بهترین روش برای درک زبان و ادبیات عرب چیست؟
مقدمه
1ـ بهترین روش برای یادگیری یک زبان چند رسانه‌ای شدن آن است. روان‌شناسان یادگیری این مطلب را خاطر نشان ساخته‌اند که هر مطلبی در ذهن انسان چند رسانه‌ای شود، بهتر یاد گرفته می‌شود و به خاطر می‌ماند. بنابراین در یادگیری زبان استفاده از خواندن، گفتن، نوشتن و گوش دادن ضروری است. یعنی یک متن مربوط به زبان از روی کتاب خوانده شود، همان مطلب با صدای یک عرب زبان از روی نوار گوش داده شود، آن مطلب توسط خود فرد گفته شود و در نهایت به قلم خود فرد نوشته شود.
2ـ نکته دیگر اینکه در ادبیات عرب ابتدا قواعد کلی حفظ شوند سپس موارد متعدد مربوط به آن قاعده از کتاب‌های عربی پیدا شود. بنابراین دو مشکل برطرف می‌شود مشکل اول اینکه گاهی فراگیران زبان قواعد کلی را حفظ می‌کنند و یاد می‌گیرند اما نمی‌توانند این قواعد را بر مصادیق آن در متون عربی تطبیق کنند. مشکل دوم این است که برخی قواعد کلی را خوب یاد نگرفته و حفظ نکرده‌اند. بنابراین اگر هر قاعده خوب فهمیده شود سپس مصادیق متعدد در مورد آن جستجو شود هم قاعده مورد نظر خوب جا می‌افتد و هم آن قاعده کاربردی می‌شود زیرا مصادیق آن توسط فرد پیدا می‌شوند.
3ـ برای حفظ واژه‌های یک زبان جدید روش‌های متعدد وجود دارد. یکی از روش‌های پیوند زدن آن واژه‌ها با کلمات مشابه در زبان مادری است. به گونه‌ای که هر گاه فرد با آن واژه عربی مواجه شود. فوری کلمات مشابه آن در زبان مادری در ذهن او خطور کند و معنای واژه عربی را بیابد. روش دوم برای حفظ واژه‌های نوشتن آنها بر تکه‌های کاغذهای کوچک هم اندازه و نوشتن معانی کلمات در پشت برگه‌ها و تکرار مداوم این برگه‌ها. برای تکرار مداوم آنها ضرورت دارد که فرد همواره آن برگه‌های کوچک را با خود داشته باشد و کلمات را هنگام راه رفتن و در ماشین و هنگام انتظار در صف تکرار کند. روش سوم برای حفظ واژه‌ها آن است که تصویر سازی نماید و هر واژه را در یک تاقچه اتاق فرض کند و سپس آن واژه را آنقدر در ذهن خود در آن تاقچه یا گوشه اتاق قرار دهد که هر گاه بخواهد آن واژه را به خاطر بیارد آن مکان را به خاطر بیارد معنای آن واژه نیز به خاطرش می‌آید.
ابعاد یادگیری
طبق نظر یکی از روان‌شناسان برجسته، برای موفقیت در هر کاری توجه به سه قلمرو شناختی، عاطفی و حرکتی ـ روانی ضروری است.[1] طبق این نظر حدود 50% از موفقیت در کار، مربوط به امر شناختی و 25% مربوط به قلمرو عاطفی و 25% باقی‌مانده نیز به قلمرو روانی ـ حرکتی بستگی دارد.
قلمرو شناخت:
1 . برای موفقیت در درک زبان و ادبیات عرب بهترین شیوه در این امر کاری است که طلاب حوزوی انجام می‌دهند و آن مباحثه درس ها می باشد. البته این کار در مدارس علمیه شایع است اما اختصاص به حوزه ندارد چه بسیار دانشجویان موفقی که با این شیوه مباحثه، درس می‌‌خوانند.مباحثه فواید بسیار زیادی دارد از جمله اینکه تمرکز بر مطالب مورد بحث بسیار زیاد است برای کسی که مطالب درس را ارائه می دهد دوم اینکه چون از قبل معلوم نیست چه کسی باید درس را بگوید بنابراین دو طرف شرکت‌کننده در بحث با مطالعه در بحث شرکت می‌کنند سوم اینکه این شیوه روح اعتماد به نفس را در انسان پرورش می‌دهد. فرد در این شیوه به توانایی‌های خود اعتماد می‌کند و …. چهارم هنگام بحث و گفتگو حول یک موضوع نکات مبهم مشخص می‌شود.
2 . این روزها با توسعه سی دی‌ها و نوارهای درسی و کمک درسی و جزوه‌های آموزشی امر تعلیم و تعلم آسان شده است. می‌توانید جزوه‌ها و نوارهای آموزش صرف و نحو را تهیه نمایید البته لازم است از قبل با کسانی که در این زمینه آگاهی لازم دارند، مشورت کنید تا منابع و اساتید خوبی را معرفی کنند.
3. می توان به شکل غیر حضوری در آزمون حوزه علمیه شرکت نمود و طبق برنامه به یادگیری این زبان اقدام کرد و از مشاوره اساتید حوزه در مورد ادبیات عرب بهرهمند شد.
قلمرو عاطفه:
دومین قلمرو برای موفقیت در هر کاری قلمرو عاطفی است. اگر دانش پژوه به درس، استاد و هم درسی‌ها علاقه داشته باشد. قطعاً این فضای عاطفی‌اش در چگونگی یادگیری او اثری مثبت خواهد گذاشت. دانشجو اگر به محتوایی علاقه داشته باشد، با دل و جان بر آن تمرکز می‌کند و دوست ندارد هیچ قسمتی از آن، جا بماند. چه بسیار انسان‌هایی که سختی درس خود را به خاطر این علاقه تحمل کرده‌اند و به مدارج بالایی رسیده‌اند و چه زبانی به شیرینی زبان عربی، زبانی که به فرموده امام صادق ـ علیه السلام ـ زبان وحی است و زبانی که خدا با آن با خلقش سخن گفته. به همین خاطر امام ـ علیه السلام ـ به شیعیان خود سفارش می‌کند که این زبان را فراگیرید.[2] یکی از بهترین رابطه‌های عاطفی که انسان می‌تواند با متن عربی برقرار کند تصور این موضوع است که او می‌تواند کلام الله را بفهمد، می‌تواند زبان روایات را متوجه شود و سخنان اهل بیت را برای عمل کردن بخواند.
قلمرو روانی ـ حرکتی:
آخرین قلمرو برای موفقیت، قلمرو رفتاری است. انسان هر قدر که نسبت به امری شناخت و علاقه به امری داشته باشد اما از خود تلاشی نشان ندهد به نتیجه‌ای نمی‌رسد.
نکته: باید توجه داشت که این سه قلمرو سه ضلع یک مثلث هستند که هر سه با هم مثلث موفقیت را تشکیل می‌دهند در ضمن این سه عامل با هم در تعامل و همکاری و داد و ستد هستند یعنی پیشرفت شناخت به شدت علاقه کمک می‌کند و شدت علاقه، فعالیت و تلاش را قدرت می‌بخشد و …
زبان مکالمه‌ای:
زبان مکالمه‌ای نسبت به فهم ادبیات عرب فضای دیگری را به خود اختصاص می‌دهد اما به طور کلی باید دانست که کسی که ادبیات عرب (صرف و نحو) می‌داند راحت‌تر زبان مکالمه‌ای را یاد می‌گیرد، پس سفارش می‌شود اگر قصد دارید مکالمه یاد بگیرید اول با زبان صرف و نحو و ادبیات عرب آشنا شوید بعد به و یادگیری مکالمه بپردازید.[3]
کاربرد:
یکی از عوامل پیشرفت در هر علمی کاربرد عملی از آن دانش است. سعی شود به شکل کاربردی مفاهیم آموخته شده را به کاربرد پیوند زده شود. به عبارت دیگر باید به دنبال هر موضوع یک چرائی داشته باشید. چرا این بحث را می‌خوانیم، نخوانیم چه می‌شود؟ کجا استفاده دارد و … .
اصول مشترک در زبان‌ها:
یکی از تئوری‌هایی که در امر زبان مطرح شده است این است که اصول کلی زبان‌ها از لحاظ بیان و ساختار مشترک اند. طبق نظر یکی از روان‌شناسان برجسته، اگر اطلاعات جدید خود را به اطلاعات قدیم گذشته پیوند بزنید در امر «حل مسئله و یادگیری» گام بلندی برداشته‌اید به عنوان مثال همان‌گونه که در زبان فارسی فاعل، مفعول، فعل، کلمه، کلام، شرط و جزا، سه زمان حال، گذشته و آینده داریم در بقیه زبان‌ها نیز این امر جاری است اما با بیان خودش.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1 . کتاب صرف ساده،کتاب درسی حوزه علمیه.
2 .مبادی العربیه، دوره 4 جلدی علم نحو.
3 . المدخل الی تعلم المکالمه العربیه، محمد الحیدری، شامل دو جلد است برای مکالمه.
4 . آموزش زبان عربی،آذرتاش آذرنوش، مرکز نشر دانشگاهی.
5 . راهنمای آموزش زبان عربی به شیوه نوین، انطوان الدخداح،مترجم مهدی ستاریا، ناشر بصائر.
پی نوشت ها:
[1] . گلاور، جان . ای. ترجمه علی‌نقی خرازی، روان‌شناسی تربیتی، اصول و کاربرد آن، مرکز نشر دانشگاهی تهران، 1378، ص 393، اقتباس.
[2] . العربیه للناشئین، 12 جلد همراه با نوار آموزشی، یک دوره مکالمه عربی مفید هستند که می‌توانید از آن استفاده کنید.
[3] . روان‌شناسی تربیتی، ص 131، (اقتباس).
