز مدّت را بدون هدف‌های فرعی یا جرئی‌تر انتخاب کنید، نمی‌توانید تصمیم بگیرید و لذا ناامید می‌شوید. وقتی اهداف جزئی و فرعی شما مشخّص شد، به ترتیب اولویت به آنها بپردازید. پس از مدتی وقتی شاهد پیشرفت خود بودید، انگیزه در شما ایجاد می‌شود که برنامه خویش را ادامه دهید و با این روش می‌توانید اراده خویش را تقویت کنید، اگر اهداف جزئی را در نظر نگیرید نمی‌دانید که از کجا کار را آغاز کنید. لذا هیچ وقت نمی‌توانید تصمیم بگیرید که آن کار را شروع کنید و به مرور زمان اراده شما نسبت به آن کار از بین می‌رود.
5. شیوه دیگری که در تقویت و استحکام اراده مؤثر است تلقین به نفس است، یعنی این که اراده و توان این کار را دارید. در این صورت شکست مفهومی ندارد.[1] 6. توجّه به اهمیت فوائد حفظ قرآن کریم و نوشتن آن ها به صورت فهرست وار و مرور آنها.
7. دیدار مطالعه زندگی افراد با اراده و موفق، مخصوصا حافظان قرآن کریم.
8. دیدار همنشینی با افراد با اراده مخصوصا حافظان قرآن کریم.

تقویت حافظه:
1. تغذیه درست: سوخت و ساز (متابولیسم) مغز تحت تأثیر مبادلات کلسیم و فسفر قرار دارد و مواد غذایی ما باید به مقدار کافی دارای این عناصر باشد. برای «غذا دادن» به مغز و تقویت حافظه، خوردن این غذاها توصیه می شود: شیر، پنیر، جوانه گندم، ماهی، تخم مرغ، بادام، گردو، فندق.[2] 2. استراحت حافظه: یعنی استراحت در وقت خودش چون اگر به جا نشود کار دست انسان می‌دهد. یا اینکه انسان را به بن‌بست می‌کشاند. بنابر این خوابیدن به موقع و زود بیدار شدن در تقویت حافظه نقش مهمّی دارد.
3. تمرین دادن از کم: یعنی کم‌کم مطالب را در حافظه نگهداری کنیم و از کلمه کلمه شروع کرده، تا به جمله و آیه و بعد از آن سطر و بعد از مدّتی نصف صفحه و بعد از آن به کلّ صفحه برسیم و توانایی حافظه را در حفظ آیات، به مرور زمان، بالا ببریم.[3] 4. تمرین در یک زمان مخصوص.
5. تمرین در یک مکان مخصوص.
6. دسته‌بندی کردن مطالب و پیوند آنها با مطالب گذشته.
7. مرور آنها به شکل پیوسته.
روش حفظ قرآن کریم:
1. در حفظ قرآن کریم کمک گرفتن از استاد قرآن بسیار مؤثر است.
2. قبل از شروع به حفظ قرآن نیت خود را خالص کنیم.
3. حفظ قرآن با هدف هدایت خود و دیگران باشد.
4. با توکّل به خدای متعال و توسّل به ائمه معصومین ـ علیهم السّلام ـ توفیق حفظ قرآن کریم را طلب کنیم. چرا که حفظ قرآن کریم خود توفیقی بس بزرگ است و برای رسیدن به این امر بزرگ باید از آنها کمک بگیریم.
5. سعی شود با مفاهیم ساده قرآنی آشنا شویم و از این مفاهیم در حفظ قرآن کمک بگیریم.
6. برنامه منظمی برای حفظ قرآن کریم داشته باشیم، چراکه اگر چنین نباشد حافظه کارآیی خود را از دست می‌دهد. یعنی در ساعت معین هر روز در آن ساعت قرآن را حفظ کنیم.
7. اوقات حفظ قرآن زمانی باشد که ذهن آماده پذیرش حفظ قرآن باشد وگرنه در زمانی که انسان خسته و خواب آلود باشد نمی‌توان قرآن حفظ کرد.
8. معنی آنچه را که قرائت می‌کنیم، بفهمیم چرا که اگر درک نکنیم و مطلب را نفهمیم به سختی حفظ خواهیم کرد.[4] 9. حتّی المقدور از مراکز حفظ قرآن که در این امر تجربه دارند استفاده کنید.
10. از فشار آوردن زیاد به حافظه واذیت خود، پرهیز کنید.
11. به شکل چند نفره و گروهی تمرین کنید.
12. هنگام حفظ و مرور قرآن، با وضو باشید.[5] 13. از نوار ترتیل بهره جویید.
14. برای حفظ یک سوره متوسط و خصوصا طولانی، خوب است، آیات را دسته بندی نمایید، و هر دسته را جدا حفظ نموده و سپس به دسته آیات قبلی متصل نمایید. البته لازم نیست آیات یک دسته را در یک جلسه حفظ نمایید.[6] 15. روش تخصصی و جزئی را در کتب معرفی شده، حتما مطالعه نمایید؛[7]

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. چگونه قرآن را حفظ کنیم، دکتر یحیی غوثانی، ترجمه علیرضا اسماعیل آبادی، به نشر.
2. بهترین روش حفظ قرآن کریم، علاء بصیری مهر، نشر آستان قدس.
3. چگونه قرآن  را حفظ کنیم، شهریار پرهیزگار، مؤسسه انتشارات نبوی.
4. روش حفظ قرآن کریم، کاظم گرامی، مشهد: بنیاد پژوهش های آستان قدس رضوی، چاپ ششم، 1378.
5. راهنمای حفظ قرآن، صفاءالدین البصری، ترجمه: محد مهدی رضایی، دفتر نشر الهادی.

پی نوشت ها:
[1] . شرفی، محمّد رضا، کتاب دنیای نوجوانان، انتشارات تربیت چاپ چهارم، 1376، ص 250 به بعد.
[2]. رمز آزما، حفاظه، نشر سپنج.
[3] . صمدی آسیانی، صمد، خودآموز تند خوانی و تقویت حافظه، انتشارات سالار، چاپ اول، ص 16.
[4] . حفظ موضوعی قرآن کریم، گروه قرآن بشری، مؤسسه فرهنگی دار الذکر چاپ اول، تابستان 83، ص 14.
[5]. پرهیزگار، چگونه قرآن را حفظ کنیم، ص 44.
[6]. همان، ص 45.
[7]. ر.ک: پرهیزگار، صص 50 ـ 57.