*نویسنده:دکتر سیامک شایان‌امین
دکتر میثم جوادی
کمک‌های اولیه در دعواهای یومیه
شما ممکن است اهل دعوا نباشید و تا امروز حتی یک مشت حواله دوست و دشمن خودتان نکرده و حتی یک مشت هم از کسی نخورده باشید اما کاهش آرامش روانی یکی از آثار سوء شهرنشینی است که زمینه را برای درگیری فیزیکی فراهم می‌کند.
در چنین جامعه‌ای، احتمال گلاویز شدن کم نیست. این تقریبا یک صحنه هر روزه در خیابان است که 2 یا چند نفر بر سر کوچک‌ترین بهانه‌ای مثل حق تقدم در رانندگی، زبان منطق را کنار بگذارند و منظورشان را با مشت و فحش به یکدیگر حالی کنند. در چنین شرایطی، حتی اگر خود شما یک طرف دعوا نباشید، لازم است برای نجات جان مصدومان درگیری، چند نکته پزشکی را در خاطر داشته باشید.
1.مواظب نقاط حساس بدن باشید. تقریبا همه اعضای بدن از گردن به بالا خطرناک هستند. سعی کنید حین دعوا جوانمردانه عمل کنید و به این نواحی ضربه نزنید و در عین حال، حواستان به ضربه‌هایی که قرار است به سر و گردن شما وارد شوند، باشد و هرگونه علامتی مثل سرگیجه، دوبینی، حالت تهوع، کاهش شنوایی و خون‌ریزی را جدی بگیرید.
2.ضربه‌هایی که با چوب و چماق و مشت به بدن وارد می‌شوند اما موجب خون‌ریزی نمی‌شوند، ممکن است باعث بروز شکستگی یا خون‌ریزی داخلی شوند. تورم و کبودی و درد زیاد اندام می‌تواند نشانه شکستگی باشد.
3.در ضربه‌های غیرنافذ به قفسه سینه باید تنگی نفس را جدی گرفت. در این ضربه‌ها احتمال آسیب‌دیدگی پرده جنب و ریه‌ها و حتی شکستگی دنده‌ها وجود دارد؛ شکستگی اگر محدود به یکی دو دنده باشد و به اسکلت آسیب وارد نکند، خطر زیادی ندارد اما در مورد پنوموتوراکس (تجمع هوا بین پرده جنب) و هموتوراکس(تجمع خون بین پرده جنب)، بیمار لحظه به لحظه بدتر می‌شود و نیازمند اقدام فوری برای نجات جانش است.
4.در ضربه‌های شکم و پهلوها درد، ضعف و رنگ‌پریدگی و کبودی شکم، احتباس ادرار و تغییر رنگ ادرار می‌تواند نشانه خطرناکی باشد که نیاز فوری به مشاوره پزشکی دارد. معمولا ضرب‌دیدگی کلیه‌ها علایم خیلی شدیدی ندارد ولی عوارض زیادی دارد و باید با دقت بررسی شود. ضمن اینکه همراه این علایم، خون‌ریزی داخلی و پارگی مجرای ادرار که بسیار پرعارضه است نیز دیده می‌شود. پارگی احشای توخالی شکم هم از خطرات بالقوه دیگر است. درد و کبودی شکم و کاهش فشارخون، خودش را با رنگ‌پریدگی و کاهش سطح هوشیاری نشان می‌دهد. در صورت بروز هرکدام از این علایم مصدوم باید سریعا جهت اعزام به اتاق عمل آماده شود.
5.در صحنه حادثه، از دادن آب و غذا به مصدومان خودداری کنید. مصدومی که خون‌ریزی دارد به زودی تشنه می‌شود و در صورتی که به وی آب داده شود، جریان خون به سمت دستگاه گوارش او منحرف می‌شود و این مساله برای بیمار مضر است چون خون انسان محدود است. وقتی حجم زیادی از خون از دست برود برای جبران نیاز اندام‌های حیاتی مثل مغز و قلب و کلیه، گردش خون مناطق دیگر بدن مانند پوست و دستگاه گوارش به حداقل می‌رسد. وقتی چیزی خورده می‌شود به ناچار برای جذبش باید گردش خون بیشتری در دستگاه گوارش برقرار شود. ضمن اینکه این بیماران به احتمال زیاد نیازمند عمل جراحی هم می‌شوند و هرچه معده خالی‌تر باشد ریسک بیهوشی اورژانس پایین‌تر می‌آید.
6.ضربه‌های نافذی که با چاقو و قمه به بدن وارد می‌شوند معمولا بدون کمک‌های بیمارستانی درمان نمی‌شوند. در خون‌ریزی‌ها باید ابتدا به فکر بند آمدن خون‌ریزی بود. در خون‌ریزی‌های شریانی معمولا حجم زیادی خون از رگ خارج می‌شود. در چنین شرایطی باید تا قبل از رسیدن تیم نجات جلوی خون‌ریزی تا حد امکان گرفته شود چون می‌تواند در زمان کوتاهی بیمار را به شوک ببرد. خون‌ریزی‌های زیادی که همراه با فوران خون یا بیرون جستن خون با ریتم نبض‌دار است به احتمال زیاد شریانی هستند و باید بلافاصله با فشار دست مانع خون‌ریزی شد. بستن اندام بالاتر از محل خون‌ریزی به منظور کاهش خون‌ریزی که در خیلی از فیلم‌ها دیده می‌شود، بالقوه کار خطرناکی است و برای همه زخم‌ها توصیه نمی‌شود ولی همین کار خطرناک در پاره‌ای از موارد ضروری است و ممکن است جان انسانی را نجات بدهد. فقط باید توجه داشت این‌کار برای هر خون‌ریزی‌ای مفید نیست و باید در خون‌ریزی‌های شریانی، آن هم با فشاری که بیشتر از فشار خون‌رسانی شریانی است انجام شود. بهتر است قبل از رسیدن به مرکز درمانی هر 20 دقیقه یک بار باز و دوباره بسته شود تا اندام مبتلا از نرسیدن خون آسیب جدی نبیند.
7.در ضربه‌های نافذ گردن به بالا و قفسه سینه و شکم (کلا غیر از دست و پا) مصدوم حتما باید به بیمارستان منتقل شود. در ضربه‌های قفسه سینه باید مواظب تنفس بیمار بود. تا مطمئن نشده‌اید که به پرده جنب آسیبی وارد نشده، نباید زخم بسته شود. هرگونه آسیب به پرده جنب و قفسه سینه ممکن است موجب اختلال در تنفس شود. البته این اطمینان قبل از رسیدن به بیمارستان به دست نمی‌آید و باید هر ضربه چاقو به این ناحیه را بسیار جدی گرفت.
8.بعضی وقت‌ها لازم است برای مصدوم قبل از رسیدن تیم اورژانس، کارهایی انجام داد؛ مثل بند آوردن خون‌ریزی شریانی که پیشتر ذکر شد. در برخورد با مصدومان باید نهایت صرفه جویی را انجام داد. هرچه کار کمتری روی این دسته از بیماران قبل از ورودشان به بیمارستان انجام بپذیرد بهتر است چون عموما دستکاری توسط افراد ناوارد باعث بدتر شدن وضع می‌شود. قبل از هرچیز مطمئن شوید که بیمار می‌تواند نفس بکشد. دندان مصنوعی، آدامس، چاقو و هرچیز دیگر که در دهان بیمار است و مانع نفس کشیدنش می‌شود را خارج کنید.
9.در شکستگی‌ها، بهترین اقدام برای کمک به بهبود بیمار و کاهش درد، بی‌حرکت نگه داشتن اندام مبتلا تا رسیدن اورژانس است چون استخوان شکسته شده لبه‌های تیزی دارد و هرقدر تکان بخورد با برخورد به اطراف درد بیشتری ایجاد کرده و آثار بدی به جا می‌گذارد.
10.مصدومی را که ضربه به سر داشته و دچار اختلال هوشیاری شده، به پهلوی راست بخوابانید تا در صورت استفراغ، محتویات شکم به راحتی خارج شده و وارد ریه اش نشود. استفراغ، کاهش سطح هوشیاری و دوبینی از نشانه‌های ضربه مغزی هستند. توصیه می‌شود در فردی که ضربه به سر داشته، حتی اگر هیچ کدام از این علایم را ندیدید، فورا به اورژانس مراجعه کنید و آنجا منتظر بمانید چون پزشکان برای اطمینان از عدم آسیب به مغز نیازمند زمان هستند. گاهی خون‌ریزی‌های کوچک در مراحل اولیه در سی‌تی‌اسکن هم دیده نمی‌شوند و بعد از مدتی خودشان را نشان می‌دهند.
11.آشنایی با احیای قلبی تنفسی در هر جامعه‌ای واجب است و اگر بلد نیستید همین الان به فکر ثبت‌نام در کلاس‌های امداد و نجات باشید. اگر هم بلدید، تا وقتی مطمئن نشده‌اید که این کار برای مصدوم حتمی و ضروری است و قبل از رسیدن آمبولانس بیمار در خطر مرگ است، اقدام به ماساژ قلبی و تنفسی نکنید.
12.خارج کردن اشیای برنده مثل چاقو و قیچی و گلوله و… از بدن مصدوم خارج از اتاق عمل، کار اشتباهی است. اگر چاقوی دسته زنجان دوستتان در شکم کسی گیر کرد، صبر کنید تا جراح محترم، آن را به شما پس بدهد. اگر انگشت‌تان توسط شیء برنده‌ای قطع شد، آن را در محلول شست‌وشو (آب نمک رقیق) گذاشته و در دست دیگرتان بگیرید و بدون فوت وقت خودتان را به بیمارستان برسانید.
منبع:www.salamat.com
