پدیدآورنده : محمد محمدی ری شهری
منبع: پایگاه رسمی آیت الله ری شهری

پیشتازی در کسب فضایل ‌ (۵)

وَ ألبِسْنِی زِینَهَ المُتّقینَ فی… السَّبقِ إلى‌ الفَضیلَه‌.[۱]

در تبیین این فراز که در آن «پیشتازی در کسب فضایل» از زیورهای انسان‌های باتقوا و صالح شمرده شده است، چهار مطلب بیان شد.

در جلسه قبل با بهره‌گیری از آیه ۳۲ سوره فاطر و روایت ذیل آن، ویژگی پیشتازان از نظر انگیزه را بیان کردیم، در این جلسه نیز با استفاده از همان آیه نورانی به ویژگی عملی سابقین به فضیلت به عنوان پنجمین مطلب، اشاره می‌کنیم. می‌فرماید:

﴿ثُمَّ أَوْرَثْنَا الْکِتابَ الَّذِینَ اصْطَفَیْنا مِنْ عِبادِنا فَمِنْهُمْ ظالِمٌ لِنَفْسِهِ وَ مِنْهُمْ مُقْتَصِدٌ وَ مِنْهُمْ سابِقٌ بِالْخَیْراتِ بِإِذْنِ اللَّهِ ذلِکَ هُوَ الْفَضْلُ الْکَبِیرُ﴾. [۲]

سپس این کتاب را به کسانى از بندگان خویش که برگزیده‌ایم به میراث دادیم و برخى ‌از آنان، ستمکاره با خویشند و برخى میانه‌رو و برخى با اذن خداوند در کارهاى نیک ‌پیشتازند؛ این همان بخشش بزرگ است.

این آیه میراث‌داران کتاب یعنی کسانی که به قرآن و اسلام معتقد هستند را به سه دسته گناهکاران ﴿ظالِمٌ لِنَفْسِهِ﴾، میانه‌روان ﴿مُقْتَصِدٌ﴾ و پیشتازان در خیر ﴿سابِقٌ بِالْخَیْراتِ﴾ تقسیم کرده است.

در تبیین ویژگی‌های عملی دسته دوم و سوم از امیر المؤمنین (علیه السّلام) چنین نقل شده است:

السّابِقُ مَن یُؤَدِّی‌ الفَرضَ‌ وَ السُّنَنَ وَ الفَضائِلَ، وَ المُقتَصِدُ الَّذی یُؤَدِّی‌ الفَرضَ‌ و یُقَصِّرُ فِی السُّنَنِ وَ الفَضائِلِ. [۳]

پیشتاز، کسى است که واجبات و مستحبّات و فضایل را به جا مى‌آورد و میانه‌رو، کسى است که واجبات را به جا مى‌آورد؛ ولى در مستحبّات و فضایل، کوتاهى مى‌کند.

با توجه به این روایت می‌توان گفت: ظالم و گنهکار کسی است که در واجبات نیز کوتاهی می‌کند. پس پیشتازان که گفتیم از نظر انگیزه تنها گِرد پروردگارشان می‌چرخند، از نظر عملی نیز علاوه بر اینکه به واجبات عمل می‌کنند، مستحبات را نیز انجام می‌دهند و بالاتر از آن، به فضایل اخلاقی نیز متصف هستند.

اگر انسان این سه خصوصیت عملی را داشته باشد در واقع برای مرگ آمادگی دارد. از امیر المؤمنین (علیه السّلام) سؤال شد استعداد و آماده شدن برای مرگ به چیست؟ فرمود:

أداءُ الفَرائضِ، و اجتِنابُ المَحارِمِ، و الاشتِمالُ علَى المَکارِمِ، ثُمّ لایُبالی أوَقَعَ علَى المَوتِ أم وَقَعَ المَوتُ علَیهِ. واللَّهِ، مایُبالی ابنُ أبی طالبٍ أوَقَعَ علَى المَوتِ أم وَقَعَ المَوتُ علَیهِ. [۴]

به جاى آوردن واجبات و دورى کردن از حرام‌ها و داشتن خوى‌هاى نیک،با رعایت این امور، دیگر آدمى را چه باک که او به سراغ مرگ رود یا مرگ به سراغش آید. سوگند به خدا، که پسر ابى طالب را باکى نیست که خود به سراغ مرگ رود یا مرگ به سراغ او آید.

در روایتی هم نقل شده که زید بن علی بن الحسین(علیهما السّلام) می‌گوید: پدرم شب بیست و هفتم ماه رمضان از شب تا صبح این دعا را می‌خواند:

اللَّهُمَّ ارزُقنِی التَّجافِیَ‌ عَن دارِ الغُرورِ وَ الإِنابَهَ إلى دارِ الخُلودِ، وَ الِاستِعدادَ لِلمَوتِ قَبلَ حُلولِ الفَوتِ. [۵]

پروردگارا! فاصله گرفتن از سراى غرور و فریب را نصیبم کن و روى آوردن به سراى جاودانگى و آمادگى براى مرگ را پیش از آن که فرصت از دست برود، روزى‌ام گردان!