شارح : محمد محمدی ری شهری
منبع:حکمت‌نامه حضرت عبد العظیم الحسنی علیه‌السلام

درود بر پیامبر خدا صلی الله علیه و آله

حدیث

علل الشرائع : حدّثنا أحمد بن محمّد الشیبانى ، قال : حدّثنا محمّد بن أحمد الأسدى الکوفى، عن سهل بن زیاد الآدمى ، عن عبد العظیم بن عبد اللَّه الحسنى ، قال :

سَمِعتُ عَلِیَّ بنَ مُحَمَّدٍ العَسکَرِیَّ علیه السلام یَقولُ : إنَّمَا اتَّخَذَ اللَّهُ‌عزّ وجلّ إبراهیمَ خَلیلاً لِکَثرَهِ صَلاتِهِ عَلى‌ مُحَمَّدٍ وأهلِ بَیتِهِ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیهِم.[1]

ترجمه‌
حضرت عبد العظیم علیه السلام : از امام هادى علیه السلام شنیدم که مى‌فرمود : «خداوندعزّ وجلّ ، ابراهیم را از این جهت براى خود دوست گرفت که او به محمّد و اهل بیت ایشان – که درودهاى خداوند بر ایشان باد – بسیار صلوات مى‌فرستاد» .

شرح‌

لقب «خلیل»، یکى از لقب‌هاى ابراهیم علیه السلام است که خداوند سبحان، خود، آن را به او عنایت کرده است . در قرآن کریم مى‌خوانیم:

(وَاتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَ هِیمَ خَلِیلاً .[2] و خدا ابراهیم را به دوستى خود، انتخاب کرد) .

از این رو، در میان انبیا، ابراهیم علیه السلام به «خلیل الرحمن (دوست خداى مهربان)» معروف گردیده است.

تردیدى نیست که این اقدام خداوند منّان، بدون حکمت نیست؛ امّا حکمت آن چیست؟ در احادیث اهل بیت علیهم السلام، پاسخ‌هاى متعدّدى به این پرسش داده شده است:

اوّل . ابراهیم علیه السلام دیگران را اطعام مى‌کرد و هنگامى که مردم در خواب بودند، نماز مى‌خواند . از پیامبر خدا صلى اللَّه علیه و آله نقل شده که فرمود:

مَا اتَّخَذَ اللَّهُ إبراهیمَ خَلیلاً إلّا لإطعامهِ الطَّعامَ ، وصَلاتِهِ باللَّیلِ والنّاسُ نِیامٌ .[3]

خداوند، ابراهیم را خلیل (دوستِ) خود نگرفت، مگر براى آن که اطعام مى‌کرد و شب‌هنگام که مردم خواب بودند، نماز مى‌گزارد.

دوم . ابراهیم علیه السلام داراى این ویژگى بود که به هیچ نیازمندى، پاسخ منفى نمى‌داد و از هیچ کس چیزى نمى‌خواست . از امام باقر علیه السلام نقل شده که فرمود:

اِتَّخَذَ اللَّهُ‌عزّ وجلّ إبراهیمَ خَلیلاً لأ نّهُ لَم یَرُدَّ أحَداً ، ولَم یَسألْ أحَداً غیرَ اللَّهِ‌عزّ وجلّ .[4]

خداوندعزّ وجلّ ، ابراهیم را خلیل [خود] قرار داد؛ چون دست رد به سینه هیچ حاجتخواهى نزد و از هیچ کس هم جز خداوندعزّ وجلّ چیزى نخواست.

سوم . ابراهیم علیه السلام بسیار سجده مى‌کرد . نقل شده که امام صادق علیه السلام در پاسخ شخصى که از ایشان پرسید: «چرا خداوندعزّ وجلّ ابراهیم را به عنوان خلیل انتخاب کرد؟»، فرمود :

لِکَثَرهِ سُجودِهِ عَلَى الأَرضِ .[5]

زیرا او بسیار بر زمین سجده مى‌کرد .

چهارم . ابراهیم علیه السلام بسیار بر محمّد و خاندان او، درود مى‌فرستاد.

راوى این حدیث، حضرت عبد العظیم علیه السلام از امام هادى علیه السلام است ، آنطور که گذشت .

گفتنى است که همه این احادیث را مرحوم شیخ صدوق رحمه اللَّه علیه در علل الشرائع آورده است، و تعارضى میان آنها وجود ندارد؛ زیرا انتخاب ابراهیم علیه السلام به عنوان «خلیل و دوست خداى سبحان» دلایل مختلفى داشته که در هر حدیثى، به یک و یا چند دلیل آن، اشاره شده است.